جرعه های معرفت - شرح حدیث معصومین(ع) در کلام رهبر انقلاب

دوران غربت اسلام و ویژگی مومنان در آن
عن امیرالمومنین(ع) عن رسول‌الله(ص): ان الاسلام بدا غریبا و سیعود غریبا کما بدا فطوبی للغرباء: قیل و من هم یا رسول‌الله؟ قال: الذین یصلحون اذا فسدالناس انه لا وحشه و لا غربه علی مومن و ما من مومن یموت فی غربه بکت علیه الملائکه رحمه له حیث قلت بواکیه والا فسح‌له فی قبره بنور یتلالا من حیث دفن الی مسقط راسه(1)
«امیرالمومین(ع) از قول پیامبر(ص) نقل می‌کنند که فرمود: اسلام با غربت به دنیا آمد و دوباره هم به غربت مبتلا خواهد شد؛ پس خوشا به حال غریبان! سوال شد یا رسول‌الله! غریبان چه کسانی هستند؟ فرمود: کسانی که وقتی توده مردم به سوی فساد می‌روند و  فاسد می‌شوند، صالح باقی می‌مانند؛ که اینها نه وحشت می‌کنند و نه احساس غربت می‌کنند؛ و اگر چنین مومنی در حال غربت بمیرد، فرشتگان آسمان بر او می‌گریند اگرچه گریه کن کم داشته باشد، وگرنه در قبر، نور درخشانی پدید می‌آید که از جایی که به خاک سپرده شده تا محل ولادت و زندگی او می‌تابد.»
ان الاسلام بدا غریبا و سیعود غریبا کما بدا؛ ]امیرالمومنین(ع) از قول پیامبر(ص) می‌فرماید:[ اسلام با غربت پدید آمد و به دنیا آمد و در آینده نزدیکی دوباره به غربت خواهد افتاد، آنچنانکه در آغاز غریب بود؛ که این شاید اشاره است به همین وضعیتی که در یکی دو قرن اول اسلام پیش آمد که با اینکه در جامعه اسلامی، ادعای مسلمانی می‌شد و اسم حکومت، حکومت اسلامی بود اما در باطن و معنا، حکومت غیراسلامی بود؛ اسلام واقعی که عمدتا در معارف اهل‌بیت(ع) بود، دچار غربت شده بود؛ در دوران بنی‌امیه و بنی‌عباس.
- فطوبی للغرباء؛ بعد می‌فرماید: خوشا به حال غریبان! این غربا چه کسانی هستند؟ اگر ذیل این روایت هم نبود، انسان می‌فهمید که مراد از این غربا آن کسانی هستند که در دوران غربت اسلام- یعنی همان دوران بنی‌امیه و بنی‌عباس- بر اسلام صحیح، پافشاری می‌کنند و در جامعه‌ای که حرکت عمومی آن مثل سیل به سمت فساد است، اینها بر سر اصول اسلامی و مبانی اسلامی پافشاری می‌کنند. ذیل ]روایت[ هم همین معنا را توضیح می‌دهد.
- قیل و من هم یا رسول‌الله؟؛ ]پرسیدند[ غربا چه کسانی هستند؟ مقصود شما چیست؟
- قال الذین یصلحون اذا فسد الناس؛ ]می‌فرمایند کسانی که[ آن وقتی که توده مردم به سمت فساد می‌روند و فاسد می‌شوند، صالح باقی‌ می‌مانند و جذب حرکت عمومی باطل و غلط مردم نمی‌شوند. البته این همان‌طور که عرض کردیم،  اشاره به آن دوران خاص است لکن حکم مربوط به آن دوران نیست، مال همیشه است. یعنی در همه دورانها یک چنین وضعی ممکن است پیش بیاید، که پیش هم آمد و قرنهای متمادی این جور بود که روال عمومی جامعه، روال غیراسلامی بود. ]اما[ یک عده هم پلیند ماندند، مقید ماندند، متعهد باقی ماندند که اینها در آن جامعه غریب بودند و آن وقتی که مردم به سمت فساد می‌رفتند، اینها صالح می‌ماندند. امروز هم همین جور است. امروز هم چه در دنیا، چه در جامعه خود ما میل به فساد و میکروب فساد همیشه وجود دارد و کسانی به این آسیب دچار می‌شوند. غریبانی که پیغمبراکرم درباره آنها فرمود «طوبی للغرباء»، آن کسانی هستند که اگر می‌بینند که کسانی به سمت فساد می‌روند، خودشان را همرنگ جماعت نکنند، تن به این حرکت عمومی ندهند، صلاح خودشان را حفظ کنند. توجه کنید که اگر یک چنین کسانی در جامعه باشند و ایستادگی کنند، مثل ستونهایی که بر روی آنها می‌شود سقفی را که ویران شده دوباره بنا کرد، همین‌ها موجب می‌شوند که دوباره جامعه به سمت صلاح برگردد.
- انه لا وحشه ولا غربه علی مومن؛ ]بعد[ به دنبالش فرمود: مومن از تنهایی، وحشت نمی‌کند - ]و در روایتی دیگر[ فرمود: لاتستوحشوا فی طریق الهدی لقله اهله(2)- احساس وحشت نمی‌کند که حالا ما در این راه تنها ماندیم، احساس غربت نمی‌کند.
- و ما من مومن یموت فی غربه بکت علیه الملائکه رحمه له حیث قلت بواکیه و الا فسح له فی قبره بنو ر یتلا لا من حیث دفن الی مسقط راسه؛ این هم منقبتی از مناقب چنین انسانی است که اگر چنین مومنی در حال غربت، در حال تنهایی، در حالی که ولو در بین جماعت است اما دل او به گمراهی دل جماعت دچار نشده بمیرد، فرشتگان آسمان بر او می‌گریند.
*شرح حدیث  در ابتدای درس خارج، 1383/10/22
به نقل از کتاب نسیم سحر
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
(1) نوادر راوندی، ص 102
2- نهج‌البلاغه، خطبه 201