کارشناسان سال‌هاست به شیوه توزیع یارانه انرژی، به ویژه بنزین، در کشور انتقاد می‌کنند. هم اکنون کسانی که اتومبیل دارند از یارانه سوخت بهره بسیار بیشتری می‌برند و افراد طبقات پایین که خودروی شخصی ندارند، از این امتیاز بی‌بهر‌ه‌اند. این بی‌عدالتی باعث شده مدل‌های متنوعی برای تغییر شیوه پرداخت یارانه انرژی در قالب بودجه سال 98 کشور پیشنهاد شود.
در همین رابطه، نظرسنجی یکشنبه شب برنامه تلویزیونی «پایش» به موضوع شیوه اجرای سهمیه‌بندی بنزین اختصاص یافت. مخاطبان برنامه پایش در نظرسنجی این برنامه با این سوال که «در صورت سهمیه‌بندی بنزین، با کدام روش موافقید؟ ۱-تخصیص سهمیه به هر ایرانی، ۲-تخصیص سهمیه به هر خودرو» مشارکت کردند. حدود ۷۵ درصد پیامک‌های ارسال شده نشان می‌دهد که مخاطبان و بینندگان برنامه موافق تخصیص سهمیه به هر ایرانی هستند و حدود ۲۵ درصد هم با گزینه دوم یعنی تخصیص سهمیه به هر خودرو موافق هستند.
مرتضی زمانیان، کارشناس اقتصادی هم در گفت‌وگو با این برنامه ضمن مقایسه مصرف بنزین دهک‌های ثروتمند و مستمند جامعه با یکدیگر تصریح کرد: حدود 60 درصد مردم کشور دارای خودروی شخصی نیستند و همین امر باعث شده است که دهک‌های ثروتمند جامعه که دارای بیش از یک خودرو هستند، حدود 80 درصد یارانه انرژی را به خود اختصاص دهند.
بهره‌مندی 11 برابری ثروتمندان
زمانیان ادامه داد: در بخش سوخت یکی از ظالمانه‌ترین روش‌های تخصیص یارانه را اعمال می‌کنیم، در حال حاضر ما یارانه سوخت را بین ثروتمندان تقسیم می‌کنیم. بر اساس داده‌های مرکز آمار اگر کشور را به 10 دهک تقسیم کنیم، در حال حاضر، دهک دهم یعنی ثروتمندترین خانوارهای جامعه ۱۱ برابر از دهک یک یعنی فقیرترین خانوارهای جامعه از یارانه بنزین منتفع می‌شوند.
وی تاکید کرد: حدود 57 درصد از خانوارهای ایرانی خودروی بنزین‌سوز ندارند و در نتیجه، با اختصاص سهمیه به هر خودرو، ما حدود 57 درصد از خانوارهایی ایرانی را از گرفتن یارانه محروم می‌کنیم.
این کارشناس اقتصادی گفت: از میان 10 درصد خانوارهای ثروتمند شهری، 86 درصدشان خودروی شخصی دارند و این در حالی است که فقط 0/7 درصد خانوارهای فقیر روستایی خودرو دارند.
طرحی عادلانه‌تر
گفتنی است، به تازگی طرح گروهی از نمایندگان مجلس با هدف اختصاص روزانه یک لیتر بنزین به هر ایرانی در صحن علنی مجلس اعلام وصول شد و احمد امیرآبادی عضو کمیسیون تلفیق مجلس هم پیشنهاد دیگری برای اختصاص روزانه 0/8 لیتر به هر ایرانی ارائه داده است.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان طیف‌های مختلف سیاسی، هر چند این پیشنهادها تفاوت‌هایی با هم دارند، اما عمدتا بر تغییر شیوه قبلی تخصیص یارانه خودرومحور به شیوه فردمحور تأکید دارند چرا که به عدالت نزدیکتر است.
طرح «اعطای یک لیتر بنزین به هر ایرانی د‌ر هر روز» این‌گونه است که ماهیانه به ازای هر ایرانی ۲۴ لیتر بنزین به حساب سرپرست خانوار واریز می‌شو‌د که ا‌گر تا انتهای ما‌ه این میزان باقی ماند، شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ۹۰ درصد قیمت فوب بنزین فعلی خلیج ‌فارس ر‌ا به سرپرست خانوار پرداخت کر‌د‌ه و د‌ر حقیقت آن ر‌ا می‌خرد، این د‌ر حالی است که هم اکنون قیمت بنزین د‌ر ترکیه ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان، د‌ر افغانستان هشت هزار تومان و د‌ر کشورهای خلیج ‌فارس چهار هزار و 300 تومان است.
پاسکاری دولت و مجلس
در این وضعیت که اصلاح روند گذشته درباره یارانه سوخت، ضروری و نیازمند یک تصمیم مدبرانه و محکم است، دولت و جریان‌هایی در مجلس تصمیمی برای تغییر نحوه توزیع بنزین در سال آینده ندارند و شاید هم بهتر باشد بگوییم هیچ‌یک شجاعت پذیرش ریسک تصمیم‌گیری در این باره را ندارند. با این وضع، قطعاً سال ۹۸ موضوع بنزین به علت قاچاق و مصرف بی‌رویه به معضلی برای کشور تبدیل خواهد شد.
به گزارش مشرق، دولت در لایحه بودجه درباره بنزین سکوت کرده که به معنای ادامه روند فعلی قاچاق بی‌رویه، ادامه رشد مصرف و احتمالاً واردات بنزین در آینده نزدیک است که با توجه به تحریم‌ها، می‌تواند مشکلاتی برای کشور ایجاد کند.با پاسکاری دولت و مجلس، قطعاً وضع فعلی قاچاق بنزین ادامه خواهد داشت و روزانه میلیاردها تومان از پول ملت به جیب قاچاقچیان سوخت
 می‌رود.