تاریخ اعتصاب غذاها در زندانهای صهیونیستی
نبرد دائمی فلسطینیان علیه اشغالگران اسرائیلی با «اعتصاب غذا»
اعتصاب نامحدود غذا یا آنچه از آن با عنوان «نبرد معدههای خالی» یاد میشود، بدین معناست که فرد اسیر از مصرف هر گونه مواد غذایی در دسترس خود به غیر از آب و مقدار کمی نمک خودداری کند و این اقدام نادری است که اسرا به آن متوسل میشوند؛ چرا که این اقدام، به خاطر خطرهای سنگین جسمی و روانی که میتواند بر روی اسرا داشته باشد، خطرناکترین و سختترین کاری است که آنها میتوانند انجام دهند و در برخی موارد، منجر به شهادت تعدادی از آنها هم شده است. شهید عبدالقادر ابوالفحم که در تاریخ 11/7/1970 در جریان اعتصاب غذا در زندان عسقلان به شهادت رسید، اولین شهید جنبش اسیر فلسطین است که در جریان اعتصابهای غذا جان خود را از دست داده است. پس از وی، شهید «راسم حلاوه» و شهید «علی جعفری» هم در تاریخ 24/7/1980 در جریان اعتصاب غذا در زندان نفحه به شهادت رسیدند. شهید «محمود فریتخ» نیز پس از اعتصاب غذا در زندان جنید در سال 1984 و شهید «حسین نمر عبیدات» در تاریخ 14/10/1992 در زندان عسقلان به شهادت رسیدند.
البته اسرای فلسطینی در وضعیت عادی دست به چنین اقدامی نمیزنند، اما در صورتی که تمامی روشهای مبارزاتی دیگر را امتحان کرده باشند و اداره زندانهای صهیونیستی از طریق گفتوگو، خواستههای آنها را تقبل نکرده باشد، به این روش متوسل میشوند که آن هم ابزاری برای تحقق هدف است و خودش به تنهایی هدف نیست. اعتصاب غذا بیشتر از هر شیوه مبارزاتی دیگری بر روی اداره زندانها و مراجع صهیونیستی و افکار عمومی تاثیر میگذارد و زمینه تحقق خواستههای انسانی و عادلانه این اسرا را فراهم میسازد و در کل، نبرد اراده و تصمیم است.
در زیر به مهمترین اعتصابهای غذای اسرای فلسطینی در زندانهای صهیونیستیاشاره میشود:
1- اعتصاب غذای زندان رمله در تاریخ 18/2/1969 که این اعتصاب غذا 11 روز به طول انجامید و اسرای فلسطینی خواستار بهبود کیفیت و افزایش مقدار غذای خود و نیز موافقت اداره زندانها با وارد شدن لوازمالتحریر شدند و همچنین مخالفت خود با قانون پاسخ دادن اسرا به زندانبانها با لفظ «حاضرم آقا» و نیز ممنوعیت تجمع بیش از دو اسیر در محوطه زندان را اعلام نموده و خواستار افزایش «زنگ هواخوری» (زمانی که اسرا برای هواخوری از داخل بخشها خارج شده و به محوطه زندان میروند) شدند. این اعتصاب غذا با سرکوب اسرای فلسطنی، حبس آنها در زندانهای انفرادی و توهین به آنها به پایان رسید.
2- اعتصاب غذای زندان کفار یونا در تاریخ 18/2/1969 که هشت روز به طول انجامید و با اعتصاب غذای زندان رمله همزمان شده بود. هدف از این اعتصاب غذا، درخواست تغییر «جومی» (تشکهای پلاستیکی نازک که اسرا بر روی آنها میخوابیدند)، بهبود و افزایش کمیت غذاهای اسرا، وارد شدن لوازم التحریر به زندانها و مخالفت با پاسخ دادن به زندانبانها با لفظ «حاضرم آقا» بود و در نتیجه آن مجوز واردات مقدار خیلی کمی از لوازمالتحریر به زندان به منظور فراهم شدن زمینه نامهنگاری با خانوادهها فراهم شد و استفاده از لفظ «آقا» برای پاسخ دادن به زندانبانها از قاموس زندانها پاک شد.
3- اعتصاب غذای اسرای زن فلسطینی در زندان «نوی ترستا» در تاریخ 28/4/1970 که 9 روز به طول انجامید و این اسرا در جریان آن مورد توهین و مجازاتهایی مانند حبس در سلولهای انفرادی قرار گرفتند. اداره زندانهای صهیونیستی در آن زمان وعده بررسی و پذیرش خواستههای اسرا را داد، اما تنها بخش اندکی از این خواستهها مانند بهبود سیستم تهویه بخشهای زندان و افزایش زمان «زنگ هواخوری» و واردات برخی وسایل خاص مورد نیاز زنان به زندان از طریق سازمان صلیب سرخ مورد موافقت قرار گرفت.
4- اعتصاب غذای زندان عسقلان در تاریخ 5/7/1970 که هفت روز به طول انجامید و اسرا در جریان آن خواستار واردات لوازم التحریر و لباس از سوی خانوادههای خود به زندان و افزایش زمان «زنگ هواخوری» شدند، اما اداره زندانها بر خلاف وعده اولیه، حاضر به پذیرش این خواستهها نشد.
5- اعتصاب غذای زندان عسقلان در تاریخ 1973/9/13 که تا تاریخ 7/10/1973 ادامه یافت.
6- اعتصاب غذای نامحدود اسرای فلسطینی در تاریخ 11/12/1976 که از زندان عسقلان و به منظور بهبود وضعیت بازداشت اسرا آغاز شد و 45 روز به طول انجامید. اداره زندانهای صهیونیستی در نتیجه این اعتصاب غذا با واردات لوازم التحریر به زندانها و انتقال نامههای اسرا به خانوادههایشان از طریق کتابخانه زندان و نیز بهبود کیفیت و کمیت غذاها و تعویض تشکهای «جومی» مورد استفاده اسرا موافقت کرد.
7- اعتصاب نامحدود اسرا در زندان عسقلان در تاریخ 24/2/1977 که 20 روز به طول انجامید و ادامه اعتصاب قبلی بود؛ چرا که اداره زندانها به برخی وعدههای خود به اسرا عمل نکرده بود و از همین رو، اسرا اعتصاب غذای خود را از سر گرفتند.
8- اعتصاب زندان نفحه در تاریخ 14/7/1980 که 32 روز به طول انجامید. این زندان در تاریخ 1 ماه مه همان سال افتتاح شده بود و تنها گنجایش 100 اسیر را داشت. رژیم صهیونیستی با راهاندازی این زندان سعی در جداسازی رهبران و اعضای گروههای فلسطینی از دیگر اسرا را داشتند؛ چرا که جنبش اسیر توانسته بود اوضاع اسرا؛ به ویژه در زندان عسقلان و زندان مرکزی بئرالسبع را بهبود ببخشد.
در آن زمان، اسرای برجسته فلسطینی در زندان نفحه جمعآوری شدند و در شرایط بسیار سختی نگهداری میشدند و علاوهبر اینکه غذاهای فاسد به آنها داده میشد، خاک آنجا هم پر از رطوبت بود. رژیم صهیونیستی تعداد زیادی از اسرا را در هر اتاقی جمع میکردند و این در حالی بود که اتاقهای این زندان فاقد هوا و اکسیژن لازم بود؛ چرا که درهای این اتاقها محکم بسته میشد و دریچههای تهویه هوا هم خیلی کوچک بودند. مراجع صهیونیستی همچنین اسرا را از لوازمالتحریر محروم میکردند و به آنها تنها یک ساعت در روز اجازه خروج از بخشها و بندها و هواخوری در محوطه زندان را میدادند و رفتارهای ناشایستی هم با اسرا داشتند.
به همین دلیل، اسرای زندان صحرایی نفحه پس از هماهنگی با اسرای زندانهای عسقلان و بئرالسبع تصمیم به اعتصاب غذا گرفتند و این اعتصاب غذا در تاریخ 14 ژوئیه سال 1980 آغاز شد، اما عناصر صهیونیستی به شدت به اعتصاب غذا کنندگان حمله کردند و اداره زندانها خشونت زیادی علیه این اسرا به خرج داد، اما با این وجود، آنها به اعتصاب خود ادامه دادند و اداره زندانها در اقدامی بیسابقه، اقدام به تغذیه اجباری به اسرا کرد و مواد غذایی را با شیلنگهای پلاستیکی و از راه سوراخ بینی به معدههای اسرا انتقال داده میشد.
در نتیجه این وضعیت، تعدادی از اسرا که حالشان به شدت وخیم بود، به زندان «نیزان» در رمله انتقال داده شده و به شدت مورد شکنجه قرار گرفتند؛ به طوری که «راسم حلاوه» در تاریخ 21 ژوئیه و «علی جعفری» بعد از وی جانشان را از دست دادند و نزدیک بود «اسحاق مراغه» نیز به آنها ملحق شود که حضور «لیئا زیمل» وکیل زن حامی اسرا در درمانگاه این زندان مانع از این کار شد، اما وی بعد از دو سال به شهادت رسید و مشخص شد که این حادثه ناشی از صدماتی بود که در جریان همان حادثه به وی وارد شده بود. «انیس دوله» نیز یکی دیگر از اسرای فلسطینی بود که در جریان همین اعتصاب غذا جان خود را از دست داد.
پس از شهادت این اسرا، زندانهای دیگر هم به اعتصاب غذای 33 روزه اسرای قبلی پیوستند و اداره زندانهای صهیونیستی نیز در واکنش به این اعتصاب، حملات خشونتآمیزی را علیه اسرا ترتیب داد که همه این اقدامات زیر نظر «یوسف بورگ» وزیر امور داخلی وقت رژیم صهیونیستی صورت میگرفت. تعدادی از این اعتصاب غذا کنندگان از زندان نفحه به زندان رمله انتقال داده شدند و در کل، این اعتصاب غذا با خشونت و اقدامات بیرحمانه بیسابقهای از سوی اداره زندانهای صهیونیستی مواجه شد.
در سایه ادامه اعتصاب غذای اسرای فلسطینی، رژیم صهیونیستی اقدام به تشکیل کمیته «کیت» برای بررسی شرایط بازداشت اسرا؛ به ویژه در زندان نفحه کرد و این کمیته خواستار واردات تشکهای جدید و توسعه مساحت اتاقها و محوطههای زندان و نیز برداشته شدن سقف فلزی دربها و جایگزین کردن نردهها با آنها شد و بدین ترتیب، وضعیت بازداشت اسرا به صورت مستمر بهبود یافت و حتی تعداد اسرایی که در یک اتاق نگهداری میشدند، کاهش یافت و آلبومهای عکس و لوازم التحریر در اختیار اسرا قرار گرفت و اتاقهای زندان به تدریج به تشکهای نو مجهز شدند.
این اعتصاب غذا، به ویژه پس از شهادت تعدادی از اسرا به شکل ویژه و گستردهای پوشش خبری و رسانهای داده شد و جنبش همبستگی و حمایت گسترده مردمی از سوی خانوادههای اسرا و حامیان شان شکل گرفت. اعتصاب مذکور همچنین باعث بهبود قابل ملاحظه شرایط نگهداری اسرا در زندانهای صهیونیستی شد؛ هر چند که این تغییرات در حد کافی نبود.
9- اعتصاب غذای زندان جنید در سپتامبر سال 1984 که 13 روز به طول انجامید. این اعتصاب غذا پس از افتتاح زندان جنید در شهر نابلس (در ماه ژوئیه سال 1984) آغاز شد و منجر به تخلیه کامل اسرای فلسطینی از زندان بئرالسبع شد.
در آن زمان، اسرای زندان جنید دست به اعتصاب غذای نامحدود زده بودند و پس از گذشت 13 روز، اسرای دیگر زندانها نیز به آنها ملحق شدند. این اعتصاب غذا نقطه عطف راهبردی در تاریخ جنبش اسیر فلسطین بود؛ به طوری که «حاییم بارلیو» وزیر پلیس رژیم صهیونیستی در زندان جنید حاضر شد و ضمن گفتوگو با اسرای اعتصاب غذاکننده، قبول کرد که باید وضعیت زندگی و نگهداری این اسرا؛ به ویژه در برخی زمینهها مانند استفاده از رادیو، تلویزیون، لباسهای معمولی متفاوت از لباس زندان که جزء خطوط قرمز به شمار میرفتند، بهبود پیدا کند و اسرا اجازه استفاده از این وسایل را پیدا کردند و علاوهبر آن، کیفیت غذاها و خدمات درمانی که به اسرا ارائه میشد، بهتر شد و در آن زمان، توقف اعتصاب غذا اعلام شد و اسرای زندانهای دیگر نیز با پذیرش این توافقات، اعتصاب خود را متوقف کردند.
این اعتصاب غذا نیز با جنبش همبستگی گسترده مردمی و برگزاری تظاهراتها و تجمعات همبستگی آمیز مختلف همراه شد.
پس از این اقدامات بود که رئیس اداره زندانهای رژیم صهیونیستی تغییر کرد و رئیس میانهروتری به نام «راوی سویسا» جایگزین وی شد که ضمن موافقت با خواستههای اسرا، اجازه داد خانوادههای آنها برایشان روتختی و لباسهای راحتی بیاورند و یا این اسرا از هدفون و نوار کاستها استفاده کنند و در عین حال، مبلغ مجاز خرید اسرا از بوفه زندان را هم افزایش داد و حتی موافقت اولیه خود با استفاده اسرا از تلویزیون را هم اعلام نمود.
10- اعتصاب غذای اسرا در زندان جنید در تاریخ 25/3/1987 که بیش از 3 هزار اسیر فلسطینی دربند زندانهای مختلف در آن مشارکت داشتند. این اعتصاب غذا که پس از انتصاب «دیوید میمون» به عنوان رئیساداره زندانها آغاز شده بود، 20 روز به طول انجامید. میمون بسیاری از حقوق و دستاوردهای اسرا مانند دریافت لباس از خانوادههایشان و ملاقات اسرا با هم در بخشهای دیگر را لغو کرد و مدت زنگ هواخوری آنها و کمیت غذاهایشان را هم کاهش داد و در کل، رفتار ناشایستی با این اسرا داشت و در نتیجه، اسرای زندان جنید دست به اعتصاب غذای نامحدود 20 روزه زدند و در ادامه زندانهای دیگر هم به این اعتصاب پیوستند.
با این وجود، این اعتصاب غذا بدون تحقق هر گونه نتیجه قابل ذکری به پایان رسید و صرفا وعدههایی از سوی اداره زندانها داده شد که هیچ کدام از آنها هم محقق نشد و این مسئله زمینهساز شکل گیری انتفاضه نخست فلسطین شد.
11- اعتصاب غذای 23 ژانویه سال 1988: در این تاریخ اسرای فلسطینی به نشانه همبستگی و همزمان با اعتصاب غذای رهبری یکپارچه انتفاضه فلسطین علیه رژیم صهیونیستی که در ماه دسامبر سال 1987 آغاز شده بود، دست به اعتصاب غذا زدند.
12- اعتصاب غذای زندان نفحه در تاریخ 23/6/1991 که 17 روز به طول انجامید. این اعتصاب در تاریخ 23 ژوئن و در حالی که انتفاضه فلسطین علیه رژیم صهیونیستی شدت گرفته بود، در زندان صحرایی نفحه آغاز شد و «شائول لیوی» در پی انتقادات گسترده از عملکردش و امتیازاتی که به اسرا داده بود، از ریاست اداره زندانهای صهیونیستی برکنار شد. در آن زمان دولت «اسحاق شامیر» در رژیم صهیونیستی روی کار بود و پس از لیوی، «گابی عامیر» ریاست اداره زندانها را بر عهده گرفت که این مسئله با جنگ اول خلیجفارس و اعلام وضعیت فوقالعاده در زندانهای صهیونیستی همراه شده بود.
پس از پایان این جنگ، اداره زندانهای صهیونیستی حاضر به بازگرداندن اوضاع به روال سابق و دوران قبل از اعلام وضعیت فوقالعاده در زندانها نشد و اقدامات متفاوتی در هر یک از زندانها اتخاذ شده بود. در این شرایط، اسرای زندان نفحه در تاریخ 21 ژوئن سال 1991 دست به اعتصاب غذا زدند تا اوضاع را به وضعیت سابق برگردانند، اما اسرای زندانهای دیگر با آنها همراهی نکردند و اسرای زندان نفحه در این اعتصاب تنها ماندند.
این اعتصاب غذا 16 روز به طول انجامید و با میانجیگری کمیتهای وکلای حقوقی باریکه غزه و صرفا با وعدههایی که این وکلا متعهد به اجرا شدن آنها شده بودند، به پایان رسید، اما هیچ کدام از این وعدهها محقق نشد و این اعتصاب از جمله اعتصابهای شکست خورده و بینتیجه شد، اما زمینه اعتصاب غذای سال 1992 را فراهم کرد.
13- اعتصاب غذای اسرا در تاریخ 25/9/1992 که اکثر زندانها در آن مشارکت داشتند و نزدیک به 7 هزار اسیر فلسطینی در جریان آن دست به اعتصاب غذا زدند و این اعتصاب 15 روز به طول انجامید. پس از شکست اعتصاب غذای اسرای زندان نفحه در سال 1991، اسرای تمامی زندانها خود را برای اعتصاب غذای گسترده آماده میکردند و در شرایطی که حملات بیرحمانه اداره زندانها نزدیک به یک سال کامل به طول انجامید، این اعتصاب در تاریخ 25 سپتامبر 1992 در اکثر زندانهای مرکزی و برخی بازداشتگاهها آغاز شد.
در این اعتصاب غذا، زندانهای جنید، عسقلان، نفحه، بئرالسبع و نابلس در تاریخ 27/9، زندان جنین در تاریخ 29/9، زندان الخلیل در تاریخ 30/9، زندان رامالله و اسرای زن دربند زندان تلموند در تاریخ 1/10، زندان رمله در تاریخ 5/10، زندان مرکزی غزه در تاریخ 10/10 و زندانهای مجد، نقب، فارعه و شطه نیز در قالب همبستگی با دیگر اسرا اعتصاب غذا کردند.
14- اعتصاب غذای ماه ژوئن سال 1994 که تمامی زندانها در آن مشارکت داشتند و اسرای فلسطینی پس از امضای توافقنامه قاهره (اول غزه- اریحا) و در اعتراض به ساز و کار اجرای بخش مربوط به آزادی 5 هزار اسیر فلسطینی بر اساس این توافقنامه، دست به اعتصاب نامحدود غذا زدند و این اعتصاب 3 روز به طول انجامید.
15-اعتصاب غذای تاریخ 18/6/1995 با شعار (آزادی تمامی اسرای مرد و زن بدون هر گونه استثنا) که هدف از آن پیشبرد این مسئله در عرصه سیاسی در مرحله قبل از مذاکرات «طابا» بود. این اعتصاب 18 روز به طول انجامید و پس از امضای توافقنامه اسلو، شروط بازداشت اسرا تا حد زیادی بهبود یافت و تعداد این اسرا در زندانها پس از آزادی کاهش یافت و از شدت عملیاتهای انتفاضه نیز کاسته شد.
16- اعتصاب غذای اسرای زندان عسقلان در سال 1996: تا این تاریخ، اعتصابها هنوز چارچوب سازمان یافتهای به خود نگرفته بودند و رهبری اسرا در زندانها را بیشتراشخاصی برجسته بر عهده داشتند و اسرا همچنان هنگام خواب یک تکه تشک پلاستیکی زیر خود پهن میکردند.
اما اسرا در سال 1996 دست به اعتصاب غذای 18 روزه زدند که در جریان آن تنها از آب و نمک استفاده میکردند. این اعتصاب با طرح یک سری وعدهها از سوی اداره زندانها مبنی بر بهبود شروط حیاتی و به ویژه اعطای یک تشک اسفنجی به هر کدام از اسرا پایان یافت، اما اداره زندانها از زیر وعدههای خود شانه خالی کردند و از همین رو، اسرا مجبور به از سرگیری اعتصاب غذای خود شدند تا اینکه اداره زندانها با تسلیم در برابر آنها، تشکهای اسفنجی را در اختیار آنها قرار داد و تغییراتی در شرایط زندگی و بازداشت آنها ایجاد کرد.
17- اعتصاب غذای اسرای فلسطینی در تاریخ 5/12/1998 که پس از اقدام رژیم صهیونیستی در آزادی 150 زندانی کیفری در قالب قرارداد آزادی اسرا که بر اساس آن 750 اسیر در چارچوب توافقنامه وای ریفر و در آستانه سفر «بیل کلینتون» رئیسجمهور آمریکا به منطقه، دست به اعتصاب غذا زدند. همزمان با این اعتصاب غذا، خیمه تحصنی هم به منظور همبستگی با اسرای اعتصاب غذاکننده در مقابل بنای یادبود سرباز گمنام در غزه بر پا شد. در این برنامه، 70 اسیر آزاده فلسطینی دست به اعتصاب نامحدود غذا زدند.
18- اعتصاب غذای اسرای فلسطینی در تاریخ 1/5/2000 که در اعتراض به سیاست حبس انفرادی و قید و بندها و شروطی که برای ملاقات اسرای فلسطینی با خانوادههایشان وضع شده بود، دست به اعتصاب غذا زدند و این اعتصاب نزدیک به یک ماه به طول انجامید و اسرا در جریان آن شعار آزادی خود به عنوان یکی از مقتضیات روند سازش را سر دادند. شهروندان فلسطینی هم به نشانه همبستگی با اسرا به پا خاستند و 8 نفر از فلسطینیان در همان روزهای اعتصاب غذای اسرا در شهرهای قلقیلیه، نابلس، رامالله و الخلیل به شهادت رسیدند. علاوهبر این، دهها نفر از اسرای آزاده فلسطینی هم به نشانه همبستگی با اسرای اعتصاب غذاکننده در زندانهای صهیونیستی، در خیمه تحصنی که در نزدیکی دانشگاه الازهر در شهر غزه نصب شده بود، اعتصاب غذا کردند.
این اعتصاب غذا پس از آن آغاز شد که 80 نفر از اسرای فلسطینی از دیگر اسرا در زندان هداریم جدا شده و در بخش سه حبس شده بودند. این زندان در شرایط بسیار سختی افتتاح شده بود و اداره زندانها سعی داشت که اسرا را به جای باجههای معمولی، مجبور به ملاقات با خانوادههایشان از پشت موانع شیشهای کند. شرایط بازداشت و زندگی اسرا در برخی عرصهها هم به شدت تنزل پیدا کرده بود و اداره زندانها بار دیگر آنها را مجبور به تن دادن به تفتیش با بدن برهنه میکرد.
اسرای زندان هداریم در این شرایط، دست به اعتصاب غذا زدند و تنها شیر و مایعات مصرف میکردند. در ادامه این راه، اسرای زندان نفحه و سپس زندانهای عسقلان و شطه هم به اعتصاب غذا کنندگان پیوستند. در آن زمان شمار اسرای فلسطینی 1500 نفر بود.
اسرا در جریان این اعتصاب غذا خواستار موافقت اداره زندانها با دیدار آنها با خانوادههایشان از طریق باجههای معمولی، برقراری تماس تلفنی، تحصیل در دانشگاههای عربی، توقف سیاست تفتیش با بدنهای برهنه و انتقال افراد حبس شده در سلولهای انفرادی بودند و اداره زندانهای صهیونیستی اعلام کرد که مسائل انسانی را قبول میکند، اما خواستههای دارای بعد امنیتی را نمیپذیرد. در آن زمان، مسئولان سازمان شاباک برای گفتوگو با اسرا درباره این مسائل در زندانها حاضر شدند و مقرر شد که اسرا هم هیچ اقدامی که رنگ و بوی نظامی داشته باشد، در داخل زندانها انجام ندهند.
مرکز اطلاعرسانی فلسطین