مرگ تدریجی عرضه نفت در بورس
انحصارطلبی وزارت نفت در سایه محافظه‌کاری بورس انرژی
عرضه نفت در بورس یک راهکار اساسی برای مقابله با تحریم‌های نفتی و جلوگیری از افت صادرات نفت کشور است، اما وزارت نفت و سازمان بورس انرژی، به عنوان متولیان اصلی اجرای این راهکار، آن را مسکوت گذاشته‌اند.
با تصویب شورای عالی هماهنگی اقتصادی، عرضه نفت در بورس و مشارکت بخش خصوصی در صادرات نفت ایران به عنوان یکی از جدی‌ترین راهکارهای ایران برای مقابله با تحریم‌های نفتی در دستور کار قرار گرفت. سرانجام حدود یک میلیون بشکه نفت طی دو مرحله در آبان‌ماه در بورس انرژی به فروش رفت و بدین صورت با حضور شرکت‌های خصوصی داخلی، نخستین گام برای مقابله با تحریم‌های نفتی آمریکا با موفقیت برداشته شد.
در حالی هجمه سنگین رسانه‌های بیگانه علیه این راهکار ضدتحریمی قدم به قدم در حال پیاده‌سازی است که در داخل کشور، مسئولان وزارت نفت و بورس انرژی به عنوان متولیان اصلی بسترسازی برای این راهکار، کوچکترین توضیحی در راستای رد شبهات مطرح شده ارائه نداده‌اند و این بار نیز کارشناسان و دانشگاهیان با پاسخگویی به شبهات مطرح شده توسط رسانه‌های خارجی، بار رسانه‌ای این سازمان‌ها را به دوش کشیده و در مسیر شائبه‌زدایی از سازوکار عرضه نفت در بورس اقداماتی اساسی انجام دادند.
از ابتدای طرح راهکار عرضه نفت در بورس برای مقابله با تحریم‌های نفتی و جلوگیری از افت میزان صادرات نفت کشور، خط مشی وزارت نفت و سازمان بورس انرژی به عنوان متولیان اصلی اجرای این راهکار مسکوت گذاشتن روند پیگیری‌های این موضوع بوده است.
شاید تلاش وزارت نفت برای مطرح نشدن این راهکار در فضای رسانه‌ای به نوعی قابل درک باشد زیرا منافع بخشی از بدنه وزارت نفت با ورود بخش خصوصی به بازار جهانی نفت به خطر می‌افتد بنابراین تمایل دارند انحصار فروش نفت کشور را برای خود حفظ کنند. اما در این بین سکوت سازمان بورس انرژی نسبت به شبهات مطرح شده قابل درک و توجیه نبوده و باعث شده است روند پیگیری این راهکار در فضای نخبگانی و رسانه‌ای و به تبع آن در سطوح عالی کشور با مشکلات متعددی مواجه شود.
محافظه‌کاری سازمان بورس انرژی برای حضور در رسانه‌ها جهت پیشبرد این راهکار در حالی رخ می‌دهد که آمار و ارقام حاکی از سود بالای این نهاد با نفتی شدن بورس انرژی است بنابراین حتی از این جنبه نیز انفعال سازمان بورس قابل توجیه نیست.
همچنین بررسی فضای رسانه‌ای کشور از زمان خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های نفتی، نشان از مخالفت جدی وزارت نفت با اجرای این راهکار ضدتحریمی دارد. بررسی دوتجربه قبلی عرضه نفت در بورس نیز گواهی بر صحت این ادعا است.
بر اساس گزارش شماره 12543 مرکز پژوهش‌های مجلس دلیل شکست عرضه نفت در بورس در دو تجربه قبلی از نظر بیشتر ناظران بی‌میلی فروشنده بود تا نبود خریدار. پس از خروج آمریکا از برجام نیز وزارت نفت به بهانه‌های مختلف در مسیر اجرای این راهکار کارشکنی کرده و مشاهده می‌شود که حتی با وجود تصویب شورای عالی هماهنگی اقتصادی نیز در حال حاضر اجرای این راهکار با توقف مواجه شده است.
گفتنی است در همین رابطه یک کارشناس حوزه نفت و گاز با اشاره به ضرورت تداوم عرضه نفت در بورس به خبر فارس گفت: «بخش خصوصی که می‌خواهد فعال شود، باید بداند که همیشه این عرضه نفت هست. باید روابط ایجاد کند، مشتری دائم پیدا کند، سیستم بانکی خودش را درست کند، اینها نیاز به سرمایه‌گذاری دارد و وقت صرف کردن می‌خواهد و این زمانی می‌صرفد که بخش خصوصی مطمئن باشد اینجا نفت هست».
محمدصادق کریمی اظهار کرد: «این برخورد مثل این است که پالایشگاهی احداث شود اما درباره تأمین خوراک آن اطمینان وجود نداشته باشد. بنابراین باید وزارت نفت اعلام کند که عرضه نفت در بورس انرژی مستمر است.».
در مجموع به نظر می‌رسد علاوه‌بر سنگ‌اندازی بخشی از بدنه وزارت نفت برای توقف عرضه نفت در بورس، محافظه‌کاری سازمان بورس انرژی نیز یکی از مهترین موانع پیاده‌سازی این راهکار ضدتحریمی است. شاید بهتر باشد که مسئولان بورس انرژی به جای کلی‌گویی درباره این موضوع در مشی رسانه‌ای خود تجدید نظر کرده و با حضور فعالانه در فضای رسانه‌ای زمینه را در وهله اول برای عدم توقف این راهکار در گام بعدی برای توسعه این راهکار تا شکل‌گیری تجارت نفت در ایران و تبدیل شدن به هاب نفتی منطقه فراهم کنند.