گروه گزارش
یک نهضتِ ترجمه‌ آثارِ مکتوبِ خوب باید راه بیفتد؛ نهضت ترجمه آثار خوب. خوشبختانه آثار خوبِ مکتوب کم نداریم. بنده تا آنجایی که وقت کنم و دستم برسد، دلم می‌خواهد بخوانم و می‌خوانم. آثار بسیار خوبی تولید شده و انصافاً جا دارد که ترجمه بشود؛ اینهایی که تا حالا به وجود آمده. یک نهضتِ ترجمه راه بیندازیم؛ نه ترجمه از بیرون؛ ترجمه به بیرون، برای ارائه‌ آنچه هست. بگذارید بدانند در آبادان چه گذشت، در خرّمشهر چه گذشت، در جنگ‌ها چه گذشت، در روستاهای ما چه گذشت. بر این شرح حالی که برای این خانم کرمانشاهی- فرنگیس- نوشته‌اند، من یک حاشیه‌ای آنجا نوشتم؛ در آن حاشیه نوشتم ما واقعاً نمی‌دانستیم در روستاهای منطقه‌ جنگی چه حوادثی اتّفاق افتاده. (مقام معظم رهبری - در مراسم شب خاطره چهارم مهرماه 97)
انتشار آثار ادبی اعم از خاطره و داستان در رابطه با حماسه هشت سال دفاع مقدس در حفظ و گسترش دستاوردهای انقلاب و نظام جمهوری اسلامی ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است.
رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با در نظر داشتن این مسئله همواره در بسیاری از بیانات و پیام‌های خود و همچنین در یادداشت‌های مربوط به آثار دفاع مقدس، کار در زمینه جنگ تحمیلی را برترین کارهای هنری و همانند جهاد در راه خدا خوانده و به منظور تشویق هنرمندان برای ورود به این عرصه و همچنین تلاش در جهت انعکاس بین‌المللی فرهنگ دفاع مقدس دیدگاه‌های خود را در اختیار هنرمندان این عرصه قرار دادند. این مسئله سبب شده آثار دفاع مقدس در کنار افزایش قابل توجه در تعداد، بر کیفیت آنها نیز افزوده شود.
«جنگ را شما روایت کنید»
رهبر معظم انقلاب همواره بر موضوع تولید آثار ادبی و هنری انقلاب و دفاع مقدس تاکید فراوان دارند؛ ایشان در یکی از سخنرانی‌های اخیر در برنامه شب خاطره، چهارمین شب از مهرماه خود دیگر بار ضمن تاکید بر نقش و اهمیت تولیدات این آثار در عرصه جهانی و تاکید بر اهمیت و ضرورت انتقال درست این مفاهیم هم به کسانی که در کشور خودمان هستند و جنگ را ندیده‌اند و هم در میان جهانیان تاکید داشتند. مطرح کردند که «اگر چنانچه شما امروز به جمع‌آوری و افزودن بر سرمایه‌ خاطرات جنگ رو نیاورید، دشمن میدان را از شما خواهد گرفت؛ این یک خطر است؛ من دارم به شما می‌گویم. جنگ را شما روایت کنید که خودتان در جنگ بوده‌اید؛ اگر شما جنگ را روایت نکردید، دشمن شما جنگ را روایت خواهد کرد آن‌طور که دلش می‌خواهد. از یک ضعف‌هایی هم استفاده می‌کنند -البتّه هر حرکت نظامی و غیرنظامی ممکن است ضعف‌هایی داشته باشد که حتماً دارد؛ از اینها استفاده می‌کنند - و طبق میل خودشان می‌سازند. ما باید در این زمینه خیلی احساس وظیفه کنیم، خیلی کار کنیم.
در روایت دفاع مقدّس باید روح و عظمت پیام این دفاع خودش را نشان بدهد. این دفاع مقدّس در مجموع، یک روح واحد و یک زبان واحد و یک پیام واحدی دارد؛ این باید منعکس بشود؛ آن پیام و روح، روح ایمان است، روح ایثار است، روح دلدادگی است، روح مجاهدت است، پیام شکست‌ناپذیریِ ملّتی است که نوجوان‌هایش هم مثل جوان‌ها و مثل مردهای میانسال و مثل پیرمردها با شوق و ذوق می‌روند داخل میدان و می‌جنگند؛ این خیلی مهم است. در همان وقتی‌که جوان‌های معمولِ دنیای مادّی، هیجان‌های خودشان را به یک شکل‌های دیگری فرومی‌نشانند، جوان شانزده - هفده ساله‌ ما می‌رود در میدان جنگ، این هیجان جوانی را با جهاد در راه خدا‌اشباع می‌کند و تأمین می‌کند؛ اینها خیلی مهم است، این‌ها خیلی ارزش است.»
صدا و سیما و ضعف در واکاوی داستان‌های دفاع مقدس
هشت سال دفاع مقدس عرصه درخشش ملت ایران در عصر جاهلیت و دوره سلطه فراعنه مدرن است که حقایق، معارف، فرهنگ و ارزش‌های آن خواهد توانست این سرزمین را در برابر توطئه‌ها و نقشه‌های دشمنان پرشمار و شیطانی بیمه کند و سربلندی و پیروزی ایران و ایرانی را برای همیشه تاریخ تضمین کند.
یک کارشناس ادبیات داستانی دفاع مقدس می‌گوید: «در نگاه اول به نظر می‌رسد که ادبیات داستانی جنگ و دفاع مقدس، بیش از دیگر گونه‌های ادبی در رسانه مورد توجه قرار گرفته است، اما واقعیت این است که مفاهیم و نظریه‌های داستانی جنگ آن‌چنان‌که باید، واکاوی نشده‌اند و این بخش مهم از ادبیات داستانی ایران، جای تحقیق بیشتری دارد.»
 او می‌افزاید: «از همین رو است که هنوز تعریف جامع و مانعی از بسیاری از مفاهیم این گونه ادبی ارائه نشده یا دست کم از سوی صاحب نظران مختلف مورد بحث قرار نگرفته است و هر گروه، به فراخور اندیشه‌های خویش تأویلی از این مفاهیم ارائه داده‌اند. به همین دلیل، اغلب برنامه‌هایی که در صداوسیما در حوزه ادبیات داستانی پایداری ساخته شده‌اند، هنوز نتوانسته‌اند جای خالی این مفاهیم را پر کنند.»
این نویسنده با بیان این‌که مهم‌تر از طرح هر مبحثی، شناخت آثار داستانی‌ای است که هر ساله درباره جنگ و ادبیات داستانی دفاع مقدس نوشته می‌شوند و می‌توان از آنها در ساخت برنامه‌های داستانی سود جست عنوان می‌کند: «پس در طرح مسئله به دو نکته می‌توان‌اشاره کرد: اول، کم‌توجهی به طرح جدی مفاهیم و نظریه‌ها در باب ادبیات پایداری و دوم، شناخت و معرفی آثاری که می‌توان از آنها در کار برنامه‌سازی سود جست. صداوسیما می‌تواند از چنین پژوهشی در دو گونه از برنامه‌ها استفاده کند. برنامه‌سازان این رسانه از مفاهیم و نظریه‌های این تحقیق می‌توانند به عنوان مبنایی پژوهشی برای برنامه‌های مستند و تحقیقی در باب ادبیات داستانی پایداری استفاده کنند و از بررسی رمان‌ها و داستان‌های دفاع مقدس و جنگ نیز در اقتباس برای فیلم‌ها سود بجویند.»
ضرورت رونق‌بخشی
 به رمان‌های دفاع مقدس
محمدعلی گودینی، نویسنده ادبیات دفاع مقدس، در یادداشتی می‌نویسد: «یکی از ارکان مهم ادبیات جهان، بدون شک رمان است. با سابقه‌های چهارصد ساله در ادبیات مدرن. رمان‌ها می‌توانند آینه‌ای تمام عیار از جوامع و شرایط دوران مردمان هر اقلیمی باشند که با ذوق نویسندگان، صیقل هنری داده می‌شود. اگر چه باید اذعان داشت در سال‌های اخیر به علت تعدد و تنوع رسانه‌ها و امکانات مدرن سرگرمی و اطلاع‌رسانی تا حدی از نقش تأثیرگذار ادبیات، و به ویژه رمان‌های حجیم، کاسته شده است. با این حال ارزش داستان و رمان، به علت نقش محوری آن در گونه‌های ادبی و تأثیرگذاری عمیق‌اش در میان مخاطبان، نمودی بیش‌تر یافته است. ادبیات معاصر ما که با فاصله‌ای سیصد ساله، از ادبیات مدرن جهانی شکل گرفته است، کاری نسبتاً جوان محسوب می‌شود. هرچند همین ادبیات جوان هم، از ابتدا به علت الگوبرداری از همان ادبیات غرب و سپس رونق گسترده ادبیات ترجمه، به علت عدم بومی‌سازی متناسب، در کشورخود هم مهجور مانده است.
  در دهه‌های اخیر و با رونق نسبی مقولۀ ادبیات داستانی در داخل و نزدیک شدن جوهرۀ قلم نویسندگان وطنی به سطح استانداردهای جهانی، می‌تواند در سطح دنیا، حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد. حال باید دید در زمینۀ دفاع مقدس که حاصل مهم‌ترین رویداد معاصر ایران است، جامعه ادبی ما چه بهره‌ای از این فرصت طلایی خواهد برد. البته بخشی از این برمی‌گردد به اینکه مسئولان امر فرهنگی جامعه، چه تدابیری برای بهره‌برداری از این مسئله اندیشیده باشند. هر چند جایگاه کنونی رمان در ادبیات دفاع مقدس، با توجه به اهمیت آن، متزلزل و اغلب مورد بی‌مهری برخی‌ها بوده است و نمی‌توان به حمایت‌های سطحی و گذرا بدان دل خوش بود، لیکن این ژانر از موقعیت بالقوه‌ای برخوردار است که در صورت حمایت و توجه مطلوب بدان، می‌توان با اتکای بر آن ادبیات داستانی ایران را عمیقاً متحول نمود.
به نظر یکی از راه‌های برون‌رفت از معضل فعلی و از راهکار‌های جهانی شدن ادبیات ایران که خود از یک سوی با محدودیت جغرافیای سیطره زبان فارسی روبروست و از سوی دیگر با پراکندگی‌ها و مرزبندی‌های استعماری میان پارسی‌گویان طی قرن‌ها روبروست؛ بها دادن به همین رمان دفاع مقدس می‌باشد.
 بدون تردید اگر از سنگینی سایه ادبیات ترجمه بر ادبیات ایران کاسته شود و با ترجمۀ متقابل از درون، همراه گردد، می‌تواند به نوعی تعادل منجر گردد. از طرفی چنانچه در رمان فارسی، حساسیت بیشتری نسبت به فضا و عوامل بومی مبذول شود؛ به شرط نگاه جدی‌تر به مقوله رمان دفاع مقدس، قطعاً حرف‌های بسیاری آن هم بدون گزینش، برای مخاطبان خارج از مرزها نیز خواهد داشت.
ضرورت حمایت از داستان نویسی
 رونق بخشیدن و حمایت جدی‌تر از مقوله داستان و رمان دفاع مقدس، به علت وفور سوژه‌ها و تعدد رخ دادهای شگفت و بروز خلاقیت‌ها و ابتکارات رزم‌آوران و حماسه‌سازان روزهای حساس جنگ تحمیلی و مهیا بودن زمینه بروز جسارت‌ورزی‌های خارج از قائده افراد ساده‌پوش و بی‌ادعا و به ظاهر آرامی که از نظر خیلی‌ها، در کوران دفاع مقدس دیده نشده و یا بدان‌ها پرداخته نشده، فرصتی طلایی است و دست نویسندگان متعهد و نویسندگانی که خود را وطن‌پرست و آزاده می‌دانند، برای خلق آثار قابل ملاحظه و درخوری؛ در حوزۀ دفاع مقدس؛ همچنان باز گذاشته است.
 امروزه، به تجربه و به درستی می‌توان گفت زندگی و کارنامه بسیاری از شهدا، جانبازان و رزمندگان از پایین‌ترین سطح تا بالاترین مقامات، هر یک به نوبه خود می‌توانند، سوژه‌های بکری برای خلق داستان و رمان دفاع مقدس باشند.
 حال آنکه نویسندگان توانمند، در جایگاه خود می‌توانند با قلم و رگبار واژه‌ها، به گونه‌ای همان نقشی را ایفا کنند که جسورترین رزمندگان دوران دفاع مقدس، آن هم در دشوار‌ترین شرایط جنگ نابرابر، اقدامات ماندگار و سرنوشت‌ساز، از خود نشان دادند. بی‌تردید اهل قلم متعهد، این توانایی را در ضمیر خود می‌بینند تا با نوشتار خود، مطالبی را در جامعه و اذهان عموم جا بیندازند که برخی سیاستمداران مدعی و غوطه‌ور در کارهای به اصطلاح دیپلماتیک، کمتر بدان می‌رسند.»
عبور شعر انقلاب از مرزها
علیرضا قزوه، مدیر مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری، با بیان این‌که یکی از موضوعات مهم و محوری مقام معظم رهبری بحث ترجمه بوده می‌گوید: «نظر اصلی‌ حضرت آقا این بود که آثار انقلابی به دیگر زبان‌ها ترجمه شوند؛ یعنی آثاری که پیام رسان انقلاب اسلامی باشند.»
قزوه درباره اقدامات دفتر ترجمه حوزه هنری در این‌باره می‌گوید:« ما هم مجموعه‌ای از‌اشعار شاعران صد سال اخیر را انتخاب کرده و به همت دفتر ترجمه حوزه هنری، به زبان‌های اردو، انگلیسی، فرانسوی، ترکی، کردی، عربی و اسپانیایی ترجمه شدند. یکی از آثاری هم که در حال تهیه داریم، ترجمه شعر زنان شاعر ایرانی است که تعدادشان به بیش از ۶۰ نفر می‌رسد.»
او می‌افزاید:« آثار ادبی مربوط به کشورمان، در کشورهای دیگر مخاطب دارند. اگر کار خوب به آن سوی مرزها برود، حتما مخاطب خواهد داشت. اگر کتابی به انگلیسی ترجمه شود، در بسیاری از کشورها که به زبان انگلیسی تکلم می‌کنند، مخاطب خواهد داشت. نمونه بارز این بحث، کشور ترکیه است که ناشرانشان با مذاکره با ناشران ایرانی، کتاب‌هایی را ترجمه و چاپ کرده و هزینه‌هایشان را هم به ناشران کشورمان پرداخت کرده‌اند.»
مدیر مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری در پایان عنوان می‌کند: «همان‌طور که ‌اشاره کردم طی چند سال گذشته، کارهای مربوط به این بحث جدی گرفته شده و تاکیدات و سخنان حضرت آقا هم باعث دلگرمی دست‌اندرکاران این حوزه می‌باشد.»