نگاهی مستند به خسارات اشغالگران در جنگ جهانی دوم به ایران / بعد از پنج سال لگدکوب شدن کشور، متفقین با یک تشکر خالی از کشور خارج شدند؛
پل پیروزی؛ پلی که نابود شد
مدیران جراید هم پرسشهایی درخصوص وعدههای دولت انگلیس برای کمکهای مالی و رسانیدن خواربار و کالا از ایشان نمودند و اضافه نمودند که به عقیده مردم این گرانی فوقالعاده و قحطی و بدبختی ایران ناشی از آن است که به واسطه اسکناسهای نامحدودی که به انگلیسها داده میشود، اسکناس ایران تنزل فاحش نموده در نتیجه قوه خرید ایرانیان سقوط کرده است... گذشته از این عوامل موثر مادی که بر وخامت اوضاع افزوده و میافزاید، پارهای حرکات ناشایسته بعضی از افراد نظامی انگلیسی و آمریکایی مانند تعرض به زنها و تجاوز به خانهها و ماشینهای سواری مردم و بیاعتنایی آشکار به کلیه مقررات و نظامات کشوری باعث تهییج افکار عمومی و تحریک احساسات توده شده است. اتفاق دیگر این روز 25 فروردین جاری پادگانهای هندی مقیم تهران، پنج نفر ایرانی را کشته و یک نفر را زخمی نمودهاند... این وقایع و اتفاقات ناگوار سبب شده حتی جرایدی که به همکاری با انگلیسها معروف بودهاند (مهر ایران، نوبهار، کیهان) با جراید مخالف هماهنگ شده و مقالات شدیدی نوشته ، از بیعلاقگی دولت نسبت به این طرز رفتار انگلیسها و آمریکاییان انتقاد نمودند و اگرچه دولت اغلب آن جراید را توقیف نمود اما تصدیق میفرمایید که توقیف روزنامهها عکسالعمل سختی در تودهها ایجاد میکند و ممکن استاشکالات بیشتری را پیش آورد که عواقب آن خوب نباشد. این است که جنابعالی را از جریان امر مستحضر نمود تا اگر از طرف مقامات مربوطه در این باب اظهاراتی بشود، توضیحات و جواب لازم را بدهید و توجه آنها را به وخامت اوضاع و لزوم تغییر روش در امور ایران را تقاضا
فرمایند...
از طرف وزیر امور خارجه
محمد علی همایون جاه ۲۶۱
پل پیروزی؟!
پس از حضور سران کشورهای متفق در کنفرانس موسوم به کنفرانس تهران که همان دول و ارتش هایاشغالگری بودند که در حدود 5 سال ، این آب و خاک را لگد کوب چکمههای سربازانشان کردند و همه منابع روزمینی و زیرزمینیاش را به خدمت گرفته و تمامی راهها و جادهها و راه آهن و اتومبیلها و کامیونها و احشام و کارخانهها و مزارع و شهرها و روستاها و... را در تیول خود قرار دادند، به ایران لقب پل پیروزی دادند. لقبی که دیگر امروز فراموش کرده و تقریبا از صفحه تمامی کتابها و مکتوبات و اسنادشان پاک کردهاند اما در تاریخ ثبت شده که همه جان و مال ایران را به یغما بردند و روزی در تاریخ بایستی در دادگاهی به محاکمه کشیده شده و جوابگو باشند حقوق پایمال شده و لگدکوب گردیده چندین نسل از یک ملت نجیب و شرافتمند را. مسعود کوهستانی نژاد ، کارشناس تاریخ معاصر در این باره میگوید:
ایران، پل پیروزی لقب گرفت، ولی هزینهاش را از جیب خودش داد. یعنی وقتی که جنگ بین شوروی و آلمان شروع شد، راههای دیگری هم بود که کالا به شوروی برسد ولی بهترین و امنترین مسیر، مسر ایران بود. به طور طبیعی میتوانستند طرفین جنگ، یک قرار داد با ایران ببندند که ما سالی یک یا دو میلیون تن کالا از مسیر شما کالا حمل میکنیم تا مثلا در آستارا تحویل بدهیم و حالا شما چقدر از ما پول میگیرید؟ پاسخ داده میشد، مثلا براساس نرخ تجاری، اینقدر باید به ما بدهید. طبیعتا ایرانیها هم استقبال میکردند. میگفتند شما کالایتان را بیاورید، ما میفرستیم و پولش را هم بدهید تا صرف زیر ساختها و توسعه راه آهن، بنادر و چیزهای دیگر شود. ولی آنها چه کردند؟ ناگهان ایران را تصرف کردند...۲۶۲
نسرین نگاهبان، کارشناس تاریخ معاصر نیز چنین جمعبندی برای جنگ جهانی دوم در ایران دارد:
... جنگ جهانی دوم جز تحقیر و بدیختی برای مردم کشور ما چیز دیگری در برنداشت و متفقین خسارتهای زیادی را بر مردم و کشور ما وارد کردند، بدون اینکه بتوانند این خسارات را جبران کنند. ایران پل پیروزی شد، برای اینکه متفقین به پیروزی دست پیدا کنند، بدون اینکه ایران که در این جنگ بیطرفی اعلام کرده بود و مظلومانه این بیطرفی پایمال چکمه پوشها شده بود، بتواند به حق خود دست پیدا کند... اگر جهانیان به پارک پیروزی مسکو و موزه جنگ سر بزنند، در کنار صندلیهای سران کشورهای متفق که در آنجا گذاشته شده (صندلیهایی که در کنفرانس تهران، سران دول متفق روی آن نشستند) چند قدم آن طرف تر، تابلویی مشاهده میکنند که نشاندهنده آن است که کالاهایی برای کشور شوروی حمل میشود که در واقع آذوقه مردم آن کشورها هست. در کنار این ماشین ، مشاهده میکنیم، کودکان و زنان و افراد ایرانی که از گرسنگی زجر میکشند و چهره آنها نشانگر گرسنگی آنهاست. شاید این واضحترین و بیپردهترین تصویر از موقعیت ایران در جنگ جهانی دوم باشد...۲۶۳
و سجاد راعی، محقق و کارشناس تاریخی در چند جمله نقش ایران را در جنگ جهانی دوم برای پیروزی متفقین از زبان آخرین پادشاهش چنین روایت میکند:
... محمدرضا پهلوی در سال 1328 در سفری که به انگلیس دارد، با گاردین مصاحبه میکند و آنجا تمام واقعیات جنگ را در یک مصاحبه کوتاه میگوید. آنجا میگوید که ما آمدیم تمام آنچه که ممکن بود، تمام آن امکانات، راهها، مسائل اقتصادی و... همه را در اختیار متفقین قرار دادیم، پل پیروزی ایجاد کردیم و آنها رسما تشکر کردند، گفتند این پل پیروزی بود...۲۶۴