فرا رسیدن ایام سرد سال و افزایش خطرات جاده‌ای- بخش پایانی
تلخند مرگ به بی‌احتیاطی رانندگان در جاده‌های لغزنده
فریده شریفی
تصادفات رانندگی در ایران یکی از مهم‌ترین دلایل مرگ و میر است از واژگونی اتوبوس‌های حامل دانش‌آموزان در اردوهای مدارس، تا تصادفات خودروهای شخصی در تعطیلات و تصادفات شهری، همه و همه ناشی از خطای انسانی است که مهم‌ترین عامل تصادفات جاده‌ای محسوب می‌شود. این خطاها شامل مواردی می‌شود از جمله عدم رعایت فاصله با خودروی جلویی، خستگی و خواب‌آلودگی، سرعت زیاد، سبقت غیرمجاز، انحراف به چپ و... از سوی دیگر کارشناسان علاوه بر عامل انسانی، امنیت جاده‌ها و کیفیت خودروهایی نظیر پراید در ایران را از مهم‌ترین مؤلفه‌های حوادث جاده‌ای برمی‌شمرند.
سرعت هیجانی
و غفلت از ایمنی رانندگی
نگاهی به صفحه حوادث روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها نشان می‌دهد که اکثر تصادفات جاده‌ای مربوط به تخطی رانندگان از سرعت مجاز، گردش به چپ و راست، سبقت غیرمجاز و رعایت نکردن مسائل ایمنی است که متأسفانه بسیاری از آنها به مرگ منجر می‌شود.
کارشناسان راهنمایی و رانندگی اعلام کرده‌اند که 30 درصد تصادفات به دلیل عدم توجه به جلو و عدم رعایت فاصله با اتومبیل جلویی، 25 درصد انحراف به چپ، 22 درصد سرعت غیرمجاز، 9 درصد عدم توانایی کنترل وسیله، 5 درصد عدم رعایت حق تقدم و 6 درصد سایر موارد است.
به گفته این کارشناسان 90 درصد افرادی که با سرعت بالا رانندگی می‌کنند دلیل خاصی برای این اقدام خود ندارند فقط عنوان می‌کنند که سرعت زیاد و هیجان را دوست دارند!
سردار «تقی مهری» رئیس پلیس راهور ناجا در این باره می‌گوید: «85 درصد تصادفات رانندگی در تعطیلات به خاطر عدم توجه به جلو، سرعت غیرمجاز و خستگی و خواب‌آلودگی است و آمارها نشان می‌دهد که در آزادراه‌ها، بزرگراه‌ها و راه‌های اصلی که پلیس در آنها حضور داشته تصادفات منجر به مرگ با کاهش همراه بوده است اما تصادفات منجر به فوت درون شهری نسبت به سال گذشته تغییری نداشته است.»
یکی از رانندگانی که در تاکسی‌های خطی مسیر تهران، رشت کار می‌کند در این باره به گزارشگر کیهان می‌گوید: «سال‌هاست که در مسیر جاده تهران به رشت رانندگی می‌کنم و مسافران را جا به جا می‌نمایم که خوشبختانه در طول این سال‌ها تصادف جدی نداشته‌ام و به یاری خداوند نگذاشته‌ام که مسافرانم احساس ناامنی و خطر کنند.»
وی اضافه می‌کند: «با تجربه‌ای که از رانندگی در این مسیر دارم به جرأت می‌توانم بگویم که عدم دقت رانندگان و قصور انسانی از مهم‌ترین علل تصادفات جاده‌ای است به طور مثال بسیاری از رانندگان هنگام رانندگی با گوشی‌های تلفن همراه خود صحبت می‌کنند و حواسشان پرت می‌شود یا در حال گفت‌وگو با مسافران می‌شوند یا در حال خوردن غذا، چای و... در حال رانندگی هستند که این مسائل مطمئنا در دقت آنان هنگام رانندگی اثر می‌گذارد.»
این راننده خاطرنشان می‌کند: «برخی از رانندگان نیز فقط وقتی به دوربین پلیس برخورد می‌کنند سرعت خود را کم می‌کنند و در مسیرهایی که دوربین نیست پا را روی پدال گاز می‌گذارند و با هر سرعتی که دلشان خواست رانندگی می‌کنند، در حالی که باید به این مسئله فکر کنند که چند ساعت دیر رسیدن بهتر است از هرگز نرسیدن است.»
توجه به استاندارد جاده‌ها
و کاهش تصادفات
خانمی که خود را «پورکسمایی» معرفی می‌کند و ساکن منطقه «حسن‌رود» در نزدیکی شهرستان انزلی است برای گزارشگر کیهان از حوادثی که در جاده حسن‌رود به سمت لاهیجان اتفاق می‌افتد می‌گوید و خاطرنشان می‌کند که این جاده از سوی اهالی منطقه به «جاده مرگ» معروف شده بود چرا که روزی نبود که در این جاده چندین تصادفات منجر به فوت اتفاق نیفتد و علت بسیاری از این تصادفات نیز سرعت بالای خودروهایی بود که از این مسیر تردد می‌کردند و با خودروهای دیگر یا با موتورسیکلت و دوچرخه اهالی منطقه برخورد می‌کردند. برای همین اهالی منطقه به بخشدار، فرماندار، استاندار و همه مسئولین دیگر نامه نوشتند و از آنان درخواست کردند کاری برای این منطقه انجام دهند تا سرانجام شرکت بیمه عرض جاده را وسیع کرد و تا آنجا که مقدور بود جاده را دوبانده کردند تا تصادفات به حداقل برسد.»
این خانم اضافه می‌کند:«بعد از این که جاده وسیع شد تعداد تصادفات واقعا کاهش پیدا کرد اما باز هم نمی‌توان گفت که کاملا از بین رفته چرا که خود راننده‌ها بی‌دقتی می‌کنند و آن طور که باید و شاید مسائل ایمنی و مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت نمی‌کنند.»
طبق تحقیقات انجام شده بیشترین تصادفات در حد فاصل 30 کیلومتری خروجی شهرها و یا ورودی شهرها صورت می‌گیرد و این در حالی است که در هنگام خروج از شهرها صورت و آغاز مسافرت باید با انرژی بیشتر، دقت و تحمل بیشتری به رانندگی بپردازیم، برخورد از روبه‌رو، از پشت، از کنار و چپ شدن ماشین بیشترین نوع تصادفات در ایران هستند 45 درصد تصادفات در روز و 55 درصد تصادفات در هنگام شب اتفاق می‌افتد.
با توجه به اینکه حدود 70 درصد از تصادفات جاده‌ای را مربوط به خطای انسانی می‌دانند بنابراین 30 درصد مربوط به نوع خودرو و ایمنی خودرو، جاده‌ها و حوادث طبیعی است.
ضعف شدید فرهنگ ترافیکی را درمان کنیم
دولت‌ها می‌توانند بخش بزرگی از عوامل تصادفات رانندگی را با بالا بردن استانداردهای جاده‌ای، ایجاد قوانین ایمنی خودرو و فرهنگ‌سازی و آموزش صحیح رانندگان از میان بردارند. وزارت راه و ترابری ایران در سال 1388 سند راهبردی ایمنی راه‌های ایران را تهیه و تنظیم کرد.
در این سند راهبردی اهدافی عنوان شده که عبارتند از: کاهش تخطی از سرعت مجاز با استفاده از افزایش آگاهی رانندگان، تشدید مجازات متخلفان، توسعه سیستم نظارت و کنترل، ارتقای ایمنی موتورسیکلت‌سواران، کاهش معضل خستگی رانندگان، ارتقای ایمنی عابران پیاده، بهبود وضعیت استفاده از کمربند ایمنی، کاهش استفاده از مواد مخدر و مواد محرک، بهبود رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی، ارتقای ایمنی وسایل نقلیه، ارتقای سیستم خدمات امداد، نجات و فوریت‌های پزشکی، یک پژوهشگر حوزه حمل‌و نقل و ترافیک در این باره می‌گوید: «حدود 35 درصد بودجه سلامت کشور صرف درمان مجروحین تصادفات رانندگی در کشور می‌شود، لذا واگذاری سلامت جسمی و روانی افراد در جامعه به وزارت بهداشت و درمان و مشارکت آن در کنترل و پیشگیری از تصادفات رانندگی از هزینه درمان آن می‌کاهد.»
بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد که شایع‌ترین علل تصادفات ناشی از عوامل انسانی، ضعف شدید فرهنگ ترافیکی به علت عدم آموزش و فرهنگ‌سازی در کشور است که تاکنون انجام نشده و بر روی سایر عوامل سایه افکنده است.
به گفته این کارشناسان برای اینکه یک رانندگی، ایمن و بدون نقص باشد لازم است فردی که پشت فرمان اتومبیل می‌نشیند از سلامت جسمی و روانی مناسبی برخوردار باشد و در طول رانندگی از هوشیاری کامل برخوردار باشد در غیر این‌صورت می‌توان انتظار هر نوع حادثه‌ای را داشت.
ایمن‌سازی نقاط پرحادثه
گامی موثر در کاهش آمار کشته‌شدگان
کارشناسان معتقدند پس از آموزش رانندگان و فرهنگ‌سازی در زمینه رعایت مقررات رانندگی باید کیفیت ایمنی جاده‌ها و خودروها را بالا برد تا هر تصادف جاده‌ای ساده‌ای منجر به کشته شدن سرنشینان خودرو نشود.
ایمن‌سازی راه‌ها یعنی اصلاح نقاط پرحادثه و کلیه اقداماتی که احتمال وقوع حوادث و تبعات ناشی از آن را کاهش دهد. نصب تابلوهایی که پیام‌های ترافیکی را نمایش می‌دهد، آسفالت کردن جاده‌ها، تعریض جاده، احداث آزادراه، بزرگراه، اصلاح نقاط کور و پرحادثه، ایمن‌سازی تونل‌ها، نصب علائم و چراغ‌های هشداردهنده، فراهم آوردن زمینه مناسب برای اطلاع‌رسانی به مسئولان ایمنی، نصب دوربین‌های متعدد در جاده‌های مواصلاتی، تهویه و اندازه‌گیری آلاینده‌ها و پارامترهای محیطی و... از جمله اقداماتی هستند که برای ایمن‌سازی جاده‌ها باید انجام داد.
«خیرالله خادمی» معاون وزیر راه و شهرسازی در این باره می‌گوید: «در خصوص تصادفات جاده‌ای، کنترل شدید قانونی و رفع نقاط کوچک حادثه‌خیز، راهکاری با تاثیر کوتاه‌مدت است اما راهکار اساسی توسعه زیرساخت‌های بزرگراهی و آزادراهی کشور است. در حال حاضر این شبکه 18 هزار کیلومتر است که نیاز کشور در حدود 36 هزار کیلومتر است و باید در آینده‌ای نزدیک این نیاز برطرف شود.»
وی اضافه می‌کند: «راه‌سازی در کشور ما دارای مشکلاتی است که از جمله آن می‌توان به راه‌سازی سنتی با استفاده از چند لایه آسفالت‌ریزی صورت می‌گیرد و لازم است تا با زیرساخت‌های مناسب از حجم مصرف آسفالت کم شود.
معاون وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر اینکه اگر پیمانکاران و راه‌سازان فکر می‌کنند دولت پول می‌دهد که هم راه بسازند و هم آن را نگهداری کنند در اشتباه هستند می‌گوید: «باید روش‌های طراحی و مهندسی راه تغییر یافته و روش‌های دیگری همچون کاهش مصرف قیر و تغییر اختلاط‌ها باز مهندسی شده و به کار گرفته شوند زیرا با توجه به منابع مالی اندک این مسئله یکی از ضروریات امروز است.»
یکی از مسائلی که حریم ایمنی جاده‌ها را با اشکال مواجه می‌سازد، موضوع ساخت و ساز در حریم جاده‌هاست، ساخت و ساز در حاشیه جاده‌ها، تردد و رفت و آمد را افزایش می‌دهد و بار ترافیکی آن منطقه را زیاد می‌کند به همین دلیل امکان تصادفات جاده‌ای افزایش پیدا می‌کند.
در ماده 17 قانون ایمنی راه‌ها آمده است که هرگونه ساخت و ساز و دیوارکشی به شعاع 100 متر از حریم قانونی راه ممنوع است. این حریم قانونی بسته به نوع راه متفاوت است، به عنوان مثال در محور فرعی 35 متر، محور اصلی 45 متر و بزرگراه چهار خطه 76 متر محسوب می‌شود.
از آنجا که صیانت از حریم راه‌ها به منظور حفظ و توسعه این سرمایه ملی از وظایف ذاتی عموم مردم است. اداره کل راهداری و حمل ونقل جاده‌ای می‌تواند ساخت و سازهای غیرمجاز را تخریب نماید.
هر مرجعی هم مجاز نیست اقدام به صدور مجوز برای احداث تاسیسات در حریم راه‌ها نماید چرا که منجر به کاهش ایمنی تردد در جاده‌ها شده و برای کاربران جاده‌ای سوانح خطرناکی را در پی خواهد داشت.