مروری بر روزهای آغاز دفاع مقدس
آمریکا چگونه صدام را در شروع جنگ حمایت کرد؟
دفاع مقدس چنان رویداد بزرگ و تاریخ سازی است که طبق فرمایشات رهبر معظم انقلاب و فرماندهی کل قوا(مدظله العالی)«پنجاه سال دیگر هم بایستى درباره دفاع مقدّس بنویسیم، بگوییم، توصیف کنیم، تشریح کنیم، انواع و اقسام هنرها را به خدمت بگیریم، براى اینکه این حادثه عظیم را تبیین‌کنیم.»
پيروزي انقلاب اسلامي در ايران خشم استكبار جهاني به‌ويژه آمريكا را برانگيخت، زيرا علاوه‌بر سرنگوني رژيم شاهنشاهي كه حافظ منافع آنان در منطقه خاورميانه محسوب مي‌شد، عمدتاً با سياست استقلال‌جويانه و نفي سلطه شرق و غرب منافع بين‌المللي آمريكا را به خطر انداخت. به طوري كه با اشغال لانه جاسوسي آمريكا در ايران معارضه جديدي بين انقلاب اسلامي و استكبار جهاني آغاز شد.
صدام حسين دیکتاتور وقت عراق با آگاهی از راه‌حل نظامي آمريكا علیه ایران همواره با طرح ادعاهاي واهي، مبني بر حاكميت بر اروندرود و استرداد جزاير سه‌گانه و... خود را به عنوان كانديداي حمله نظامي در منطقه مطرح مي‌نمود و براي جلب اعتماد آمريكا شرايط سياسي، اقتصادي و نظامي خود را به نحو مطلوبي بهبود بخشيد.
بررسي شرايط ويژه‌اي که نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران به ويژه نيروي زميني ارتش در آغازين روزهاي جنگ تحميلي عراق عليه ايران با آن روبرو بود، مي‌تواند ما را به فهم عميق‌تر و درک کامل‌تري از واقعيت‌هايي برساند که شالوده هشت سال از بحراني‌ترين و مهم‌ترين برهه‌هاي تاريخ انقلاب اسلامي ايران را تشکيل مي‌دهد. اگر چه در اين‌باره کتاب‌هاي فراوان نگاشته شده و مقالات متعدّدي به رشته تحرير در آمده است، ليکن با بررسي جامع از پيشينه مکتوب دفاع مقدس به ويژه پس از مراجعه به پيشکسوتاني که روزگاري در کسوت سربازي انقلاب، فرماندهي يگان‌هاي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي را بر عهده داشته و تاريخ‌سازان و افتخار‌آفرينان اين برهه از تاريخ انقلاب اسلامي بوده‌اند، به خوبي در مي‌يابيم که واقعيت‌هاي بسياري از اين دوره يا ناگفته مانده يا کمتر به آنها پرداخته شده است.
جمهوري اسلامي ايران در طول يك سال و هفت ماه قبل از وقوع جنگ تحميلي عراق علیه ایران، با فشارهاي برون مرزي متعددي از قبیل جنگ تبليغاتي- سياسي- رواني، محاصره اقتصادي، بلوكه كردن دارايي‌هاي ايران، تهديدات نظامي (مداخله نظامي در طبس و...)، تحريف ماهيت انقلاب اسلامي در عرصه بين‌المللي، دامن زدن به تروريسم و نا امني داخلي و حمايت از آن، روبرو بوده است.
هدف از اين اقدامات، بدبين ساختن افكار عمومي جهان نسبت به انقلاب اسلامي، جلوگيري از شناسايي سياسي جمهوري اسلامي و فراهم ساختن زمينه‌هاي جنگ عليه ايران بود. هدف مهم دیگر اين بود كه نگذارند نهضت امام‌خميني(ره) به عامل تأثيرگذار در تعيين نظم راهبردی در جهان تبديل شود.
وضعیت نیروهای مسلح ایران
قبل از شروع جنگ
جنگ در حالي آغاز شد كه هنوز بيش از 19 ماه از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران نگذشته و نظام جمهوري اسلامي تثبيت نشده بود و در گوشه و كنار كشور حوادث مختلفي روي مي‌داد كه امنيت ملي كشور را تهديد می‌نمود و يكپارچگي و آرامش آن را در معرض خطر قرار مي‌داد. سپاه پاسداران، كميته‌هاي انقلاب اسلامي و نيروهاي مردمي هنوز انسجام و تجهیزات كافي و سازمان يافته‌اي نداشته و از لحاظ آموزش‌هاي نظامي در مراحل اوليه و ابتدايي قرار داشتند و تصور روشني از توان و كارآيي خود نداشتند؛ ارتش جمهوري اسلامي ايران در حال انطباق خود با ارزش‌ها و هنجارهاي انقلاب و درگير با مسائل ناشي از تجديد سازمان و به ويژه پاكسازي‌هاي نيروي انساني خود و در عين حال به شدت درگير رزم در مناطق آشوب‌‌زده و ناآرام در شرق، غرب، شمال غرب، جنوب غرب و پاره‌اي مناطق شمالي كشور بود.
ارتش جمهوري اسلامي ايران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در شرايط سخت و نامناسبي قرار داشت. آن زمان ارتش تنها نيروي نظاميِ سازمان يافته و با دانش نظامي و تجهيزات مناسب بود که انتظار دفاع از مردم و ميهن از ارتش وجود داشت. نيروي زميني ارتش که استعداد آن از حدود 285 هزار نفر بود به حدود 150 هزار نفر و قدرت عملياتي آن به چهار لشکر با آمادگي رزمي پايين کاهش يافته بود، عملاً با دو سوم توان و استعداد خود نیز در غائله کردستان و آذربايجان غربي درگير بود.
در این وانفسا ارتش جمهوری اسلامی ایران علی‌رغم مشکلات و ناملایمات تحرکات مرزی را دنبال می‌کرد و گزارش‌های لازم را به مقامات و مسئولان ذی‌ربط ارائه و وظیفه و ماموریت خود را در تهیه طرح عملیاتی برای مقابله با حمله دشمن انجام می‌دهد و در تاریخ 28/آبان/1358دستور تهیه طرح عملیاتی را به نیروهای زمینی، هوایی و دریایی ابلاغ نمود که متعاقب آن نیروی زمینی طرح ابوذر، نیروی هوایی طرح البرز و نیروی دریایی طرح ذوالفقار را تهیه کردند.
ارتش عراق زير فشار نيروهاي ايران به اجبار ناچار به توقف و تثبيت در مواضع نامناسب تاكتيكي شد. به استناد مندرجات روزنامه كيهان مورخه 8/7/1359 خبرگزاري آسوشيتد پرس در نهمين روز از آغاز تجاوز عراق به ايران از اعزام هواپيماهاي آواكس(رادارهاي پرنده) آمريكا به منطقه خليج فارس جهت كسب و ارسال اطلاعات نظامي به ارتش عراق گزارش داده بود. ارتش عراق نيز با اين پشتيباني‌ها حملات خود را ادامه داد و در مقابل اين حملات، نيروي هوايي كشورمان حملات خود را ضمن پشتیبانی هوایی نزدیک از نیروهای سطحی درگیر با متجاوزان بعثی در سرتاسر مناطق اشغالی، توان رزمی خود را متوجه انهدامِ تأسيسات حياتي اقتصادي و نظامي دشمن كرد و با هدف قرار دادن پالايشگاه‌های كركوك، خانقين، دوحه بغداد، كارخانجات پتروشيمي بصره و زبير، پل‌هاي تنومه، القرنه، ام‌القصر، پادگان‌هاي رواندوز و زاخو، تأسيسات نفتي كركوك، موصل، رادار زبيده، تأسيسات برق سدهاي دوكان و در بنديخان، تلمبه خانه عين الزاله و صدها هدف نظامي و اقتصادي ديگر صدمات سنگيني بر پيكر اقتصادي و نظامي دشمن وارد كرد. اين اقدامات پس از گذشت 10 روز از آغاز تجاوز، مبين شكست راهبرد عراق در حمله به خاك ايران بود.
در يك ماه اول جنگ، نيروي هوايي ارتش تقريباً تمامي اهداف از پيش تعيين شده در خاك عراق را بمباران كرده بود و با پروازهاي شناسايي خود بر فراز خاك دشمن سعي در شناسايي اهداف جديدي در عمق خاك دشمن بود.
به دليل ترس از واكنش سریع یگان‌های عملیات هوایی و پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش، عملاً امكان هر گونه آزادي عمل را در تحركات هوايي از نيروي هوايي دشمن سلب گرديد و رژيم عراق از روزهاي آغازين دومين ماه نبرد از اجراي عمليات موثر و عمده هوايي در روند جنگ تحميلي باز ماند.
نهاجا علاوه‌بر انجام موفقیت‌آمیز مأموریت‌های متعدد برون مرزی علیه منابع حیاتی، حساس و مهم دشمن بعثی، در تمامی عملیات‌های نیروهای سطحی (نزاجا و نداجا) علیه نیروهای متجاوز عراقی و یا در جلوگیری از پیشروی، تثبیت و شکست نیروهای زمینی و دریایی دشمن در یک ماه اول جنگ در سرتاسر مرز 1365 کیلومتری ایران و عراق، با تمام قوا از نیروهای خودی(زمینی و دریایی)، پشتیبانی هوایی نزدیک مفید و موثر انجام داده است.
نیروی دریایی ارتش
در آغازین روزهای دفاع مقدس
از همان روزهای اول جنگ و حتی قبل از شروع جنگ، یگان‌های ناو تیپ هشتم نیروی دریایی ارتش در خرمشهر مستقر بودند که چهار فروند از ناوشکن‌های این نیرو به دلیل وجود تهدیدهای دشمن که به‌طور مرتب رصد می‌شد و احتمال تجاوز نظامی ارتش عراق به ج.ا.ایران متصور بود، طی یک اقدام هوشمندانه این ناوشکن‌ها را از خرمشهر به مناطق دیگر گسترش دادند تا در بندر خرمشهر محبوس نشوند.
هواناوهای نداجا را هم که در خسروآباد آبادان مستقر بودند، قبل از شروع جنگ تحمیلی در 31 شهریور 1359ه‌ش به مناطق عملیاتی دیگر گسترش داده شدند. جابه‌جایی به موقع بخشی از توان و آمادگی رزمی نداجا از منطقه خرمشهر به مناطق دیگر در خلیج‌فارس، امکان رویارویی با نیروی دریایی دشمن بعثی را فراهم آورد که این موضوع نشان از هوشیاری و هوشمندی نیروی دریایی ارتش در آن زمان می‌باشد.
در روز 31 شهریور که عراق به خرمشهر حمله همه‌جانبه انجام داد، یگانی از تکاوران عملیات ویژه نداجا در آنجا مستقر بود تا تحرکات ضد انقلاب را تحت نظر داشته باشد.
بلافاصله پس از تجاوز ارتش عراق به کشور، یک گردان از تکاوران گسترش یافته قبلی، دوباره به منطقه خرمشهر منتقل شد و دشمن که می‌خواست سه روزه خرمشهر را تصرف کند، یگان‌های عملیاتی-رزمی نداجا با همکاری و مشارکت یگان‌هایی از ژاندارمری آبادان و خرمشهر، دانشجویان اعزامی از دانشکده افسری نزاجا، نیروهای مردمی و بسیج مستقرّ در خرمشهر توانستند به مدت 34 روز در خرمشهر مقاومت کنند.
خرمشهر از نظر سوق‌الجیشی برای عراق بسیار با اهمیت بود و بلافاصله آنها آمدند برای اینکه عقبه خرمشهر را قطع کنند و جاده خرمشهر - ماهشهر و خرمشهر - اهواز را تهدید کنند تا خرمشهر را تصرف کنند.
دشمن با نیروهای زیادی حمله کرده بود، اما تکاوران نيروي دريايي با همکاری سایر نیروهای ارتش، سپاه و بسیج مردمی 34 روز در خرمشهر مقاومت کردند و واقعاً این یکی از برگ‌های زرینی است که در تاریخ کشور بی‌سابقه است.
در ادامه جنگ هم نیروی دریایی ارتش نخستین نیرویی بود که توانست به اهداف نهایی دفاع دریایی جنگ در هشت سال دفاع مقدس دست پیدا کند. یعنی در همان عملیات «اشکان» و بعد عملیات «شهید صفری» که فاز نهایی آن عملیات افتخار آفرین«مروارید» بود که از همان روزهای ابتدایی جنگ شروع شد و نیروی دریایی عراق را به طور کامل منهدم کرد و تا آخرین روز جنگ نداجا این سیادت دریایی را در خلیج‌فارس داشته و در هفت آذر 1359 توانست تکلیف نیروی دریایی عراق را یکسره بکند به‌طوری که حتی نتوانستند تا پایان جنگ هم در خلیج‌فارس عرض اندام کنند.
نیروهای سه گانه ارتش ج.ا.ایران قبل از تهاجم نظامی عراق به ج.ا.ایران باقی مانده ارتش بزرگی بوده که رژیم سابق ایران، در پیش از پیروزی انقلاب اسلامی آن را تشکیل داده بود. این ارتش برخی تسلیحات پیشرفته آمریکایی و غربی را به همراه انبوهی از تدارکات نظامی در اختیار داشت. در حالی که قابلیت و توانایی رزمی نیروهای نظامی به دلیل تصفیه انقلابی لطمه خورده بود، ولی وجود انواع جنگ افزارها و تجهیزات قابل توجه در نیروهای ارتش و انبارهای تدارکاتی آنها و نیز کارکنان آموزش دیده و دارای مهارت‌های انفرادی و گروهی، توان نظامی و دفاعی بالقوه‌ای را برای کشور در اختیار داشت که در دوره زمانی بسیار کوتاهی قابلیت بالفعل شدن را دارا بود.
ارتش جمهوری اسلامی ایران آنچه که توان و آمادگی رزمی بالقوه در اختیار داشت با تمام وجود در یک ماه اول جنگ بالفعل و به منصه ظهور رساند و این روند تا پایان هشت سال دفاع مقدس با همکاری و مشارکت نیروهای سپاه پاسداران، بسیج مردمی و سایر نیروهای مردمی با اخلاص تمام در صحنه‌های مختلف زمینی، هوایی و دریایی همچنان به‌کار گرفته شد و در این راه ارتش جمهوری اسلامی بیش از 48 هزار لاله گلگون کفن(مسافران بهشت) تقدیم به ملت شریف و نظام مقدس ج.ا.ایران نمود تا همچنان صلح و امنیت پایدار را در کشور عزیزمان تا به امروز و نیز همچنان در افق‌های پیش رو شاهد باشیم.
ملتی پیروز خواهد بود که هیچگاه دشمن را کوچک نشمرد و برای دفاع از خود همواره آماده‌باشد. این آمادگی از یک سو با تقویت بنیه دفاعی در کشور صورت می‌گیرد و از سوی دیگر با تربیت نسلی مقاوم و میهن دوست و آشنا با ارزش‌ها و افتخاراتی که مردمان این مرز و بوم پدید آوردند. نسل امروز سازندگان فردای این سرزمین هستد. دختران امروز، مادران فردا و تربیت کنندگان شیرمردانی هستند که می‌توانند حماسه‌ای بزرگ همچون دفاع مقدس را رقم بزنند. آشناسازی نسل امروز به آنچه ملت ایران برای حفظ استقلال و آزادی و تمامیت ارضی سرزمین خود انجام داده از جمله دفاع مقدس امری مهم در حفظ ارزش‌ها و ساختن نسلی مقاوم است.
یاد خاطره تمامی شهدای هشت سال دفاع مقدس را گرامی داشته، ان‌شاالله بتوانیم وارثان و ادامه‌دهندگان راه آن عزیزان باشیم.
تهیه و تنظیم: سرهنگ قاسم اکبری‌مقدم
منابع:
1.بختیاری- مسعود. (1390). «جنگ تحميلي عراق عليه ايران/ سير جنگ در سال اول». سايت هيئت معارف جنگ شهيد سپهبد صياد شيرازي.
2.حسینی- سید ناصر و سرابی تبریزی- آرش. (1394). «گفتمان ارتشی دفاع مقدس».هیئت معارف جنگ شهید صیاد شیرازی.
3.نمکی،علیرضا، 1387،«نيروي هوايي در دفاع مقدس»، هیئت معارف جنگ شهید صیاد شیرازی.
پيروزي انقلاب اسلامي در ايران خشم استكبار جهاني به‌ويژه آمريكا را برانگيخت، زيرا علاوه‌بر سرنگوني رژيم شاهنشاهي كه حافظ منافع آنان در منطقه خاورميانه محسوب مي‌شد، عمدتاً با سياست استقلال‌جويانه و نفي سلطه شرق و غرب منافع بين‌المللي آمريكا را به خطر انداخت. به طوري كه با اشغال لانه جاسوسي آمريكا در ايران معارضه جديدي بين انقلاب اسلامي و استكبار جهاني آغاز شد.
صدام حسين دیکتاتور وقت عراق با آگاهی از راه‌حل نظامي آمريكا علیه ایران همواره با طرح ادعاهاي واهي، مبني بر حاكميت بر اروندرود و استرداد جزاير سه‌گانه و... خود را به عنوان كانديداي حمله نظامي در منطقه مطرح مي‌نمود و براي جلب اعتماد آمريكا شرايط سياسي، اقتصادي و نظامي خود را به نحو مطلوبي بهبود بخشيد.
بررسي شرايط ويژه‌اي که نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران به ويژه نيروي زميني ارتش در آغازين روزهاي جنگ تحميلي عراق عليه ايران با آن روبرو بود، مي‌تواند ما را به فهم عميق‌تر و درک کامل‌تري از واقعيت‌هايي برساند که شالوده هشت سال از بحراني‌ترين و مهم‌ترين برهه‌هاي تاريخ انقلاب اسلامي ايران را تشکيل مي‌دهد. اگر چه در اين‌باره کتاب‌هاي فراوان نگاشته شده و مقالات متعدّدي به رشته تحرير در آمده است، ليکن با بررسي جامع از پيشينه مکتوب دفاع مقدس به ويژه پس از مراجعه به پيشکسوتاني که روزگاري در کسوت سربازي انقلاب، فرماندهي يگان‌هاي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي را بر عهده داشته و تاريخ‌سازان و افتخار‌آفرينان اين برهه از تاريخ انقلاب اسلامي بوده‌اند، به خوبي در مي‌يابيم که واقعيت‌هاي بسياري از اين دوره يا ناگفته مانده يا کمتر به آنها پرداخته شده است.
جمهوري اسلامي ايران در طول يك سال و هفت ماه قبل از وقوع جنگ تحميلي عراق علیه ایران، با فشارهاي برون مرزي متعددي از قبیل جنگ تبليغاتي- سياسي- رواني، محاصره اقتصادي، بلوكه كردن دارايي‌هاي ايران، تهديدات نظامي (مداخله نظامي در طبس و...)، تحريف ماهيت انقلاب اسلامي در عرصه بين‌المللي، دامن زدن به تروريسم و نا امني داخلي و حمايت از آن، روبرو بوده است.
هدف از اين اقدامات، بدبين ساختن افكار عمومي جهان نسبت به انقلاب اسلامي، جلوگيري از شناسايي سياسي جمهوري اسلامي و فراهم ساختن زمينه‌هاي جنگ عليه ايران بود. هدف مهم دیگر اين بود كه نگذارند نهضت امام‌خميني(ره) به عامل تأثيرگذار در تعيين نظم راهبردی در جهان تبديل شود.
وضعیت نیروهای مسلح ایران
قبل از شروع جنگ
جنگ در حالي آغاز شد كه هنوز بيش از 19 ماه از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران نگذشته و نظام جمهوري اسلامي تثبيت نشده بود و در گوشه و كنار كشور حوادث مختلفي روي مي‌داد كه امنيت ملي كشور را تهديد می‌نمود و يكپارچگي و آرامش آن را در معرض خطر قرار مي‌داد. سپاه پاسداران، كميته‌هاي انقلاب اسلامي و نيروهاي مردمي هنوز انسجام و تجهیزات كافي و سازمان يافته‌اي نداشته و از لحاظ آموزش‌هاي نظامي در مراحل اوليه و ابتدايي قرار داشتند و تصور روشني از توان و كارآيي خود نداشتند؛ ارتش جمهوري اسلامي ايران در حال انطباق خود با ارزش‌ها و هنجارهاي انقلاب و درگير با مسائل ناشي از تجديد سازمان و به ويژه پاكسازي‌هاي نيروي انساني خود و در عين حال به شدت درگير رزم در مناطق آشوب‌‌زده و ناآرام در شرق، غرب، شمال غرب، جنوب غرب و پاره‌اي مناطق شمالي كشور بود.
ارتش جمهوري اسلامي ايران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در شرايط سخت و نامناسبي قرار داشت. آن زمان ارتش تنها نيروي نظاميِ سازمان يافته و با دانش نظامي و تجهيزات مناسب بود که انتظار دفاع از مردم و ميهن از ارتش وجود داشت. نيروي زميني ارتش که استعداد آن از حدود 285 هزار نفر بود به حدود 150 هزار نفر و قدرت عملياتي آن به چهار لشکر با آمادگي رزمي پايين کاهش يافته بود، عملاً با دو سوم توان و استعداد خود نیز در غائله کردستان و آذربايجان غربي درگير بود.
در این وانفسا ارتش جمهوری اسلامی ایران علی‌رغم مشکلات و ناملایمات تحرکات مرزی را دنبال می‌کرد و گزارش‌های لازم را به مقامات و مسئولان ذی‌ربط ارائه و وظیفه و ماموریت خود را در تهیه طرح عملیاتی برای مقابله با حمله دشمن انجام می‌دهد و در تاریخ 28/آبان/1358دستور تهیه طرح عملیاتی را به نیروهای زمینی، هوایی و دریایی ابلاغ نمود که متعاقب آن نیروی زمینی طرح ابوذر، نیروی هوایی طرح البرز و نیروی دریایی طرح ذوالفقار را تهیه کردند.
ارتش عراق زير فشار نيروهاي ايران به اجبار ناچار به توقف و تثبيت در مواضع نامناسب تاكتيكي شد. به استناد مندرجات روزنامه كيهان مورخه 8/7/1359 خبرگزاري آسوشيتد پرس در نهمين روز از آغاز تجاوز عراق به ايران از اعزام هواپيماهاي آواكس(رادارهاي پرنده) آمريكا به منطقه خليج فارس جهت كسب و ارسال اطلاعات نظامي به ارتش عراق گزارش داده بود. ارتش عراق نيز با اين پشتيباني‌ها حملات خود را ادامه داد و در مقابل اين حملات، نيروي هوايي كشورمان حملات خود را ضمن پشتیبانی هوایی نزدیک از نیروهای سطحی درگیر با متجاوزان بعثی در سرتاسر مناطق اشغالی، توان رزمی خود را متوجه انهدامِ تأسيسات حياتي اقتصادي و نظامي دشمن كرد و با هدف قرار دادن پالايشگاه‌های كركوك، خانقين، دوحه بغداد، كارخانجات پتروشيمي بصره و زبير، پل‌هاي تنومه، القرنه، ام‌القصر، پادگان‌هاي رواندوز و زاخو، تأسيسات نفتي كركوك، موصل، رادار زبيده، تأسيسات برق سدهاي دوكان و در بنديخان، تلمبه خانه عين الزاله و صدها هدف نظامي و اقتصادي ديگر صدمات سنگيني بر پيكر اقتصادي و نظامي دشمن وارد كرد. اين اقدامات پس از گذشت 10 روز از آغاز تجاوز، مبين شكست راهبرد عراق در حمله به خاك ايران بود.
در يك ماه اول جنگ، نيروي هوايي ارتش تقريباً تمامي اهداف از پيش تعيين شده در خاك عراق را بمباران كرده بود و با پروازهاي شناسايي خود بر فراز خاك دشمن سعي در شناسايي اهداف جديدي در عمق خاك دشمن بود.
به دليل ترس از واكنش سریع یگان‌های عملیات هوایی و پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش، عملاً امكان هر گونه آزادي عمل را در تحركات هوايي از نيروي هوايي دشمن سلب گرديد و رژيم عراق از روزهاي آغازين دومين ماه نبرد از اجراي عمليات موثر و عمده هوايي در روند جنگ تحميلي باز ماند.
نهاجا علاوه‌بر انجام موفقیت‌آمیز مأموریت‌های متعدد برون مرزی علیه منابع حیاتی، حساس و مهم دشمن بعثی، در تمامی عملیات‌های نیروهای سطحی (نزاجا و نداجا) علیه نیروهای متجاوز عراقی و یا در جلوگیری از پیشروی، تثبیت و شکست نیروهای زمینی و دریایی دشمن در یک ماه اول جنگ در سرتاسر مرز 1365 کیلومتری ایران و عراق، با تمام قوا از نیروهای خودی(زمینی و دریایی)، پشتیبانی هوایی نزدیک مفید و موثر انجام داده است.
نیروی دریایی ارتش
در آغازین روزهای دفاع مقدس
از همان روزهای اول جنگ و حتی قبل از شروع جنگ، یگان‌های ناو تیپ هشتم نیروی دریایی ارتش در خرمشهر مستقر بودند که چهار فروند از ناوشکن‌های این نیرو به دلیل وجود تهدیدهای دشمن که به‌طور مرتب رصد می‌شد و احتمال تجاوز نظامی ارتش عراق به ج.ا.ایران متصور بود، طی یک اقدام هوشمندانه این ناوشکن‌ها را از خرمشهر به مناطق دیگر گسترش دادند تا در بندر خرمشهر محبوس نشوند.
هواناوهای نداجا را هم که در خسروآباد آبادان مستقر بودند، قبل از شروع جنگ تحمیلی در 31 شهریور 1359ه‌ش به مناطق عملیاتی دیگر گسترش داده شدند. جابه‌جایی به موقع بخشی از توان و آمادگی رزمی نداجا از منطقه خرمشهر به مناطق دیگر در خلیج‌فارس، امکان رویارویی با نیروی دریایی دشمن بعثی را فراهم آورد که این موضوع نشان از هوشیاری و هوشمندی نیروی دریایی ارتش در آن زمان می‌باشد.
در روز 31 شهریور که عراق به خرمشهر حمله همه‌جانبه انجام داد، یگانی از تکاوران عملیات ویژه نداجا در آنجا مستقر بود تا تحرکات ضد انقلاب را تحت نظر داشته باشد.
بلافاصله پس از تجاوز ارتش عراق به کشور، یک گردان از تکاوران گسترش یافته قبلی، دوباره به منطقه خرمشهر منتقل شد و دشمن که می‌خواست سه روزه خرمشهر را تصرف کند، یگان‌های عملیاتی-رزمی نداجا با همکاری و مشارکت یگان‌هایی از ژاندارمری آبادان و خرمشهر، دانشجویان اعزامی از دانشکده افسری نزاجا، نیروهای مردمی و بسیج مستقرّ در خرمشهر توانستند به مدت 34 روز در خرمشهر مقاومت کنند.
خرمشهر از نظر سوق‌الجیشی برای عراق بسیار با اهمیت بود و بلافاصله آنها آمدند برای اینکه عقبه خرمشهر را قطع کنند و جاده خرمشهر - ماهشهر و خرمشهر - اهواز را تهدید کنند تا خرمشهر را تصرف کنند.
دشمن با نیروهای زیادی حمله کرده بود، اما تکاوران نيروي دريايي با همکاری سایر نیروهای ارتش، سپاه و بسیج مردمی 34 روز در خرمشهر مقاومت کردند و واقعاً این یکی از برگ‌های زرینی است که در تاریخ کشور بی‌سابقه است.
در ادامه جنگ هم نیروی دریایی ارتش نخستین نیرویی بود که توانست به اهداف نهایی دفاع دریایی جنگ در هشت سال دفاع مقدس دست پیدا کند. یعنی در همان عملیات «اشکان» و بعد عملیات «شهید صفری» که فاز نهایی آن عملیات افتخار آفرین«مروارید» بود که از همان روزهای ابتدایی جنگ شروع شد و نیروی دریایی عراق را به طور کامل منهدم کرد و تا آخرین روز جنگ نداجا این سیادت دریایی را در خلیج‌فارس داشته و در هفت آذر 1359 توانست تکلیف نیروی دریایی عراق را یکسره بکند به‌طوری که حتی نتوانستند تا پایان جنگ هم در خلیج‌فارس عرض اندام کنند.
نیروهای سه گانه ارتش ج.ا.ایران قبل از تهاجم نظامی عراق به ج.ا.ایران باقی مانده ارتش بزرگی بوده که رژیم سابق ایران، در پیش از پیروزی انقلاب اسلامی آن را تشکیل داده بود. این ارتش برخی تسلیحات پیشرفته آمریکایی و غربی را به همراه انبوهی از تدارکات نظامی در اختیار داشت. در حالی که قابلیت و توانایی رزمی نیروهای نظامی به دلیل تصفیه انقلابی لطمه خورده بود، ولی وجود انواع جنگ افزارها و تجهیزات قابل توجه در نیروهای ارتش و انبارهای تدارکاتی آنها و نیز کارکنان آموزش دیده و دارای مهارت‌های انفرادی و گروهی، توان نظامی و دفاعی بالقوه‌ای را برای کشور در اختیار داشت که در دوره زمانی بسیار کوتاهی قابلیت بالفعل شدن را دارا بود.
ارتش جمهوری اسلامی ایران آنچه که توان و آمادگی رزمی بالقوه در اختیار داشت با تمام وجود در یک ماه اول جنگ بالفعل و به منصه ظهور رساند و این روند تا پایان هشت سال دفاع مقدس با همکاری و مشارکت نیروهای سپاه پاسداران، بسیج مردمی و سایر نیروهای مردمی با اخلاص تمام در صحنه‌های مختلف زمینی، هوایی و دریایی همچنان به‌کار گرفته شد و در این راه ارتش جمهوری اسلامی بیش از 48 هزار لاله گلگون کفن(مسافران بهشت) تقدیم به ملت شریف و نظام مقدس ج.ا.ایران نمود تا همچنان صلح و امنیت پایدار را در کشور عزیزمان تا به امروز و نیز همچنان در افق‌های پیش رو شاهد باشیم.
ملتی پیروز خواهد بود که هیچگاه دشمن را کوچک نشمرد و برای دفاع از خود همواره آماده‌باشد. این آمادگی از یک سو با تقویت بنیه دفاعی در کشور صورت می‌گیرد و از سوی دیگر با تربیت نسلی مقاوم و میهن دوست و آشنا با ارزش‌ها و افتخاراتی که مردمان این مرز و بوم پدید آوردند. نسل امروز سازندگان فردای این سرزمین هستد. دختران امروز، مادران فردا و تربیت کنندگان شیرمردانی هستند که می‌توانند حماسه‌ای بزرگ همچون دفاع مقدس را رقم بزنند. آشناسازی نسل امروز به آنچه ملت ایران برای حفظ استقلال و آزادی و تمامیت ارضی سرزمین خود انجام داده از جمله دفاع مقدس امری مهم در حفظ ارزش‌ها و ساختن نسلی مقاوم است.
یاد خاطره تمامی شهدای هشت سال دفاع مقدس را گرامی داشته، ان‌شاالله بتوانیم وارثان و ادامه‌دهندگان راه آن عزیزان باشیم.
تهیه و تنظیم: سرهنگ قاسم اکبری‌مقدم
منابع:
1.بختیاری- مسعود. (1390). «جنگ تحميلي عراق عليه ايران/ سير جنگ در سال اول». سايت هيئت معارف جنگ شهيد سپهبد صياد شيرازي.
2.حسینی- سید ناصر و سرابی تبریزی- آرش. (1394). «گفتمان ارتشی دفاع مقدس».هیئت معارف جنگ شهید صیاد شیرازی.
3.نمکی،علیرضا، 1387،«نيروي هوايي در دفاع مقدس»، هیئت معارف جنگ شهید صیاد شیرازی.