آیا ساز و کارهای علمی و آموزشی حذف کنکور فراهم شده است؟ (بخش نخست)
وعده‌های داده شدهو شاخ غول کنکور (گزارش روز)
صدیقه توانا
شاخ غول کنکور چند سالی است که آرام‌آرام ترک برداشته و رو به شکسته شدن است. در میان این گیر و دار باید مواظب باشیم تا مبادا چینی نازک دل دانش‌آموزان مقطع دبیرستان و به اصطلاح آموزش متوسطه و بخصوص سال سوم و چهارمی‌ها ترک‌بردارد یا خدای ناکرده بشکند. چون بند زدن این چینی یک بند‌زن حرفه‌ای می‌خواهد و تا برود جبران مافات شود و به اصطلاح دانش‌آموزان از کش و قوس تصمیمات مسئولان و گذشت زمان و عمر رهایی پیدا کنند، خدا می‌داند چه صدمات روحی و روانی به آنها وارد می شود.
از وقتی استارت حذف کنکور زده شد این طرح فراز و فرودهای زیادی را پشت سر گذاشت و امسال هم به روال سال‌های قبل این طرح از این قاعده مستثنا نمانده است و بسیاری از دانش‌آموزان و والدین را در هاله‌ای از سردرگمی و ابهام فرو برده است. طرح جدید این است؛ 25درصد کنکور امسال برگزار می‌شود!
باتوجه به آنکه امتحانات دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان (آموزش متوسطه) به صورت نهایی برگزار می‌شود و شرط معدل آنها به صورت قطعی در کنکور تأثیرگذار است دانش‌آموزان به چه نکات مهم و کلیدی باید توجه کنند؟ در واقع 25درصد کنکور دانش‌آموزان از طریق امتحانات نهایی سال سوم برگزار می‌شود یعنی کنکور در حال حاضر دو مرحله‌ای برگزار می‌شود. حال باتوجه به این موضوع بسیار مهم، والدین و دانش‌آموزان چه نکاتی را برای موفقیت بیشتر رعایت کنند؟ و مهم‌تر اینکه آیا خانواده‌ها با قاطعیت می‌دانند که در شرایط فعلی و با این شیوه برگزاری امتحانات، کنکور الان دو مرحله‌ای شده است؟ و سؤال دیگری که ذهن بسیاری از خانواده‌های نگران را مشغول کرده این است که بالاخره کنکور در چه سالی حذف می‌شود و اصلا آیا با این روندی که فعلا آموزش و پرورش در پیش گرفته است اصلا کنکور حذف می‌شود یا خیر؟
کنکور در بلاتکلیفی!
مهناز غلامی، مادر امید، خانه‌دار است ولی در عین حال با آگاهی کامل از شرایط برگزاری امتحانات نهایی دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان از جمله فرزندش، دغدغه زیادی در مورد سخت بودن امتحانات نهایی امسال دارد و می‌گوید: «فرزندم تاکنون امتحاناتش را خیلی خوب نداده است و از این بابت نگرانم، چون طبق گفته معلمان و مدیر دبیرستان، نمرات امتحان نهایی امسال تأثیر مستقیم در کنکور دارد. البته نمی‌دانم این تأثیرگذاری چگونه است ولی هرچه زمان می‌گذرد نگرانی ما در مورد حذف شدن کنکور هم بیشتر می شود چون واقعا نمی‌دانیم بالاخره تکلیف کنکور چه می‌شود؟ آیا حذف می‌شود یا خیر؟»
زهرا فراتی هم مادر دوست امید است که با گلایه و شکایت زیاد از عدم اطلاع‌رسانی دقیق مسئولان آموزش و پرورش در مورد زمان دقیق حذف کنکور در گفت‌وگوی تلفنی ما شرکت می‌کند و می‌گوید: «فرزندم در یکی از مدارس دولتی کرج درس می‌خواند و ما هنوز با قطعیت نمی‌دانیم که امتحانات نهایی امسال، چگونه در کنکور محاسبه می‌شود. هر چند که پسرم از معلم و مشاوره مدرسه شنیده که امتحانات قبلا به صورت ضریب مثبت بوده و قرار است تغییر کند ولی در مورد چند و چون این مسئله اطلاعات دقیقی نداریم.»
خانم فراتی که بسیار نگران نتیجه امتحانات امسال و سال آینده پسرش است در ادامه اظهار امیدواری می‌کند: «مسئولان آموزش و پرورش شرایط راحت‌تری را برای قبولی دانش‌آموزان در کنکور فراهم کنند تا خانواده‌ها و بچه‌ها با کمترین استرس این سال‌های پایان تحصیلی را پشت سر بگذارند.»
تب فوتبال، امتحانات نهایی را هم گرفت
برای دانش‌آموزان سال سوم متوسطه، امسال شرایطی خاص در نظر گرفته شده و امتحانات امسال نسبت به سال قبل به خاطر بازی‌های جام‌جهانی (فوتبال) زودتر آغاز شده است و در این شرایط جدید امتحانی دانش‌آموزان می‌توانند با تمرکز بهتر امتحانات را پشت سر بگذارند.
شاید در دلتان بخندید و بگویید خسته نباشید، این را که همه می‌دانیم باید تمرکز داشته باشیم ولی چگونگی داشتن این تمرکز برای پشت سر گذاشتن موفق امتحانات مهم است. زود قضاوت نکنید. این سؤال و سؤالات دیگری را که در ذهنتان دارید ما در گفت‌وگو با سید محسن حسینی ارسنجانی، مشاور معاون آموزش متوسطه که سال‌ها در آموزش و پرورش و بخش آموزش متوسطه کار کرده و یکی از مشاوران فعال این مقطع است در میان گذاشتیم و پاسخهای کلیدی و کاربردی دریافت کردیم.
آقای حسینی ارسنجانی با اشاره به اینکه چند نکته را دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان باید رعایت کنند تا امتحانات نهایی را با موفقیت پشت سر بگذارند، خاطرنشان می‌کند: «فصل امتحانات بهترین فرصت برای تمرکز بهتر روی کتابهای درسی است و بچه‌ها باید قبل از هر چیز توانایی و امکانات خود را بشناسند و استراتژی و برنامه درسی خود را تعیین کنند.»
از آقای حسینی سؤال می‌کنم پیشنهاد شما برای داشتن یک استراتژی مناسب و چگونگی برنامه‌ریزی برای یک برنامه درسی چیست؟ می‌گوید: «دانش‌آموزان برای موفقیت بیشتر در درس‌ها باید یک برنامه شخصی برای اجرای بهتر برنامه امتحانات داشته باشند. مثلا اگر دانش‌آموزی متوجه شد که روی یک درس خاص میزان تسلطش کم است و باید زمان بیشتری را صرف کند، بهتر است از زمان درس‌هایی که تسلطش بیشتر است، کمی برای جبران و کار کردن این مباحث استفاده کند.»
وی در توضیحات بیشتری می‌گوید: « برای شروع این کار بهتر است قبل از آغاز مطالعه هر درس روی مباحث آن طبقه‌بندی ویژه‌ای داشته باشد که کدام مبحث را خوب بلد است؟ کدام مبحث بسیار مهم است، کدام مبحث نیاز به توجه ویژه دارد و کدام مبحث اولویت اول را برای مطالعه دارد و...»
وی همچنین به دانش‌آموزان سال سوم متوسطه که امسال مرحله اول کنکور را پشت سر می‌گذارند توصیه می‌کند: «تمام مثال‌ها و تمرین‌های کتاب درسی را حل کنند و تلاش نمایند به سؤال آخر برسند.»
25 درصد کنکور امسال برگزار می‌شود
از توصیه به دانش‌آموزان سال سوم بگذریم؛ چرا که هنوز مشکل 25 درصد شرط معدل و مرحله اول کنکور برای دانش‌آموزان سال سوم بی‌پاسخ مانده است.
مشاور معاون آموزش متوسطه با اشاره به اینکه کارگروهی از کنکور در وزارت آموزش و پرورش و در وزارت علوم در مجلس نیز اعضایی دارند، خاطرنشان می‌کند: «اعضای این کارگروه براساس مصوبه مجلس تصمیم گرفتند که کنکور از سال 1397 حذف شود و البته این منوط به وجود زیرساختهای لازم برای اقدامات بسیاری است. گرچه براساس مصوبه مجلس صرفا 85 درصد از سوابق تحصیلی به عنوان حذف کنکور مطرح شده و قاعدتا 15 درصد از سوابق لحاظ نخواهد شد، لذا رشته‌های پرطرفدار و رشته‌هایی که دانش‌آموزان برای آینده تحصیلی خود و دریافت شغل در جامعه آنها را مهم‌تر تلقی می‌کنند جزو این 15 درصد قرار دارد. مثلا رشته‌های پرطرفدار در علوم تجربی، پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی و در رشته ریاضی نیز مهندسی مکانیک و صنایع که البته برای این چنین رشته‌هایی و مخصوصا دانشگاههای معتبر در شهر تهران، هنوز کنکور ادامه خواهد داشت که آن هم براساس سازوکارهایی که کارگروه کنکور تبیین می‌کند برگزار خواهد شد.»
از آقای حسینی ارسنجانی می‌پرسم وضعیت دانش‌آموزان سال سوم متوسطه امسال چگونه است؟ ظاهرا اکثر دانش‌آموزان از اینکه این 25 درصد شرط معدل امتحانات نهایی قطعا مرحله اول کنکور خواهد بود بی‌اطلاع هستند. پاسخم را این طور می‌دهد. «از سال تحصیلی جاری 92-93 تصمیمی براساس مصوبه مجلس صورت گرفت که سوابق تحصیلی سال سوم دبیرستان (اختصاص 10 درس کتبی سال سوم) به عنوان سابقه تحصیلی و 25 درصد ضریب قطعی که قبلا ضریب مثبت بود مشخص شود.»
وی توضیح بیشتری هم در مورد «ضریب مثبت» می‌دهد: «براساس این تصمیم با وجودی که در سنوات قبل تا حدود 25 درصد به عنوان سابقه تحصیلی با «ضریب مثبت» در کنکور محاسبه می‌شد و این خیلی به نفع دانش‌آموز بود، ولی از سال تحصیلی جاری این میزان به عنوان «سابقه قطعی» و الزام‌آور تلقی می‌شود.
به این مفهوم که تا سال قبل دانش‌آموزان پایه‌های چهارم تحصیلی با توجه به سابقه امتحان نهایی و 10 درس کتبی خود به میزان 25 درصد در کنکور سراسری به عنوان سابقه کنکور یا ضریب مثبت قرار می‌گرفتند که در دو مرحله دانش‌آموزان از این مقوله استفاده می‌کردند.» وی در مورد این دو مرحله هم می‌گوید: «اولین مرحله زمانی بود که دانش‌آموز می‌توانست به همراه کارنامه کنکور و براساس معدل و سوابق تحصیلی اقدام نماید و در صورتی که به نفع دانش‌آموز بود محاسبه صورت می‌گرفت اما در مرحله دوم در صورتی که این محاسبه به نفع دانش‌آموز تلقی نمی‌شد سابقه قبلی برای دانش‌آموز جنبه مثبت نمی‌گرفت و صرفا کارنامه کنکور لحاظ می‌شد و کاری به سابقه نداشتند ولی در سال تحصیلی جاری از این ضریب به صورت قطعی و مؤثر در کنکور دانش‌آموزان لحاظ می‌شود.»
دانش‌آموزان بی‌اطلاع از تصمیم مسئولان؟
دانش‌آموزان سال چهارم امسال درحال طی کردن مرحله دوم کنکور هستند چراکه مرحله اول را سال قبل با 25درصد امتحانات نهایی گذرانده‌اند و اکنون صرفاً با 75درصد وارد مرحله دوم کنکور می‌شوند.
آیا این میزان قابل افزایش در سال‌های بعد خواهد بود یا خیر؟ سیدمحسن حسینی ارسنجانی، مشاور معاون آموزش متوسطه پاسخ این پرسش را هم این‌طور می‌دهد: «براساس مصوبه کارگروه کنکور هر سال به این میزان افزایش درصدی خواهیم داشت که مشخصاً برای سال تحصیلی آینده هنوز تصمیم قطعی گرفته نشده است و احتمالاً پس از برگزاری کنکور سراسری، از طریق سازمان سنجش آموزش کشور این تغییرات به اطلاع عموم و دانش‌آموزان سال سوم و چهارم خواهد رسید.»
وی البته معتقد است که: «این تغییرات باید به اطلاع همه دانش‌آموزان حتی در پایه‌های اول و دوم هم رسانده شود تا خانواده‌ها براساس یک برنامه‌ریزی درست تا سال97 که زمان حذف کنکور است، پیش بروند و یک احتمال دیگر وجود دارد که این درصد افزایش مربوط به سنوات اول و دوم و سوم دبیرستان در نظام جدید آموزشی و براساس سند تحول بنیادین ادامه یابد و ممکن است تعدادی از دروس از هرپایه برای این مقوله درنظر گرفته شود.»
آیا این تصمیم به نفع دانش‌اموز است؟ حسینی ارسنجانی این‌طور پاسخ می‌دهد: «بله همه این تصمیمات هم به نفع دانش‌آموز است و هم اعتبار فعالیت‌های آموزش‌وپرورش و امتحاناتی که از طریق وزارت آموزش‌وپرورش دنبال می‌شود نیز از درجه روایی و پایایی بالاتری برخوردار خواهد شد.»
خانم مرضیه مسگرزاده، معاون دفتر آموزش متوسطه اول آموزش‌وپرورش کشور هم در این رابطه در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان با تأکید بر این موضوع که اصل مسئله حذف کنکور را قبول دارد و این به نفع دانش‌آموزان می‌باشد اجرای این طرح را منوط به اجرای ساز و کارهای خوب و فرهنگ‌سازی می‌داند.
وی معتقد است: «اگر قرار باشد تمام تب کنکور که درحال حاضر در سال‌های پایانی تحصیل وجود دارد در تمام بدنه سال‌های تحصیلی باشد، و اضطراب زیادی را به دانش‌آموزان وارد کند این رویه خوب نیست، ولی چنانچه ساز و کارهای مسئله به خوبی دیده شود و پیشرفت‌های تحصیلی دانش‌آموزان از سال‌های اول رصد شود، بهترین حرکتی خواهد بود که اضطراب والدین و بچه‌ها را برای کنکور و چهارسال تحصیلی در مقطع آموزش متوسطه کم خواهد کرد.»
نظر معاون دفتر آموزش متوسطه اول را درمورد به اصطلاح دو مرحله‌ای شدن کنکور در شرایط فعلی و شرط 25درصد معدل دانش‌آموزان در سال سوم دبیرستان جویا می‌شوم. می‌گوید: «باید به یک نکته توجه داشته باشیم که معدل در دوره پایانی تحصیلی متوسطه نظری در کنکور از حساسیت بالایی برخوردار است و این امر نیازمند آن است که اولیاء دانش‌آموزان و معلمان در طول سال تحصیلی به این حساسیت‌ها توجه کنند.»
وی در توضیح بیشتر این مسئله با اشاره به اینکه دو رویکرد در موضوع کنکور وجود دارد، این رویکردها را شامل رویکرد درمانی و پیشگیرانه و بالینی بیان می‌کند و می‌گوید: «در رویکرد درمانی دانش‌آموز وقتی به سال سوم متوسطه نظری می‌رسد از طرف خانه، مدرسه و حساسیت‌های درونی خود، تحت برنامه‌های فشرده 2ساله قرار می‌گیرد برای آنکه عقب‌ماندگی 2سال قبل خود را در این فرصت باقیمانده جبران کند. بچه‌ها وقتی در یک برنامه فشرده قرار می‌گیرند ازنظر بهداشت روانی دچار مشکل می شوند چون بسیاری از تفریحات آنها کم می‌شود، برنامه‌های خانوادگی و دیدارهای قومی حذف می‌شود و دانش‌آموز در یک بمباران رسمی آموزش برای جبران قرار می‌گیرد تا عقب‌ماندگی‌ها را جبران کند. حال اگر در این مسیر اتفاقات ناخواسته‌ای پیش آید دانش‌آموز با یک یأس روبه‌رو می‌شود و قطعاً اثر سوء در کنکور خواهد داشت.»
خانم مسگرزاده، درمورد رویکرد بالینی هم می‌گوید: «اگر رویکرد بالینی و پیشگیرانه داشته باشیم برای یک برنامه‌ریزی هدفمند، تدریجی و تعمیقی وارد عمل شویم. در این رویکرد کل سنوات تحصیلی دانش‌آموز حتی از مقطع ابتدایی باید مدنظر قرار گیرد.»
توازن رشته‌های تحصیلی
برای توازن رشته‌های تحصیلی در دوره متوسطه در سال تحصیلی آینده دانش‌آموزان بیشتر به رشته فنی و حرفه‌ای، کار و دانش و علوم ریاضی هدایت می‌شوند.
این آخرین و جدیدترین خبری بود که از سوی علی زرافشان معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش‌وپرورش اعلام شده است.وی در جمع خبرنگاران در این خصوص توضیح می‌دهد که: «درحال حاضر نیمی از دانش‌آموزان پایه‌های دوم و سوم متوسطه در رشته‌های علوم تجربی تحصیل می‌کنند که با توجه به ظرفیت محدود پذیرش دیپلم‌های رشته‌های علوم تجربی در دانشگاه‌ها مشکلاتی برای دیپلمه‌های علوم تجربی ایجاد شده است.»
معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش توضیح می‌دهد که در پایان برنامه پنجم توسعه، آموزش‌وپرورش مؤظف است 46درصد از دانش‌آموزان پایه دوم و سوم متوسطه را در شاخه فنی حرفه‌ای و کار و دانش جذب کند و این مسئله در دستور کار است.
به اعتقاد وی آموزش‌وپرورش باید به سمت فرهنگ‌سازی توسعه رشته‌های فنی و حرفه‌ای برود تا گرایش دانش‌آموزان برای ورود به هنرستان‌ها افزایش یافته و اهداف برنامه پنجم توسعه محقق شود.