درس‌های عبرت آموز قیام حسینی (ع)
ایثار و فداکاری تا مقاومت شجاعانه در برابر دشمنان
کمال احمدی
شور حسینی این روزها در اقصی نقاط جهان و نه تنها ایران بالا گرفته و در هر کوی و برزنی می‌توان ردی از قیام عاشورا یافت؛ از دهه حسینی در نیجریه آفریقایی گرفته تا «روز حسین» در آمریکا و از سینه‌زنی‌های پرشور و حرارت هندی و پاکستانی در آسیا گرفته تا مجالس عزاداری در اروپا. البته اگر این شور معنوی با شعور وآگاهی و بهره‌گیری از درس‌های قیام سید الشهداء(ع) همواره شود، یقینا می‌تواند راهگشای جامعه بشری در عرصه‌های مختلف زندگی باشد.
در طول قرن‌های گذشته، حاکمان ظالم و فاسد در کنار جریان‌های سکولار کوشیده‌اند تا قیام حسینی را به انحراف کشانده و مانع از بیان درس‌های مهم و اثرگذار این حرکت الهی و احیا‌گرانه شوند. جریان‌های مذکور که بعضا حتی ژست روشنفکری و مدرن به خود گرفته‌اند با لطایف‌الحیل سعی در به حاشیه راندن حرکت عظیم عاشورا داشته‌اند، اما زهی خیال باطل که «خون خدا» همواره در رگ‌های جامعه بشری جریان داشته و این تلاش‌های واهی تاکنون ره به جایی نبرده‌اند؛ ولی در این میان آنچه مسلم است اینکه پیروان راستین حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) نباید صرفا به شور تنها اکتفا نمایند، بلکه باید در کنار این شور پراحساس که همواره باید باشد به درس‌های این واقعه مهم و اثرگذارنیز توجه نموده و آنها را چراغ راه خویش قرار دهند.
عاشورا فرصت بی‌نظیر
برای بیداری انسان‌ها
حجت‌الاسلام نصرالله پژمان فر عضو کمیسیون فرهنگی مجلس دراین باره به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «عاشورا مبدا تحول در کل نظام بشریت و نه تنها شیعه و مسلمانان بوده و آثار و برکات بی‌شماری برای انسان‌ها داشته است.»
پژمان‌فر، عاشورا را یک فرصت بی‌نظیر برای بیداری انسان‌ها می‌داند و می‌افزاید: «قیام حسینی(ع) می‌تواند یک بیداری عظیمی در درون انسان‌هایی که به واسطه روزمرگی‌ها دچار خمودی شدهاند، ایجاد کند و فطرت پاکشان را متوجه ارزش‌های والای پیش رویشان قرار دهد.»
وی ادامه می‌دهد: «مردمی که گرفتار بن‌بست‌های فراوان اعتقادی، فکری، فرهنگی و حتی اقتصادی شدهاند، می‌توانند با بهره‌گیری از مجالس حسینی و درس‌های عاشورا از این بن‌بست‌ها خلاصی یافته و به سمت اهداف متعالی با شور مضاعف حرکت کنند.»
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، درس ایستادگی و مقاومت و نهراسیدن از مشکلات را از جمله درس‌های مهم عاشورا بیان کرده و می‌افزاید: «اگر انسان‌ها در مسیر حق ایستادگی نموده و همچون امام حسین(ع) از مشکلات و سختی نهراسند، یقینا خداوند نصرت و پیروزی را برایشان رقم می‌زند و اتفاقا همین درس ایستادگی موجب نگرانی دشمن شده است تا جایی که استعمار پیر با حمایت از شیعه انگلیسی می‌خواهد این درس مهم به فراموشی سپرده شود و از عاشورا صرفا همان چهره و حرکات ظاهری بماند.»
وی تاکید میکند: «شیعیان واقعی امام حسین(ع) باید به شدت مراقب اقدامات خبیثانه دشمن برای به انحراف کشاندن قیام سیدالشهداء(ع) باشند، زیرا دشمنان می‌خواهند جریان زنده و تاثیرگذار حسینی را فقط به یک موضوع تاریخی تبدیل کنند تا تاثیر چندانی بر زندگی بشریت نگذارد.»
درس بندگی و اطاعت محض امام از خدا
سید حسن قاضی‌زاده نماینده مجلس شورای اسلامی هم به گزارشگر ما می‌گوید: «یکی از درس‌های مهم عاشورا بندگی و اطاعت محض امام حسین(ع) از خداوند متعال است، یعنی حضرت سیدالشهداء(ع) نمونه کامل انقطاع الی‌الله و اخلاص فی سبیل‌الله است و ایشان به راستی عبد مخلص درگاه الهی بود.»
وی سپس مهم‌ترین مشکل جامعه امروزی را بندگی نفس و نه بندگی خدا می‌داند و می‌افزاید: «ما اگر بنده مخلص خدا باشیم نمی‌بایست برای حل مشکلات به تعامل با دشمنان خدا روی بیاوریم و برای حمایت از مظلومان یمنی گرفتار چارچوب‌های خاصی شویم.»
یاران سیدالشهداء(ع) علی‌رغم تحریم به هم رحم می‌کردند
حجت‌الاسلام ابوالقاسم مسرور که از کارشناسان فرهنگی است، یکی از درس‌های عاشورا را ترحم به بندگان خدا می‌داند و می‌گوید:« یاران امام حسین(ع) در روز عاشورا که همه راه‌های ظاهری به روی آنها بسته شده بود و با انواع تحریم‌ها مواجه بودند، بازهم به هم رحم می‌کردند، حتی اگر اندکی آب داشتند، تلاش می‌کردند این آب را به دیگری بدهند.»
وی سپس به موضوع تحریم و مشکلات اقتصادی فعلی کشور اشاره میکند و ادامه می‌دهد: «الان که کشور ما دچار جنگ اقتصادی است و دشمن می‌خواهد با انواع تحریم‌ها مردم را به خیال خود خسته کند، ما مردم شیعه به عنوان پیروان امام حسین(ع) باید به هم رحم کنیم؛ فعالان اقتصادی و اصناف نباید با دامن زدن به گرانی‌ها با دشمن همراهی کنند. اینکه صرفا مجلسی برای عزاداری برگزار کنیم و حرکتی دراین‌باره انجام دهیم، کافی نیست، بلکه باید از نکات عبرت آموز عاشورا درس بگیریم و آنها را در عمل پیاده کنیم.»
درس اصلی در علت قیام حسینی نهفته است
این کارشناس مذهبی می‌افزاید: «یکی دیگر از نکاتی که در قیام امام حسین(ع) وجود دارد، اینکه چرا اصلا ایشان قیام کردند؟ به امام حسین(ع) مىگفتند: «شما در مدینه و مکه، محترمید و در یمن، آن همه شیعه هست. به گوشهاى بروید که با یزید کارى نداشته باشید، یزید هم با شما کارى نداشته باشد. این همه مرید دارید، پس زندگى کنید و درعین حال عبادت کنید؛چرا به دنبال قیام هستید؟»
این سؤال مهمی است و اتفاقا شاید یکی از درس‌های اساسی عاشورا در همین علت قیام نهفته است.امام حسین(ع) قیام کرد تا دین خدا احیا شود. ایشان فقط به فکر خودش یا زن و بچه‌اش نبود که مثلا به گوشه‌ای برود و کاری به دیگران نداشته باشد، بلکه احساس کرد الان وقت به پا خواستن برای احیای دین خداست؛ ولو به قیمت تحریم و حتی کشته شدن و اسارت اهل و عیالش باشد.»
یک کارشناس حوزه نیز با اشاره به اینکه امام حسین(ع) با تقدیم خون پاکش در کربلا، باعت احیای دین جد خود یعنی اسلام ناب محمدی(ع) شد و مسلمانان را بیدار ساخت، می‌گوید: «پرداختن به شخصیت والا و الهی آن رادمرد جهان اسلام و بررسی جنبه‌های گوناگون حیات آسمانی آن سپهر ایمان، شناختی درخور و مجالی فراتر می‌طلبد.»
درس آزادگی و عزت
موسوی با بیان اینکه امام حسین(ع) شهید کربلا و ملقب به ثارالله است که نهضت عاشورا بر محور فداکاری و جان‌فشانی آن حضرت شکل گرفته است، می‌گوید:« امام حسین(ع) با شهادت خویش تاریخ بشری را پر از حماسه و ایثار کرد و درس آزادگی و عزت به انسان‌ها و همه آزادگان جهان آموخت.»
وی ادامه می‌دهد:« عنایت ویژه پیامبر اعظم اسلام (ص) ، آغوش زهرا (س) پرورش علی(ع) و شایستگی‌های شخصی، در امام حسین(ع) جمع شد و از او، نمونه‌ای از بزرگواری، جوان‌مردی و فضیلت ساخت.»
موسوی با اشاره به اینکه قیام کربلا از نخستین مراحل تا پایان آن، تجلی‌گاه شجاعت امام بود، ادامه می‌دهد: «صلابت و قاطعیت امام حسین(ع) در مخالفت کردن با یزید و خودداری ورزیدن از بیعت با وی، تصمیم گرفتن برای حرکت به سوی کوفه و مبارزه با یزیدیان، متزلزل نشدن روحیه از شنیدن اخبار داخل کوفه، اعلام آمادگی برای نثار خون در راه احیای دین، نهراسیدن از انبوهیِ سپاه گرد آمده در کربلا، رزم آوری‌های سلحشورانه و بی‌نظیر امام(ع) همه جلوه‌هایی از شجاعت
حسین بن علی(ع) و یارانش و بخشی از الفبای «فرهنگ عاشورا» است.»
این کارشناس حوزه می‌افزاید: «خاندان پیامبر(ص) در شجاعت و قوت قلب و دلیری، نمونه بودند و آنچه در دلشان نبود، هراس از دشمن بود.»
وی با بیان اینکه امام حسین(ع) کسی نبود که به‌خاطر زندگی دنیا و خوش‌گذرانی، مصالح عالی اسلامی را نادیده بگیرد و با گرفتن حق‌السکوت، برقراریِ چنان دستگاه فاسدِ ظلم و کفر را امضا کند و در ادای تکلیف و وظیفه مهمی که از طرف خدا به‌عهده دارد، مسامحه و کوتاهی ورزد، تصریح میکند: «بهترین نشانه زهد کامل و خوار شمردن دنیا، فداکاری و گذشت آن حضرت از جان خود و جوانان و برادران و اصحاب و یاران و تن دادن به آن همه مصیبت و بلا بود. حسین بن علی(ع) درس غیرت به مردم داد، درس تحمل و بردباری به مردم داد، درس تحمل شداید و سختی‌ها به مردم داد. این‌ها برای ملت مسلمان درس‌های بسیار بزرگی بود. پس اینکه میگویند حسین بن علی روح تازه دمید، خون‌ها را به جوش آورد، درس صبر و تحمل و بردباری ومقاومت وایستادگی درمقابل شداید به مردم داد، ترس را ریخت، همان مردمی که روزگاری به شدت می‌ترسیدند، تبدیل به یک عده مردم شجاع و دلاور شدند.»
موسوی در پایان سخنانش با اشاره به اینکه، عنایت ویژه پیامبر مکرم اسلام(ص)، آغوش زهرای بتول اطهر(س)، پرورش امیرالمومنینی(ع) و شایستگی‌های شخصی، در حسین‌بن(ع) جمع شد و از او، نمونه‌ای از بزرگواری، جوان‌مردی و فضیلت ساخت می‌گوید:« یکی دیگر از جلوه‌های آسمانی امام حسین(ع) در توجه به امر نماز است و این مسئله تا آنجا تجلی یافت که در مسیر کربلا و هنگام اقامه نماز فرمود:« فَهوَ یَعلَمُ أنّی قدکنتُ أُحِبُّ الصَّلاه. پروردگار جهانیان به اشتیاق (وصف ناشدنی) من به نماز آگاه است.»
عاشورا یک صحنه عبرت
رهبر معظم انقلاب در بیانات متعددی درباره درس‌های حسینی می‌فرمایند: «درس حسین‌بن‌علی(ع) به امت اسلامی این است كه برای حق، برای عدل، برای اقامه عدل، برای مقابله با ظلم، باید همیشه آماده بود و باید موجودی خود را به میدان آورد.»(بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اقشار مختلف مردم،22/3/92)
« غیر از درس، عاشورا یک صحنه عبرت است. انسان باید به این صحنه نگاه کند، تا عبرت بگیرد. یعنی چه، عبرت بگیرد؟ یعنی خود را با آن وضعیت مقایسه کند و بفهمد در چه حال و در چه وضعیتی است؛ چه چیزی او را تهدید میکند؛ چه چیزی برای او لازم است؟ این را میگویند «عبرت». شما اگر از جاده‌‌‌ای عبور کردید و خودرویی را دیدید که واژگون شده یا تصادف کرده و آسیب دیده؛ مچاله شده و سرنشینانش نابود شدهاند، می‌‌‌ایستید و نگاه می‌‌‌کنید، برای اینکه عبرت بگیرید. معلوم شود که چطور سرعتی، چطور حرکتی و چگونه رانندگی‌‌‌ای، به این وضعیت منتهی می‌‌‌شود. این هم نوع دیگری از درس است؛ اما درس از راه عبرت‌‌‌گیری است. این را قدری بررسی کنیم. اولین عبرتی که در قضیه عاشورا ما را به خود متوجه میکند، این است که ببینیم چه شد که پنجاه سال بعد از درگذشت پیغمبر(ص)، جامعه اسلامی به آن حدی رسید که کسی مثل امام حسین(ع)، ناچار شد برای نجات جامعه اسلامی، چنین فداکاری‌‌‌ای بکند؟ این فداکاری حسین بن علی(ع)، یک‌‌‌وقت بعد از هزار سال از صدر اسلام است؛ یک وقت در قلب کشورها و ملت‌های مخالف و معاند با اسلام است؛ این یک حرفی است. امام حسین‌بن‌علی(ع)، در مرکز اسلام، در مدینه و مکه مرکز وحی نبوی وضعیتی دید که هرچه نگاه کرد چاره‌‌‌ای جز فداکاری نداشت؛ آن هم چنین فداکاری خونین با عظمتی! مگر چه وضعی بود که حسین بن علی(ع)، احساس کرد که اسلام فقط با فداکاری او زنده خواهد ماند، والا از دست رفته است؟! عبرت اینجاست.» (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با فرماندهان گردانها و گروهانها و دستههای عاشورای نیروی مقاومت بسیج، 22/4/71)
«روزگارى رهبر و پیغمبر جامعه اسلامى، از همان مکه و مدینه پرچمها را مىبست، به دست مسلمانها مىداد و آنها تا اقصی نقاط جزیرهالعرب و تا مرزهاى شام مىرفتند؛ امپراتورى روم را تهدید مىکردند؛ آنها از مقابلشان مىگریختند و لشکریان اسلام پیروزمندانه برمىگشتند؛ ولى چه شد که همین جامعه، همین کشور و همین شهرها، کارشان به جایى رسد و آنقدر از اسلام دور شدند که کسى مثل یزید بر آنها حکومت مىکرد؟ وضعى پیش آمد که کسى مثل حسینبنعلى (ع)، دید که چارهاى جز این فداکارى عظیم ندارد. چه شد که به چنین مرحلهاى رسیدند؟ این، آن عبرت است.» (بيانات مقام معظم رهبری در ديدار فرماندهان گردان‌هاى عاشوراى نيروهاى مقاومت بسيج در سالروز شهادت امام سجاد(ع) 22/4/71)