ترامپ تحریم نفتی ایران را به مزایده می گذارد؟
اخبار و اطلاعاتی که در باره تحریم اقتصادی جدید ایران منتشر می‌شود حاکی از آن است که این دور از تحریم‌ها نه تنها سخت‌تر از ادوار قبلی نیست بلکه می‌تواند فرصتی بی‌نظیر برای کشور باشد. فرصتی به نام خصوصی کردن تدریجی بخشی از فروش نفت ایران.
آن‌طور که کنت کاتزمن کارشناس مسائل ایران در «مرکز پژوهشی کنگره» می‌گوید: «تاثیر بازگشت تمام تحریم‌ها تا ماه نوامبر موضوع قابل ملاحظه‌ای خواهد بود، اما فلج‌کننده‌تر از تحریم‌های بین سال‌های 2012-2015 نخواهد بود. اقتصاد ایران شاید لطمه بخورد یا حتی با رکود جزئی مواجه شود اما قادر خواهد بود تا به کامیابی برسد.»
باید توجه داشت که دولت‌ها از خرید نفت از «دولت ایران» منع می‌شوند اما شرکت‌ها قادر خواهند بود که از شرکت‌های فروشنده غیر‌دولتی نفت خود را تامین کنند. به‌ویژه اگر این شرکت‌ها ایرانی نباشند. به عبارت دیگر، ایران می‌تواند نفت خود را از طریق بورس انرژی یا راه‌های دیگر به شرکت‌ها بفروشد. این کار می‌تواند از طریق معامله شرکت‌های غیر‌دولتی ایرانی با همتایان خارجی خود رخ بدهد.
ریچارد نفیو کارشناس تحریم در مذاکرات هسته‌ای ایران در زمان دولت اوباما، می‌گوید: «نبود حمایت خارجی یکپارچه از تحریم‌ها به معنی وجود راه‌های‌گریز زیاد، اجرای پیچیده‌تر تحریم‌ها، درگیری‌های بیشتر بین آمریکا و اروپا و به مخاطره انداختن رابطه دیپلماتیک با چین، هند و کشورهای دیگری که با ایران تجارت می‌کنند، است. »
او تصریح می‌کند که «شرکت‌های کوچک‌تر انرژی می‌توانند به‌صورت بالقوه با معافیت در ایران کار کرده و تاثیر بلندمدت تحریم‌ها را کم رنگ کنند. بنابراین فشار اقتصادی به ایران لطمه خواهد زد اما تحریم‌ها در زمانیکه همه کشورها آن را اجرایی کنند، موثرتر است.»
برخی کارشناسان و افراد مطلع از آمادگی بخش خصوصی داخلی و خارجی برای خریداری نفت ایران خبر می‌دهند اما وزارت نفت، در این زمینه تعلل می‌کند.
همچنین راه فروش نفت از طریق کشورهای ثالث وجود دارد. در حالی که درباره تمایل روس‌ها برای افزایش سقف قرارداد خرید نفت از ایران خبرهای متعددی به گوش می‌رسد و دو کشور یک قرارداد قدیمی برای مقابله با تحریم‌های نفتی دارند، اما ظاهرا مسئولان وزارت نفت چشم به توافق با اروپایی‌ها دوخته‌اند. در صورتی که اروپاییان رسما با خروج آمریکا از برجام واردات نفت و میعانات گازی خود را از ایران کاهش داده و به دنبال صفر کردن آن هستند. در شرایطی که آمریکایی‌ها سهامداران عمده شرکت‌های پالایشی و پتروشیمی و توسعه دهندگان صنعت نفت اروپایی هستند بدیهی است که هرگز اروپایی‌ها آمریکا را رها نخواهند کرد.
تاکنون صحبت‌های مختلفی از گوشه و کنار به گوش می‌رسد که آنها به ایران پیشنهاد داده‌اند که می‌توانند روزانه یک میلیون بشکه نفت از ایران خریداری کنند. چنانکه «میخاییل اولیانوف» در گفت‌وگو با اینترفاکس خاطرنشان می‌کند: «حفظ صادرات نفت ایران در شرایط تحریم‌های آمریکا، بر بازار جهانی نفت تاثیر ثبات بخش خواهد داشت و هیچ کشوری نمی‌تواند نفتش را جایگزین نفت ایران کند.»
دو سال پیش بود که ایران و روسیه برای خرید نفت از ایران توافق کردند و مقرر شد روس‌ها روزانه 100 هزار بشکه نفت از ایران خریداری کنند و 50 درصد از پول آن را کالا و 50 درصد دیگر را نقدا بپردازند.
در سال‌های اخیر روسیه اقدام به خرید سهام برخی از پالایشگاهای مشتری نفت ایران کرده است و این می‌تواند فرصت مناسبی برای ایران باشد تا روس‌ها نفت ایران را تحویل بگیرند، به‌ویژه اینکه، این کار نیاز به ارائه تخفیف هم ندارد.
اما این ماجرا بعد دیگری هم دارد. اروپایی‌ها هم پیشنهاد کرده‌اند ایران نفت خود را به روس‌ها بفروشند و آنها این نفت را از روس‌ها خریداری کنند و این دقیقا به این مفهوم است که اروپایی‌ها نیز به این راه دور زدن تحریم‌ها که در گذشته توسط ایران اجرا می‌شد پی برده‌اند و آن را عملی فرض می‌کنند.
ایران و روسیه تفاهم‌نامه‌ای را برای فروش ۵۰۰ هزار بشکه از نفت ایران به روسیه امضا کرده‌اند که بر‌اساس گفته مسئولان وزارت نفت فروش ۱۰۰ هزار بشکه از نفت ایران به روسیه تبدیل به قرارداد شد و در حال اجراست.
بعضی منابع خبری پس از سفر علی‌اکبر ولایتی به روسیه اعلام کرده‌اند روسیه حاضر است سقف تفاهمنامه قبلی را تا یک میلیون بشکه افزایش دهد. به عبارت دقیق‌تر روسیه با گسترش بازار خود به نوعی در حال بازاریابی برای نفت ایران است. همچنین به گفته دو منبع آگاه، ماه گذشته مقامات چینی به هیئت نمایندگی وزارت خارجه آمریکا اعلام کردند که واردات نفت از ایران را متوقف نمی‌کنند.
در کنار خرید نفت ایران از سوی روسیه و چین باید به درخواست‌های مکرر کشورها برای معافیت از تحریم ایران توجه کرد. ژاپن، فرانسه و آلمان تلویحا خواستارمعافیت از تحریم‌ها شده‌اند. آمریکا هم ابتدا سوییس را از تحریم ایران معاف کرد اما بعدا آن را پس گرفت. «فابین ماینفیش» از مقام‌های دبیرخانه دولتی امور اقتصادی سوئیس با ابراز «تاسف» نسبت به تحریم‌های آمریکا اظهار داشت: «تصمیم‌های آمریکا در مورد تحریم‌ها تاثیری بر وضعیت حقوقی سوئیس در رابطه با ایران نخواهد داشت.»
اگر چه دولت و برخی شرکت‌های سوییس بعدا در برابر آمریکا عقب‌نشینی کردند اما کاملا واضح است که حتی اروپایی‌ها از تحریم ایران رضایت ندارند. با این‌حال به دلیل همراهی‌های مکرر با آمریکا، نمی‌توان به اروپا اعتماد کرد.
وزارت امور خارجه کره جنوبی هم می‌گوید که رایزنی‌هایی را با آمریکا برای مستثنی شدن از تحریم‌های واشنگتن علیه تهران آغاز کرده است چرا که تمرکز کره جنوبی روی به حداقل رساندن تاثیرات منفی بر اقتصاد جهانی به ویژه شرکت‌هایی است که با ایران تجارت می‌کنند. مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه هم می‌گوید: «صراحتا اعلام داشته‌ایم که تحریم‌های یکجانبه اخیر علیه ایران را اجرا نخواهیم کرد.»
شاید به دلیل همین فشارهاست که مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که این کشور درخواست ارسالی کشورها برای معافیت از تحریم نفتی علیه ایران را بررسی می‌کند.
در همین حال منابع آگاه خبر داده‌اند، ارزیابی دولت ترامپ از کاهش صادرات نفت ایران حدود روزانه یک میلیون بشکه است که با توقف کامل فروش نفت آن فاصله دارد و واشنگتن آماده می‌شود تا مورد به مورد معافیت‌هایی به کشورها
اعطا کند.
اگر چه جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید می‌گوید: «ما به تحریم‌هایی که تا سال 2015 (علیه ایران) اعمال شده بود، اکتفا نمی‌کنیم، (بلکه) هدفمان این است که ما اساسا می‌خواهیم هیچ معافیتی برای این تحریم‌ها صادر نکنیم» اما سابقه تاجرمآبانه ترامپ نشان داده که او این بار برای دور زدن تحریم‌های ایران نرخ‌گذاری می‌کند و آنرا به مزایده می‌گذارد. به این معنا که هر کشوری بخواهد از ایران نفت بخرد باید به آمریکا باج بدهد و هزینه‌اش را بپردازد. ترامپ می‌داند که تحریم اقتصادی ایران، دیگر جواب نمی‌دهد اما نمی‌خواهد از این میدان بدون دوشیدن خریداران نفت ایران خارج شود. خریداران هم به فکر حفظ و تقویت منافع بلندمدت خود در ایران و منطقه غرب آسیا هستند.
اگر خواب شتری سیاست پیشگان آمریکا و دنباله‌های ایرانیشان که از نمد بزرگ‌نمایی تحریم، کلاه رسیدن به قدرت حاصل کرده‌اند بگذارد، این دور از تحریم در نطفه خفه می‌شود و اگر نگذارد، اثر آن ظرف دو سه ماه از بین می‌رود و زمستان به پایان نرسیده، روسیاهی نصیب آمریکا و نوکران ایرانی‌اش می‌شود.
قاسم رحمانی