فرانسه این روزها درگیر شورش‌های خیابانی شده و معترضان حتی به پشت کاخ الیزه نیز رسیده‌اند. محور اصلی اعتراضات، گروهی موسوم به جلیقه زردها هستند. جنبش جلیقه زردها یک ماه پیش در اعتراض به افزایش قیمت سوخت در فرانسه شکل گرفت این جنبش در شنبه 26 آبان با نخستین حضور خیابانی خود فرانسه را به لرزه درآورد و در بیش از 1000 نقطه اعضای این جنبش با بستن خیابان‌ها و بزرگراه‌ها قدرت خود را به رخ امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه کشیدند. با ادامه اعتراضات زد و خورد‌ها بین پلیس و معترضان نیز به اوج خود رسید که این درگیری‌ها تاکنون بیش از چهارهزار دستگیری و زخمی بر جای گذاشته. ماکرون که با شروع این اعتراض‌ها محبوبیتش به 25 درصد رسیده بود با خشم و عصبانیت تهدید کرد که نظامیان فرانسوی را برای مقابله با جلیقه زردها به کار خواهد گرفت. وی قول داد با جلیقه‌زردها برخورد کند. ماکرون به قول خود عمل کرد و جنبش اعتراضی جلیقه زردها را که حالا دیگر به یک جنبش ضد سرمایه‌داری با خواسته‌هایی فراتر از کاهش قیمت سوخت تبدیل کرده است به شدت سرکوب کرد. بر اساس گزارش‌ها در روزهای شنبه فرانسوی‌ها به خیابان‌ها می‌آیند و تنها در شنبه اخیر بیش از 300 هزار فرانسوی در سراسر این کشور به خیابان‌ها ریختند. گفته می‌شود نیروهای وابسته به جریان‌های راست و چپ افراطی در این اعتراضات خشونت‌آمیز مشارکت داشتند. اما ریشه این درگیری‌ها چه بوده و آینده آن چگونه پیش‌بینی می‌شود؟
   راز انتخاب جلیقه زرد
جلیقه‌های زرد جلیقه‌هایی است که بنابر قانون باید در خودروهای همه فرانسوی‌ها باشد تا وقتی ماشین آنها خراب می‌شود و شرایط اضطراری پیش می‌آید، آن را بر تن کنند و منتظر کمک بمانند. عدم رعایت این قانون که در سال ۲۰۰۸ به اجرا درآمد می‌تواند به جریمه نقدی ۱۵۳ دلار برای فرد خاطی بینجامد. جلیقه زردها یادآور جریان دیگری شدند که در اکتبر ۲۰۱۳ در استان بریتانی فرانسه در مخالفت با افزایش مالیات بر ماشین‌های سنگین شکل گرفته بود. در آن زمان رانندگان و کامیون‌داران معترض نیز به «کلاه قرمز» لقب گرفته بودند. در اعتراضات اخیر نیز معترضان با پوشش جلیقه زرد به خیابان آمده‌اند.
تحلیلگران چه می‌گویند؟
جلیقه زردها می‌گویند دلایل اصلی تظاهرات، افزایش مالیات بر فرآورده‌های نفتی، افزایش قیمت سوخت و کاهش قدرت خرید است. قیمت گازوییل که عمومی‌ترین سوخت مصرفی در خودروهای فرانسه است در ۱۲ ماه گذشته حدود ۲۳ درصد افزایش داشته و به طور متوسط به 51/1یورو در هر لیتر رسیده است. دلیل این افزایش بالا رفتن قیمت جهانی نفت در ۱۲ ماه گذشته پیش از سقوط اخیر و همچنین مالیات مازادی است که دولت امانوئل ماکرون برای حمایت از کمپین خودرو سالم و سوخت سالم بر مواد هیدروکربن در سال جاری میلادی قرار داده که به ازای هر لیتر گازوئیل حدود هفت و نیم و برای هر لیتر بنزین حدود چهار سنت بر قیمت عادی سوخت افزوده است. رئیس‌جمهور فرانسه افزایش سه چهارمی قیمت نفت را دلیل اصلی افزایش هزینه سوخت اعلام کرده و افزایش مالیات سوخت‌های فسیلی را فشاری برای سرمایه‌گذاری جهت رسیدن به سوخت‌های جدید و سالم‌تر اعلام کرده است. رسانه‌های فرانسوی نارضایتی عمومی ازعدم رعایت عدالت اجتماعی را از دلایل کلی این اعتراضات و حمایت از آن برمی‌شمرند. افزایش مالیات سوخت از جمله برنامه‌های دولت امانوئل ماکرون بود که در اواخر ۲۰۱۷ به تصویب رسید. نتایج این سیاست با افزایش قیمت نفت در اکتبر سال ۲۰۱۸ بیشتر به چشم آمد.
تحلیلگران می‌گویند، اعتراض‌ها در فرانسه هرچند با بهانه سوخت شروع شده است اما اکنون به یک تلاش برای مقابله با سرمایه‌داری تبدیل شده است. مردم فرانسه به دنبال آن هستند تا نمادهای سرمایه‌داری را نیز به چالش بکشند به همین دلیل مردم معترض خواستار برکناری ماکرون بوده و گروه‌های چپ در فرانسه بار دیگر وارد کارزار شده‌اند.
به گفته تحلیلگران ریشه شکل‌گیری اعتراض‌ها در فرانسه به دلیل تنوع قومیتی و جمعیتی زیاد بوده که به همین دلیل همواره به کشور شورش و اعتراض معروف بوده است. مهاجران از کشورهای مختلف در فرانسه گردهم آمده‌اند. یک چهارم جمعیت فرانسه را کسانی تشکیل می‌دهند که دست کم طی دو نسل پیوندی مستقیم با مهاجران این کشور دارند. این مسئله به گونه‌ای است که بسیاری از ورزشکاران فرانسه به ویژه در فوتبال اصالتا آفریقایی‌تبار هستند. وجود مهاجران باعث شده است که همواره پتانسیل اعتراض وجود داشته باشد چرا که نوع برخورد با سیاه پوستان در فرانسه به عنوان عاملی در جهت ایجاد نارضایتی تبدیل شده است. علاوه‌بر این وضعیت اقتصادی مردم فرانسه نیز در یک سال اخیر بدتر شده است. بر اساس نظرسنجی «ادوکسا» بیش از 60 درصد از مردم فرانسه درخصوص اوضاع اقتصادی کشور در آینده‌نگران هستند. این مسئله باعث شده تا مردم فرانسه نیز از افزایش بهای سوخت احساس نگرانی کنند و به خیابان‌ها بیایند. بنابر بر یک نظرسنجی در ابتدای اعتراضات ۶۵ درصد فرانسوی‌ها از جریان جلیقه زردها حمایت کردند. همچنین ۴۲ درصد گفته بودند در تجمع آنها شرکت می‌کنند. یک هفته بعد از شروع این آمار بر اساس نظرسنجی مؤسسه «الب» افزایش یافت و حدود ۷۳ درصد فرانسوی‌ها از حرکت جلیقه زردها حمایت کردند. ۷۰ درصد هم گفتند دولت باید پروژه افزایش مالیات بر سوخت را متوقف کند. در این شرایط، جناح‌های مختلف فرانسه از چپ تا راست حمایت خود را از حرکت «جلیقه زردها» اعلام کرده‌‌اند.
نکته قابل تامل در مورد شورش در فرانسه به نوع واکنش رسانه‌ها بر می‌گردد. در حالی که رسانه‌های غربی کوچکترین اعتراض مدنی در ایران را به عنوان یک جرقه و نماد انقلاب علیه نظام ایران معرفی می‌کند و با بزرگنمایی حوادث سعی در به راه انداختن موج اعتراض‌ها در ایران را دارند اما در مورد حوادث فرانسه این وضعت کاملا برعکس است. در حالی که مردم به پشت دروازه‌های کاخ الیزه رسیده‌اند اما رسانه‌های غربی این مسئله را یک تظاهرات عادی جلوه می‌دهند. این در حالی است که نوع واکنش ماکرون به این اعتراض‌ها نشان‌دهنده این است که وی به شدت از تشدید اعتراض‌ها هراس دارد.
در مورد اینکه جلیقه زردها در روزها و هفته‌های آینده به چه سمت و سویی خواهند رفت بین کارشناسان اختلاف نظر است. برخی معتقدند جنبش جلیقه زردها زود فروکش خواهد کرد. برخی هم می‌گویند با توجه به آشوب‌های روزهای گذشته احتمال پیوستن حاشیه‌نشین‌ها به این جنبش، سوار شدن جریانات افراطی به این جنبش و گسترده‌تر شدن اعتراضات وجود دارد. فیگارو نیز در این باره نوشته است: «جلیقه زردها، پس از تظاهرات خود در پاریس اینک سخنان ناهمگون و متضادی در بارۀ آیندۀ جنبش خود بر زبان می‌آورند. در حالی که برخی از سخنگویان آنان بر اراده گفت وگو تاکید دارند و هر گونه وابستگی سیاسی را انکار می‌کنند و خواستار اخذ تصمیم بر اساس پیشنهادات دولت و بررسی آنها هستند، برخی دیگر، همگان را به گردهمایی متوالی در پاریس فراخوانده و پایگاه خبری ویژه‌ای به اسم «صفحۀ رسمی جلیقه زردها» در فضای سایبری ایجاد کرده‌اند.» یکی از سخنگویان این جنبش، در گفت وگو با فیگارو، کسانی را که از حالا دعوت به تظاهرات بعدی می‌کنند به سوءاستفاده از احساسات و مطالبات متهم می‌کند و در بارۀ خواسته‌های اساسی «جلیقه زردها» به لغو عوارض اضافی بر مواد سوختی، بالا بردن دستمزدها و توجه بیشتر دولت به مناطق روستایی ‌اشاره دارد.
شورش اخیر فرانسه را می‌توان نمونه‌ای از بحرانی دانست که فرانسه همواره با آن مواجه بوده است. اکنون خواسته‌های معترضان از کاهش قیمت سوخت به استعفای ماکرون تغییر کرده است. به همین دلیل طی روزهای اخیر بسیاری از معترضان کوشیدند تا خود را به کاخ الیزه، محل اقامت امانوئل ماکرون برسانند. درگیری‌ها در خیابان معروف شانزه‌لیزه و کاخ الیزه که در نزدیکی آن قرار دارد در حالی اوج گرفت که معترضان تلاش کردند تا از حفاظ‌های پلیس که برای جلوگیری از ورود معترضان به محوطه مکان‌های دولتی از جمله دفتر نخست‌وزیری کار گذاشته شده بود، عبور کنند. با اینکه «امانوئل ماکرون» با توجه به موج اعتراض‌های مردمی اعلام کردکه مالیات را لغو خواهد کرد اما مردم دیگر به چیزی جز برکناری وی راضی نیستند.
از آنجا که سياست هاي نئوليبراليستي دو دهه گذشته در فرانسه به شدت حاشيه نشينان حومه‌های شهرهاي بزرگ را از متن زندگي اجتماعي و سياسي کشور جدا کرده است، اين مناطق در تمام اين سال‌ها هميشه آبستن اعتراضات خشونت آميزي بوده که ساختار سياسي اين کشور هنوز هيچ راه‌حلي را براي آنها نيافته است. پاريس و بسياري از ديگر کلان شهرهاي فرانسه در دو دهه گذشته همواره با پديده شورش اقليت‌هاي نژادي و مذهبي در حومه شهرهاي بزرگ مواجه بوده‌اند که اوج اين شورش‌ها در سال ٢٠٠٥ در حومه پاريس براي چند هفته سراسر کشور را در وضعيت اضطراری قرار داد. اين بار اما بهانه شروع شورش افزایش قیمت سوخت است. شورش مردم فرانسه و سرخوردگي طبقات کارگري و بخش بزرگي از طبقه متوسط شهري تنها مختص فرانسه نيست و تقريبا وجه تشابه بیشتر کشورهاي اروپايي و حتي آمریکا است که هم زمان به منازعات نژادي و طبقاتي در همه اين جوامع دامن زده است. به نظر می‌رسد افزایش قیمت سوخت جرقه‌ای بر آتش زیر خاکستری بود که مردم فرانسه سال‌ها در انتظار آن هستند و می‌خواهند برای بهبود وضعیت اقتصادی آنان چاره‌ای اندیشیده شود و اصلاحاتی صورت گیرد بنابر این تا زمانی که سران الیزه این خواسته‌ها را برآورده نسازند نباید انتظار پایان سریع این بحران را داشت.
منبع: بصیرت