چالش بازار میوه شب عید و دلایل افزایش قیمت‌ها - بخش نخست
بهانه سرمازدگی میوه و معضل صادرات غیرقانونی!
گالیا توانگر
با نیم نگاهی به اتیکت روی اقلام میوه به راحتی می‌توان متوجه نرخ‌هایی شد که هر چه به شب عید نزدیک‌تر می‌شویم، گویی آرام و نامحسوس بالاتر می‌روند. در میوه‌فروشی محله سیب کیلویی 8 الی 10هزار تومان هم نرخ‌گذاری شده و به فروش می‌رسد. در رویارویی با لیست نرخ‌های بالا، اغلب مردم سعی دارند دست به دامن خرید از میادین میوه و تره‌بار شوند، اما آنجا هم رقم‌ها بالاست و خرید میوه به ناچار می‌رود که از سبد خانوار اقشار کم در آمد حذف گردد!
طبق آخرین نرخ مصوب 7/12/97، آناناس طلایی به قیمت هر کیلو 22000 تومان گران‌‌ترین میوه و هندوانه هر کیلو 3400 تومان ارزان ترین میوه میادین میوه و تره بار تهران است. حتی دیدن نرخ خیارهم باعث می‌شود که دست‌هایمان ته جیب، یخ‌زده و یارای بیرون آمدن نداشته باشند:
خیار گلخانه‌ای: هر کیلو دستچین 5700 تومان.
خیار کوتاه، بذر اصفهان و خاردار: هر کیلو دستچین 5200 تومان.
در سایت سازمان مدیریت میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران بخش نرخنامه‌ها به قیمت برخی از اقلام میوه اشاره شده است که گویی بروز رسانی هم نشده است:
پرتقال تامسون جنوب: هر عدد بین 160 تا 300 گرم، هر کیلو دستچین 6200 تومان.
پرتقال تامسون شمال مدل 1: هر عدد بین 200 تا 320 گرم، هر کیلو دستچین 4500 تومان.
پرتقال تامسون شمال مدل 2: هر عدد حداقل 380 گرم، هر کیلو دستچین 3900 تومان.
پرتقال سانگین: وزن هر عدد حداقل 100 گرم، هر کیلو دستچین 5200 تومان.
پرتقال والنسیا: هرعدد حداقل 140 گرم، هر کیلو دستچین 5900 تومان.
پرتقال تو سرخ جنوب: هر عدد حداقل 140 گرم، هر کیلو دستچین 5200 تومان.
پرتقال آبگیری: هر کیلو 2200 تومان.
سیب قرمز لبنان: هر عدد بالای 120 گرم، هر کیلو دستچین 6200 تومان.
سیب زرد لبنان: هر عدد بالای 110 گرم، هر کیلو دستچین 6800 تومان.
سیب سبز: هر عدد بالای 120 گرم، هر کیلو دستچین 6900 تومان.
سیب سایر انواع ( شفیع آبادی، گالا، مشکینی، سیب گلاب، دورنگ تابستانه و...): هر کیلو دستچین 4500 تومان.
نارنگی بندری و خفر: هرعدد بالای 70 گرم در سبد و جعبه، هر کیلو دستچین 6900 تومان.
نارنگی کینوو کارا: هر عدد بالای 80 گرم، هر کیلو دستچین 6900 تومان.
نارنگی (سایر انواع) شمال و جنوب: هر عدد بالای 80 گرم، هر کیلو دستچین 6000 تومان.
موز سایزهای 7 الی 9 خوشه ای: هر عدد بالای 110 گرم، هر کیلو دستچین 10000 تومان.
آناناس جنگلی: هر کیلو 15000 تومان.
آناناس طلایی: هر کیلو 22000 تومان.
هندوانه: هر کیلو 3400 تومان.
از پرتقال 18 هزار تومانی تا گیلاس آرژانتینی 120 هزار تومانی!
هم‌اکنون که این گزارش را تنظیم می‌کنم، یکی از شهروندان که خانه‌اش حوالی «میرداماد» تهران است، برایم می‌گوید که همین شب پیش یک کیلو پرتقال را به قیمت 18 هزار تومان از میوه‌فروشی محله خریداری کرده است!
وی با تعجب می‌گوید: «آقای میوه فروش به من گفت: از این پرتقال‌ها ببر دکتر! با آدم حرف می‌زنند.»
من یکی از پرتقال‌ها را روی گوشم گذاشتم و رو به میوه فروش گفتم: «ببینم چه حرفی می‌زند، آقا؟ انگاری از آشفته بازار میوه می‌گوید و نرخ‌گذاری برخی فرصت‌طلب ها!»
این شهروند در ادامه می‌گوید: «قاچاق میوه علنی شده است. در برخی میوه فروشی‌های اطرافمان گیلاس تابستانی را در فصل زمستان برای فروش آورده‌اند. کیلویی 120 هزار تومان می‌فروشند! وقتی می‌پرسی، این گیلاس‌ها از کجاست؟ پاسخ می‌دهند از آرژانتین! عرضه این گیلاس در کنار قیمت نجومی، به دلیل ممنوعیت واردات میوه بسیار تعجب برانگیز است، زیرا تنها آناناس، انبه، نارگیل و موز اجازه واردات به کشور را دارند.»
دستمان تهی
و سفره مان خالی‌تر شده است
سمیرا موسی پور، دبیر میز میوه و تره‌بار سازمان توسعه تجارت ایران می‌گوید: «در ۹ ماهه سال جاری صادرات محصولات میوه و تره‌بار با رشد ۵۴ درصدی همراه بوده است. مجموع صادرات میوه و تره بار ۹۹۳ میلیون دلار برآورد شده که از لحاظ ارزشی ۵۴ درصد و از نظر وزنی ۱۸ درصد با مقایسه به مدت مشابه در سال گذشته رشد داشته است.»
وی با اشاره به اینکه نسبت به مدت مشابه سال گذشته شاهد رشد صادرات در اغلب محصولات میوه و تره‌بار هستیم، می‌افزاید: «این افزایش در محصول سیب درختی ۲۳ درصد، در خیار ۳۱ درصد و در محصول هندوانه 7/5 درصد بوده است. نسبت به مدت مشابه سال گذشته صادرات محصولات میوه و تره‌بار به کشورهای عراق ۶۰ درصد، به کشور امارات ۶۱ درصد و به روسیه ۱۳۶ درصد رشد داشته است.»
گفتنی است، مهم‌ترین بازارهای صادراتی ایران در این گروه محصولات را کشورهای عراق، امارات، روسیه، افغانستان، قطر و عمان شامل می‌شوند.
وحید صفرزاده یک باغدار با گلایه می‌گوید: «ما خودمان امکان صادرات مستقیم که نداریم. دلالان با پایین‌ترین قیمت ممکن از ما می‌خرند و بعد به کشورهای عربی صادر می‌کنند. در واقع به دلار می‌فروشند. هیچ نظارتی وجود ندارد و هیچ کس هم نمی‌پرسد که چطور کانتینر میوه قاچاق یا مثلا صادراتی از مرز عبور می‌کند و آب هم از آب تکان نمی‌خورد؟»
این باغدار در حالی که‌اشک هایش را که ناخودآگاه در حین گفت‌و‌گو از گوشه چشمش جاری شده با گوشه آستین ژاکتش پاک می‌کند، به گزارشگر کیهان می‌گوید: «خدا شاهد است که هر روز سفره ما خالی و خالی‌تر می‌شود. با این مبلغی که محصول را به دلالان می‌فروشیم، حتی پول خرید کود هم در نمی‌آید.»
صفر تا صد مشکلات
باغداری و کشاورزی
باقرسواد کوهی یک باغدار برایمان توضیح می‌دهد: «بخش باغبانی با سرمایه اندک باغداران و شرکت‌های تعاونی و نیز فساد پذیری محصولات باغی و نداشتن امکانات لازم جهت نگهداری محصولات و غیره... دست و پنجه نرم می‌کند. بنابراین انجام کارهای اصولی و زیربنایی از جمله احداث انبارهای سرد خانه، توجه به کارخانجات صنایع تبدیلی، تهیه ماشین‌آلات بسته بندی و حمل‌ونقل سردخانه ای، لوازم آبیاری قطره‌ای از توان بخش باغداری خارج بوده و دستیابی به اعتبارات بانکی هم به لحاظ بالابودن نرخ کار فرد و اخذ وثیقه و به طور کلی مقررات حاکم بر بانک‌ها و سیستم بانکی، مقدور نیست و بخش خصوصی هم با مقایسه سوددهی سرمایه در سایر بخش‌ها حاضر به سرمایه‌گذاری در این بخش نیست.»
وی ادامه می‌دهد: «البته اختصاص اعتبارات بلاعوض با کارمزد کم و به دور از تشریفات و بروکراسی اداری می‌تواند امور زیر بنایی یاد شده را تسریع بخشد و همچنین حمایت سازمان‌های مرتبط از جمله بازرگانی، جهاد کشاورزی و توسعه تجارت خارجی به منظور بازاریابی و صادرات محصولات- به‌طور اصولی، قانونی و بدون حضور دلالان و تنها صادرات محصولات مازاد بر نیاز داخل- از ضرورت‌هاست.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «البته برخی از کشاورزان خواستار تجدید‌نظر در میزان و قیمت نهاده‌ها هستند و می‌گویند؛ به لحاظ بالا بودن قیمت‌ها و عدم امکان خرید و تهیه کود شیمیایی، سبب کاهش میزان و کیفیت تولید شده و علاوه بر اینکه کودها نیز نه تنها جوابگوی نیاز باغداران نیست، بلکه در فصل مصرف هم تامین نمی‌شود.»
احتمال 10درصد افزایش قیمت وجود دارد
حسن صابری رئیس اتحادیه بار فروشان تهران با اشاره به اینکه هم‌اکنون میوه به فور وجود دارد، می‌گوید: «صادرات این محصولات در حجم بالا، بروز سیل در جنوب کشور و خرید تضمینی پرتقال، سبب افزایش قیمت میوه و سبزی در بازار شده است.»
رئیس‌اتحادیه بار فروشان تهران می‌افزاید: «چندی است که صادرات بی‌رویه برخی محصولات کشاورزی به ویژه گوجه فرنگی، کاهو، خیار، فلفل دلمه ای، پیاز، سیبزمینی، پرتقال و سیب و… منجر به کاهش عرضه داخلی و به تبع آن افزایش قیمت این محصولات گردیده است. با توجه به اینکه میوه، سبزیجات و فرنگی‌جات در سبد مایحتاج اصلی خانوارها می‌باشد، نمودار تقاضای اقلام فوق در بهمن و اسفند ماه رو به افزایش می‌باشد و چنانچه در روند صادرات آنها بازنگری و نظارت نشود؛ شاهد افزایش چند برابری قیمت‌ها و بحران اقلام فوق در سطح کشور خواهیم بود.»
صابری در رابطه با افزایش قیمت میوه در شب عید می‌گوید: «همان میزان که در شب عید تقاضا زیاد می‌شود، عرضه هم افزایش خواهد یافت، اما احتمال اینکه حداکثر 10 درصد افزایش قیمت داشته باشیم، دور از ذهن نیست.»
وی در مورد ذخیره میوه برای شب عید اطمینان می‌دهد که جای هیچ نگرانی بابت کمبود آن در بازار نیست. وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «هر ساله ذخیره‌سازی میوه شب عید در آبان ماه انجام می‌شد؛ اما به دلایل شرایط موجود(وضعیت آب و هوایی)، امسال این رویه صورت نگرفت؛ لذا به یک باره تصمیم گرفتند دی ماه ذخیره‌سازی کنند. ذخیره‌سازی شامل سیب و پرتقال است که پرتقال با قیمت تمام شده ۳۱۰۰ تومان و دیگر مخارج حدود ۴۵۰۰ تومان می‌شود و سیب با قیمت ۷۹۸۰ تومان از درب سردخانه برآورد می‌گردد. ذخیره‌سازی میوه در انبارهای داخلی باغداران نیز انجام شده است، اما مردم به اندازه مصرف خرید و از نگهداری حجم بالای میوه خودداری کنند.»
رئیس اتحادیه بارفروشان تهران با بیان اینکه فروش خوب تولید‌کنندگان میوه، سبب افزایش تولید در سال آینده خواهد شد، توضیح می‌دهد: «تا دو ماه آینده با افزایش تولید، شرایط بهتری بر بازار میوه حاکم می‌شود. هم‌اکنون بیش از ۷۰ هزار تن میوه ذخیره‌سازی شده که ۴۰ هزار تن آن پرتقال است.»
لیست مشکلات لاینحل
باغداران و کشاورزان
قیمت خرید میوه از کشاورزان به قدری پایین آمده که صدای آنها را درآورده است. در واقع از کشاورز ناچیز می‌خرند و بعد صادر می‌کنند. مبلغی که به دست کشاورز می‌رسد، حتی هزینه تولید را پوشش نمی‌دهد، چه برسد به سود.
هر یک از شغل‌ها مشکلات خواص خود را دارد. باغداری از شغل‌هایی است که باید در آن ریسک کرد و مشکلاتی از قبیل برف و سرمای ناگهانی و... را تحمل کند. به نظر می‌رسد، معضلات مربوط به برخی از محصولات کشاورزی نظیر سیب درختی بیشتر است؛ چرا که سیاست اشتباه و نامناسب مسئولان مربوطه در خصوص قیمت‌گذاری به ایجاد فرصت برای سوء‌استفاده دلالان از باغداران و کشاورزان مبدل گشته و آنها را با مشکل اساسی مواجه ساخته است.
هر چند وجود مشکلات فراوان بخش کشاورزی از جمله سوخت، کود شیمیایی، نبود بیمه محصولات، سرمازدگی و خشکسالی موجود و از همه مهمتر نبود توجه اساسی دولت به این بخش و عدم پرداخت به موقع خسارت‌های سرمازدگی و خشکسالی و نبود سبد حمایتی از سوی آنها برای کشاورزان به طور عمده، پایین بودن قیمت محصولات کشاورزی، بالا رفتن بی‌رویه قیمت نهاده‌ها و ماشین آلات کشاورزی و ادوات باغبانی، کاهش تولیدات کشاورزی و اشباع بسیاری از مواد تولیدی ، نبود اعتبارات مناسب در این بخش، کمبود صادرات و تجارت و غیره و غیره... باعث شده تا کشاورزان با مشکلات زیادی سرکنند.