سرویس سیاسی-

روحانی، شامگاه 18 اردیبهشت 97 در گفت و گوی تلویزیونی با مردم گفته بود:«از این لحظه توافق برجام بین ایران و 5 کشور است. از این لحظه 1+5، یک را از دست داده است و در این شرایط ما باید منتظر آن باشیم که این کشورهای بزرگ جهانی نسبت به این توافق چگونه عمل خواهند کرد. به وزارت امور خارجه دستور دادم که ظرف چند هفته آینده با مذاکرات با کشورهای اروپایی و دو کشور بزرگ دیگر، یعنی روسیه و چین رایزنی‌ها و هماهنگی‌ و مذاکرات لازم را انجام دهد.»
وی در ادامه گفته بود:«اگر در پایان این مهلت و زمان کوتاه به این نتیجه رسیدیم که با همکاری 5 کشور می‌توانیم همه آنچه در برجام خواست ملت ایران بوده به دست آوریم، علی‌رغم میل آمریکا و رژیم صهیونیستی و تلاش‌های آنها و حرف‌های بی‌نزاکت امشب ترامپ برجام پایدار خواهد ماند و ما می‌توانیم به نفع صلح و امنیت منطقه و جهان قدم‌های خودمان را برداریم.»
رئیس جمهور در این گفت و گوی تلویزیونی با تاکید بر اینکه همه چیز وابسته به منافع ملی ماست، تصریح کرده بود:«اگر منافع ملت ما در برجام تأمین باشد ما همین روند را ادامه خواهیم داد و اگر برجام بخواهد کاغذی باشد بدون اینکه منافع ملت ایران را تضمین کند، آنگاه راه بسیار روشنی پیش روی خود داریم».
وقت کشی اروپا
روحانی در آن مقطع تاکید کرده بود که فقط چند هفته به طرف مقابل فرصت می دهد تا مشخص شود که آیا اراده و توانایی اجرای برجام را دارد یا خیر.
قرار بر این بود که اروپایی‌ها حداکثر تا ۱۰ خردادماه بسته پیشنهادی خود مبنی بر تضمین اجرای تعهدات برجامی را ارائه دهند. روزها سپری شد و طرف اروپایی در نیمه تیرماه، به جای ارائه تضمین برجامی، یک بیانیه 10 بندی صادر کرد! بیانیه ای شعاری و فرمالیته و فاقد ضمانت اجرایی!
روحانی در واکنش، بیانیه مذکور را مأیوس کننده خواند و تصریح کرد:«در بسته پیشنهادی ارائه شده راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود نداشت و یک سری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپا عنوان شده بود»!
با اینکه بی عملی و وقت کشی طرف اروپایی مسجّل شده بود، اما متاسفانه دولت و به خصوص وزارت خارجه در رویکردی انفعالی، تاکید کردند که همچنان امیدواریم و صبر می کنیم! عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه صراحتا اعلام کرد که اروپا نهایتا تا 13 آبان فرصت دارد و از این تاریخ به بعد، هر اقدامی از سوی طرف اروپایی انجام شود برای ایران فایده ای نخواهد داشت. 13 آبان هم سپری شد و اروپا هیچ کاری نکرد.
پس از آن مقامات دولتی و حامیان برجام در یک عقب نشینی آشکار اعلام کردند که اروپا قول داده است که حداکثر تا پایان سال 2018 میلادی، کانال مالی موسوم به SPV (مبادله نفت در مقابل کالا) را راه اندازی کند. این در حالی است که این موضوع حتی یک دهم تعهدات برجامی اروپا هم نبود و به هیچ عنوان کاربردی برای مقابله با تحریم های آمریکایی نداشت. این کانال پیش از این نیز به نوعی دیگر انجام می شد و نیازی به رونمایی و جازدن آن به عنوان یک امتیاز به ایران، نداشت!
نفت در برابر غذا و دارو!
سال 2018 نیز پایان یافت و وارد سال 2019 میلادی شدیم. در نهایت پس از یکماه از آغاز سال 2019 اروپا با سرپیچی از اجرای تعهدات برجامی،اعلام کرد که کانالی موسوم به «INSTEX» (ابزار پشتیبان مبادلات مالی)- مبادله پول نفت دیگر کشورها با غذا و دارو- را راه اندازی کرده است. این کانال از SPV هم ضعیف تر بود.
نکته قابل توجه اینجاست که این کانال مالی، به هیچ عنوان اقلام تحریمی آمریکا را پوشش نمی داد. به همین خاطر بود که وزارت خارجه آمریکا با صدور بیانیه ای صراحتا اعلام کرد که انتظار نداریم کانال‌هایی از این دست به هیچ نحو بر کارزار فشار حداکثری ما علیه ایران اثرگذار باشند.
در روزهای گذشته، «عبدالرضا فرجی راد» مدیرکل شورای راهبردی روابط خارجی در یادداشتی نوشته بود:«به نظر می‌رسد چیزی که اروپا با عنوان ساز و کار ویژه مالی دنبال می‌کند، چیزی نیست که بتواند تحول عمده‌ای در روابط تجاری میان ایران و اروپا یا حتی در وضعیت اقتصادی ایران و مردم ایران ایجاد کند...آنچه اکنون در شورای اروپا مورد بحث قرار می‌گیرد چیزی نیست جز ایجاد یک کانال مالی برای تأمین کالاهایی مانند غذا و دارو و کالاهای مشابه آن. کالاهایی که دولت ایالات متحده آمریکا ادعا می‌کند مورد تحریم واقع نشده‌اند و ممانعتی در جهت تجارت آنها ایجاد نشده است...چنین اقدامی در واقع اجرا کردن دستورالعمل واشنگتن است یعنی اجرای کامل تحریم‌های آمریکا و ایجاد کانال مبادله‌ای برای کالاهایی که به ادعای آمریکا مشمول تحریم‌ها نیستند...به این طریق اروپایی‌ها تصور می‌کنند که می‌توانند بدون اینکه هیچ فشاری تحمل کنند با یک تیر دو نشان بزنند. هم خودشان را از تهدید تحریم‌های آمریکایی رها کرده‌اند و هم تصور می‌کنند که فشارهای ایران و مطالبات ایران کمتر می‌شود».
اینکه بعد از حدود 9 ماه وقت کشی و بی‌عملی، اروپا به جای اجرای تعهدات برجامی خود در مقابله با تحریم های نفتی و بانکی و مالی آمریکا، سیاست «مبادله پول نفت دیگر کشورها با غذا و دارو»! را اجرا کند، چیزی جز توهین و تحقیر مردم ایران نیست. بر همین اساس کانال مالی اینستکس دون شأن ملت ایران است.
چاله برجام، چاه FATF
مقامات و رسانه های اروپایی با بی مسئولیتی اعلام کرده اند که اجرای کانال مالی INSTEX زمانبر است. با این حال در بیانیه سه کشور اروپایی با لحنی گستاخانه و طلبکارانه تاکید شده است که ایران باید دستورات FATF از جمله تصویب لوایح پالرمو و CFT را در اسرع وقت انجام دهد!
بر همین اساس INSTEX محصول تجربه برجام برای اروپایی هاست. تجربه برجام می‌گوید که دولت روحانی به جهت رویکرد غلط «اجرای هر توافق،بهتر از عدم توافق»، وعده نسیه را به جای نقد می‌پذیرد.«INSTEX»  در حال حاضر یک وعده نسیه در مقابل یک اقدام نقد(اجرای FATF) است.
به عبارت دیگر، اساسا روش مبادله نفت در برابر غذا و دارو، نیازی به اینستکس و اس‌پی‌وی نداشت. اما اروپایی ها با این بازی جدید، تعهد خرید نفت را نیز که در SPV محتمل بود، منتفی کرده اند. البته آنها اجرای همین وعده تقریبا هیچ و بی ارزش اینستکس را هم مشروط به اجرای کامل مطالبات اکشن پلی FATF از ایران (CFT و پالرمو) کرده اند. ضمنا گویا قرار است بیانیه اروپا درباره اظهار نگرانی جدی نسبت به برنامه موشکی و نفوذ منطقه ای ایران هم منتشر شود که متضمن گروکشی و شرط‌گذاری‌های جدید است.
واکنش سرد زنجیره‌ای‌ها
نکته قابل توجه اینجاست که راه اندازی کانال مالی اینستکس با واکنش سرد روزنامه های زنجیره ای مواجه شد.
در همین رابطه روزنامه زنجیره ای اعتماد در شماره دیروز در مطلبی نوشت:«واقعیت این است که اگر چه این سازوکار نمی‌تواند به سرعت منشأ تحولی مهم در گشودن گره تحریم باشد، اما دربردارنده مجموعه‌ای از عوامل سیاسی و اقتصادی است که مقدمتا مانع بدتر شدن شرایط می‌شود و در صورت تأمین شرایط لازم از سوی اروپا و ایران در مرحله بعد ممکن است به تضعیف جدی تحریم‌ها کمک کند».
این روزنامه زنجیره ای از یکسو تلاش کرده است تا اینستکس را بی فایده جلوه ندهد ولی از سوی دیگر اذعان کرده است که این کانال مالی نمی تواند تحولی مهم در گشودن گره تحریم باشد و در مراحل بعدی ممکن است به تضعیف تحریم ها کمک کند.
روزنامه زنجیره ای آرمان نیز در سرمقاله شماره دیروز نوشت:«کانال مالی اروپا...به آن صورت ضمانت اجرای موثری ندارد که اگر زمانی نخواهد اجرا شود، ایران بتواند از باب مسئولیت، اتحادیه اروپا را به پاسخگویی وادار کند. در حقیقت به لحاظ حقوقی فعلا بیشتر داوطلبانه به نظر می‌رسد تا اینکه یک تعهد حقوقی در چارچوب حقوق بین‌الملل باشد و برای ایران این حق را ایجاد کند که اگر اتحادیه اروپا این برنامه را اجرایی نکند یا این کانال مالی را فعال نکند یا زمانی بخواهد آن را کم تحرک یا دامنه عملش را محدود کند، ایران حق اعتراض داشته باشد یا حتی درخواست خسارت کند. پس به لحاظ حقوقی چندان چارچوب محکمی ندارد».
این روزنامه زنجیره‌ای در ادامه نوشت: «(اینستکس) در حوزه اقتصادی هم دامنه عملی محدودی دارد و اینطور نیست که همه مبادلات و مراودات مالی ایران و اتحادیه اروپا را دربر بگیرد. فعلا به یک حوزه محدود تجاری که شامل دارو، مواد غذایی و ابزارآلات کشاورزی است، منتهی می‌شود. در واقع نمی‌دانیم در رابطه با نفت چگونه می‌خواهد عمل کند و شرکت‌های اروپایی یا فعالان اقتصادی که می‌خواهند وارد بازار نفت ایران به منظور خرید یا فروش تکنولوژی و ارسال خدمات مربوط به صنعت نفت شوند، چگونه در این مکانیزم مالی باید عمل کنند.»
روزنامه زنجیره ای قانون نیز در شماره دیروز در گزارشی با عنوان «ماکت SPV» نوشت:«اتحاديه اروپا كه اين كانال مالي را به منزله پیامی برای تهران و واشنگتن تلقی می‌کند، معتقد است با وجود اينكه این ابزار به بانک‌ها این امکان را می‌دهد که با وجود تحریم‌های آمریکا با ایران همکاری داشته باشند اما به طور قطع اين كار آسان نخواهد بود. این کانال مالی در مرحله نخست اقلام غذایی و دارویی و ابزار پزشکی را دربر می‌گیرد و در ادامه مي‌توان فعاليت آن را به اقلام و كالاهاي ديگر توسعه داد».
همچنین روزنامه زنجیره‌ای آفتاب یزد، اینستکس را طرحی نمادین نامید.روزنامه زنجیره‌ای همشهری نیز در شماره دیروز در مطلبی نوشت:«این مکانیسم تنها مبادلاتی را پوشش خواهد داد که توسط آمریکا تحریم نشده‌اند».
روزنامه‌های زنجیره‌ای علیرغم اذعان به خالی بودن بسته اروپایی، مدعی هستند که ایران باید هرچه زودتر لوایح مرتبط با FATF را اجرا کند و یک اقدام نقد را در مقابل وعده نسیه اروپایی‌ها اجرا کند!
پذیرفتن INSTEX، یعنی ابطال برجام
رونمایی سه کشور اروپایی از سازوکار موسوم به INSTEX، پیش از هر چیز به مفهوم اعلام ابطال و انقضای برجام است. اروپا بدین ترتیب تصریح می‌کند که تعهدات برجامی خود را پایان یافته می‌داند. چرا که برداشتن تحریم های مالی و بانکی و نفتی و بیمه‌ای، براساس اظهارات صریح آقایان روحانی و ظریف و عراقچی، جزو تعهدات برجامی اروپاست اما اکنون در حالی که حتی بقیه کشورهای اروپایی هم INSTEX را حمایت و همراهی نمی‌کنند، سه کشور آلمان و فرانسه و انگلیس می‌گویند قرار است بدون اینکه با تحریم‌های آمریکا تعارض داشته باشند، امکان فروش غذا و دارو به ایران در ازای پول دریافتی از دیگر کشورهای خریدار نفت ایران را فراهم کنند.
اساسا روش مبادله نفت در برابر غذا و دارو، نیازی به اینستکس و اس‌پی‌وی نداشت. اما اروپایی‌ها با این بازی جدید، تعهد خرید نفت را نیز که در SPV محتمل بود، منتفی کرده‌اند. البته آنها اجرای همین وعده تقریبا هیچ و بی‌ارزش اینستکس را هم مشروط به اجرای کامل مطالبات اکشن پلی FATF از ایران (CFT و پالرمو) کرده‌اند. ضمنا گویا قرار است بیانیه اروپا درباره اظهار نگرانی جدی نسبت به برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران هم منتشر شود که متضمن گروکشی و شرط‌گذاری‌های جدید است.
پیش از این ترامپ با خروج از برجام، مسئولیت آمریکا را منتفی کرد؛ با این اطمینان و تضمین صریح آقایان روحانی و ظریف، که با وجود عهدشکنی آمریکا، ایران از برجام خارج نمی‌شود! پس از آن اروپا با 9 ماه فرصت‌سوزی عمدی و سپس تنزل چند باره تعهدات برجامی به SPV و سرانجام بسته حقارت‌آمیز INSTEX، اصرار دارد از وزارت خارجه ما برای گواهی فوت برجام  و بی‌حساب شدن بر سر آن(!) امضا بگیرد و ضمنا ما را به تعهدات یکطرفه، ملتزم نگاه دارد.
قبول INSTEX یعنی قبول ابطال برجام از سوی طرف‌های بدعهد غربی بدون دریافت خسارت و حقوق خود. آیا وزارت خارجه حواسش به خدعه جدید اروپا هست؟ شاید هم کسانی بدشان نیاید تاریخ مصرف برجام را بدون عایدی آن منقضی کنند و حرف آمریکا و اروپا را تکرار نمایند که بیایید از نو هزینه بدهید و دوباره برجام جدیدی را برای همان توقع لغو تحریم‌ها امضا کنید!
تکرار آرزوی ترامپ!
در اواخر اردیبهشت سال جاری و پس از خروج آمریکا از برجام، «مایک پمپئو» وزیر خارجه این کشور در یک سخنرانی، 12 شرط را برای ایران مطرح کرد. شروطی که نشان از دستِ خالی و زبانِ دراز آمریکا داشت.
در این شروط گستاخانه، به محدودیت گسترده در صنعت موشکی ایران، توقف حمایت ایران از محور مقاومت و توقف حضور مستشاری ایران در کشورهای منطقه برای مقابله با تروریسم تکفیری اشاره شده بود.
حال با بررسی مفاد سازوکار توهین‌آمیز INSTEX و ارتباط آن با FATF و مسئله امنیت ایران و توان موشکی و قدرت منطقه‌ای، به‌وضوح می‌بینیم که این سازوکار اروپایی، دقیقا تکرار آرزوی ترامپ از زبان کشورهای اروپایی است.
تکلیف مجمع تشخیص روشن است
اینستکس یعنی ایران باید با دلخوشی به وعده سرِخرمن کانال مالی که اجرای آن به زمانی نامعلوم موکول شده و حتی در صورت اجرا نیز به هیچ عنوان تعهدات برجامی اروپا را پوشش نمی‌دهد، تعهدات برجامی خود را به‌علاوه تعهدات جدید ذیل FATF و برجام موشکی و منطقه‌ای اجرا کند!
با این حساب تکلیف مجمع تشخیص مصلحت نظام روشن است. مجمع باید با قاطعیت لوایح خسارت بار مرتبط با FATF را رد کند.
آمریکا و اروپا به یقین رسیده اند که دولت ایران خود را گروگان برجام نگه داشته است. به همین خاطر نه تنها کوچک‌ترین اقدامی در جهت اجرای تعهدات خود انجام نمی‌دهند، بلکه روزبه‌روز بر گستاخی‌های خود نیز می‌افزایند.
دولت روحانی باید با شجاعت، اجرای یکطرفه تعهدات برجامی از سوی ایران را متوقف کرده و با عبور از سراب آمریکا و اروپا، به اجرای دقیق اقتصاد مقاومتی و بهره‌مندی از توان عظیم داخلی اهتمام ورزد.