به گزارش خبرگزاری فارس، پس از شروع تحریم‌های نفتی و افت میزان صادرات نفت کشور، کارشناسان راهکار عرضه نفت در بورس و استفاده از توانمندی بخش خصوصی برای صادرات نفت را برای مقابله با تحریم‌های آمریکا مطرح کردند.
طرح این راهکار ضدتحریمی در ابتدا با مخالفت بخشی از بدنه وزارت نفت همراه شد اما سرانجام با تصویب این موضوع در شورای عالی هماهنگی اقتصادی، طرح عرضه نفت در بورس در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت و یک میلیون بشکه نفت خام سبک ایران به صورت آزمایشی و برای بررسی میزان توانایی بخش خصوصی برای ورود به این بازار و دور زدن تحریم‌های نفتی در بورس انرژی عرضه شد.
عرضه اول در تاریخ 6 آبان‌ماه انجام شد که طی آن 8 محموله‌ 35 هزار بشکه‌ای (مجموعا 280 هزار بشکه) به قیمت 74/85دلار به فروش رسید. 20 آبان ماه موعد دومین عرضه نفت خام ایران در بورس انرژی بود. در این عرضه 700 هزار بشکه نفت با قیمت 64/97 دلار به فروش رسید. به این ترتیب با استقبال گسترده شرکت‌های خصوصی برای خرید و صادرات نفت، ایران نخستین گام برای مقابله با تحریم‌های آمریکا را با موفقیت برداشت.
موفقیت ایران در دور زدن تحریم‌های نفتی و جلوگیری از کاهش صادرات نفت کشور به اندازه‌ای حائز اهمیت بود که صدای رسانه‌های بیگانه مانند بی‌بی‌سی فارسی، شبکه من‌وتو، صدای آمریکا و کانال ضدانقلاب آمدنیوز را درآورد و این رسانه‌ها با ایجاد هجمه سنگین تبلیغاتی علیه این راهکار ضدتحریمی شائبه پراکنی کرده تا اجرای این راهکار را متوقف کنند.
در حالی که انتظار می‌رفت پس از حضور گسترده شرکت‌های خصوصی داخلی برای خرید نفت و افزودن به حجم صادراتی نفت کشور در شرایط تحریمی، عرضه نفت در بورس در هفته‌های آینده به صورت منظم انجام شده و حتی بر حجم نفت عرضه شده در بورس افزوده شود، اما پس از اعطای معافیت به برخی خریداران نفت ایران این روند دچار توقف شده است.
احتمالا اعطای معافیت‌های موقت به تعدادی از خریداران نفت ایران توسط آمریکا یکی از دلایل عدم پیگیری شرکت ملی نفت برای عرضه مجدد نفت در بورس باشد. یکی از دلایل عدم پیاده‌سازی این روش در سال‌های قبلی انحصارطلبی شرکت ملی نفت در صادرات نفت کشور بود که علاقه نداشت با ورود بخش خصوصی به بازار نفت این انحصار شکسته شود.
از همان ابتدای طرح این راهکار در فضای کارشناسی و رسانه‌ای کشور مخالفت شرکت ملی نفت ایران با اجرای این راهکار به وضوح قابل مشاهده بود. همچنین بررسی تجربه‌های قبلی عرضه نفت در بورس نشان می‌دهد که در هر تجربه به بهانه‌های مختلف در مسیر پیاده‌سازی این راهکار سنگ‌اندازی می‌شد. در تجربه کنونی نیز با توجه به کاهش صادرات نفت ایران وزارت نفت از روی ناچاری حاضر به عرضه نفت در بورس شد و حال با اعطای معافیت‌ها از سوی آمریکا این روش متوقف شده است.
به نظر می‌رسد که وزارت نفت در حال تکرار‌اشتباهات گذشته است و قصد ندارد روشی را اتخاذ کند تا صادرات نفت ایران از وابستگی به برخی مشتریان خاص نجات یابد و به راحتی قابل تحریم نباشد. توقف مجدد راهکار ضدتحریمی عرضه نفت در بورس که ناشی از دلخوشی به معافیت‌های موقتی آمریکا به برخی خریداران نفتی و عدم اتکا به توانمندی شرکت‌های خصوصی برای صادرات نفت عرضه شده در بورس است، خطایی استراتژیک محسوب می‌شود که وزارت نفت در حال اجرای آن است.
گفتنی است در حالی مخالفان عرضه نفت در بورس به معافیت‌های آمریکا امید بسته‌اند که حجم و زمان این معافیت‌ها بدون سقف نیست. آمریکا به چند کشور برای مدت محدودی فرصت داده که حجم مشخصی نفت از ایران وارد کنند، به شرطی که در این مدت، کم کم واردات از ایران را به صفر برسانند. بنابراین با اتمام دوره این معافیت، دوباره به نقطه «چه کنم» باز خواهیم گشت!
یکی دیگر از امیدهای این گروه، وعده اروپایی‌ها برای راه‌اندازی سازو کار همکاری مالی با ایران (اس پی وی) است. این گروه می‌گویند با وجود این سازوکار، نیازی به عرضه نفت در بورس نیست. این ادعا در حالی است که اصل سازوکار مطرح شده روی هواست و هنوز کشورهای اروپایی از میزبانی آن فرار می‌کند. حتی گفته می‌شود به فرض راه افتادن اس پی وی، این سامانه نفت را پوشش نمی‌دهد.از سوی دیگر حلقه تحریم آمریکا هر روز تنگ‌تر می‌شود و اگر امروز برای سازوکار جایگزین فروش مستقیم نفت، مانند عرضه در بورس فکری نشود، فردا شرایط سخت‌تر خواهد شد.
علاوه‌بر این بخش خصوصی در تجربه اخیر توانمندی خود را برای فروش نفت نشان داده، پس می‌توان به همکاری آنها تکیه نمود.
شایان ذکر است که دولت روحانی در چند سال اخیر چندبار تجربه تلخ دست روی دست گذاشتن و امید بستن به برجام و ورود شرکت‌های غربی‌ها را داشته است. به عنوان مثال وزارت نفت چند سال فاز 11 پارس جنوبی را معطل حضور توتال نگه داشت، ولی با خروج آمریکا از برجام، این شرکت بدون پرداخت جریمه و با دریافت بخشی از اطلاعات این میدان گازی از ایران رفت و حالا زنگنه از جایگزینی شرکت چینی خبر می‌دهد و در برابر معطل ماندن میدان مشترک با قطریها در این مدت پاسخگو نیست.
به نظر می‌رسد با سیاست وزارت نفت درباره بورس انرژی، در آینده که غربی‌ها فروش نفت ایران را کاهش دادند، وزارت نفت تازه به فکر جایگزین خواهد افتاد.