دكتر فاطمى در آخرين سرمقاله روزنامه باختر امروز نوشت:
«... لندن يكصدوپنجاه سال است در شرق تاج مى‏دهد و تاج مى‏ستاند، سلسله منقرض مى‏كند، دودمان پادشاهى مى‏سازد خرابه‏نشين را به كاخ سلطنتى مى‏كشاند و دوستان ملت‌ها را به خاك سياه مى‏نشاند، چند سال است از قيام مردم ما سخت رنج مى‏برد و نه تنها جزيره آبادان و خاك زرخيز خوزستان و نفوذ در تمام كشور پهناور ايران را از دست داده بلكه رستاخيز ملى ما سرچشمه و منشأ قيام‌هایى شده كه تمام شرق ميانه و آفريقا را زير نفوذ معجزه‏آساى خويش گرفته... براى انگليسي‌ها رژيم پارلمانى يعنى رژيمى كه يك ليست صدوبيست سى نفرى را كلنل «ويلر» و دكتر اقبال بنشينند و به تصويب شاه برسانند75 و به‏وسيله پادگان‌هاى نظامى صورت مجلس انتخابات آنها را تهيه و به منظور تصويب قرارداد الحاقى با عهدنامه اسارت نظير آن پيمان به وكلاى فرمايشى عرضه نمايند.
شاه كه از حاميان جدى و سرسخت قرارداد الحاقى بود و جلسات كابينه در آن‌وقت در حضور خودش تشكيل مى‏شد ساعد و وزراى بى‏اراده‏اش را به تقديم لايحه الحاقى مأموريت مى‏داد و مى‏خواست وعده‏اى را كه در سفر «لندن» به اربابان خود داده است هرچه زودتر وفا كند. اكنون مطبوعات انگليسى و «سرويليام فريزر» در «بريتانيك هاوس» در عزا و ماتم فرورفته‏اند زيرا كاخى را كه سى و دو سال پيش «آيرونسايد» خشت اول آن را بنا گذاشت پريروز در برابر قواى ملت تسخير شد و بزرگترين پايگاه انگليس در ايران درهم فروريخت.
«فرارى بغداد» نوكرى و بردگى انگليس را بر پادشاهى ملت خود ترجيح داد؛ سعدى چه خوب مكنون ضمير مرا در اين شعر آورده است:
عاقبت گرگ‏زاده گرگ شود       گرچه با آدمى بزرگ شود»76
عصر هنگام اردشير زاهدى از سفر به اصفهان بازگشت. كرميت روزولت درباره حاصل سفر او و سرهنگ فرزانگان مى‏گويد:
«مصطفى ويسى77 خسته و رنگ‏پريده و خاك‏آلود، جهت دادن گزارش اوضاع وارد شد. او جوان قاطعى است ولى نتوانسته بود فرمانده [لشكر] اصفهان را متقاعد كند، آن مرد [فرمانده لشكر اصفهان] خيلى محتاط بود. معتبربودن فرمان[انتصاب زاهدى به نخست‏وزيرى] را قبول كرده و صرفا درباره تأثيراتش سؤال كرده بود. با احتياط توضيح داده بود كه او ضد شاه نيست همچنين هواخواه مصدق هم نيست و در اين موقعيت حاضر نيست خود را گرفتار هيچ‌يك از آنها بكند...
موقعى كه محسن طاهوئى78 رسيد ما خيلى دلخور بوديم لازم نبود منتظر كلمه‏اى از طرف او بشويم صورتش نشان مى‏داد كه موفق شده است: «سرهنگ [تيمور بختيار] فردا سحرگاه حركت خواهد كرد او با ‌تانك و ماشين‌هاى مسلح خواهد آمد و حاضر به جنگ ‏است..»79
قدرت‏نمایى‏هاى مفرط حزب توده مردم را بيش از پيش نگران ساخت. توده‏اي‌ها تظاهرات‏هاى گسترده به‌راه مى‏انداختند و با اقدامات تخريب‌گر خود عليه نمادهاى خاندان پهلوى اوضاع را متشنج مى‏كردند. اين روند موجب وحشت دكتر مصدق گرديد و به‏طورى كه عنوان شد. دستور مقابله باحزب توده را صادر كرد و از هنگام غروب اين دستور عملى شد ولى وضع به وجود آمده بهترين موقعيت را براى سوءاستفاده كودتاگران فراهم ساخت. عمال كودتا تحت‏عنوان حزب توده به خيابان‌ها سرازير شدند و فروشگاه‏ها را غارت مى‏كردند و به اعمال وحشت‏آفرين دست مى‏زدند.80
از سوى ديگر دسته‌جات اراذل و اوباش و چاقوكشان اجير شده به سركردگى محمود مسگر، طيب و حسين رمضان يخى با شعار «زنده‌باد‌شاه» در سطح شهر پراكنده شده و به شرارت پرداختند. نكته قابل توجه آنكه از شامگاه اين روز آثار شاه دوستى در ميان نظاميان هويدا گشت. بدين سان هنگامى كه سربازان به دستور دكتر مصدق مشغول مقابله با حزب توده بودند نظاميان شعارهايى چون «برقرار باد سلطنت» و «زنده باد شاه» سرمى‏دادند.
با اين همه مهم‌ترين رخداد روزهاى 25 الى 28 مرداد صدور نامه آيت‏الله كاشانى در روز 27 مرداد خطاب به دكتر مصدق بود:
«حضرت نخست‏وزير معظم جناب آقاى دكتر محمد مصدق دام‏اقباله» عرض مى‏شود گرچه امكاناتى براى عرايضم نمانده ولى صلاح دين و ملت براى اين خادم اسلام بالاتر از احساسات شخصى است و على‏رغم غرض‏ورزي‌ها و بوق و كرناى تبليغات شما، خودتان بهتر از هر كس مى‏دانيد كه هم و غمم در نگهدارى دولت جنابعالى است كه خودتان به بقاء آن مايل نيستيد، از تجربيات روى كارآمدن قوام و لجبازي‌هاى اخير بر من مسلم است كه مى‏خواهيد مانند سى‏ام تير كذايى يكبار ديگر ملت را تنها گذاشته و قهرمانانه برويد.
حرف اينجانب را درخصوص اصرارم در عدم اجراى رفراندوم نشنيديد و مرا لكه حيض كرديد خانه‏ام را سنگباران و ياران و فرزندانم را زندانى فرموديد و مجلس را كه ترس داشتيد شما را ببرد بستيد و حالا نه مجلس هست و نه تكيه‏گاهى براى اين ملت گذاشته‏ايد. زاهدى را كه من با زحمت در مجلس تحت‏نظر و قابل كنترل نگاه داشته بودم با لطايف‏الحيل خارج كرديد و حالا همان طور كه واضح بوده درصدد به اصطلاح كودتا است. اگر نقشه شما نيست كه مانند سى‏ام تير عقب‏نشينى كنيد و به ظاهر قهرمان زمان بمانيد و اگر حدس و نظر من صحيح نيست كه همان‌طور كه در آخرين ملاقاتم در دزاشيب به شما گفتم و به هندرسن هم گوشزد كردم كه آمريكا ما را در گرفتن نفت از انگليسي‌ها كمك كرد و حالا به‏صورت ملى و دنياپسندى مى‏خواهد به دست جنابعالى اين ثروت ما را به چنگ آورد و اگر واقعا با ديپلماسى نمى‏خواهيد كنار برويد اين نامه من سندى در تاريخ ملت ايران خواهد بود كه من شما را با وجود همه بدي‌هاى خصوصى‏تان نسبت به خودم از وقوع حتمى يك كودتا [به] وسيله زاهدى كه مطابق نقشه خود شماست آگاه كردم كه فردا جاى هيچ‏گونه عذرموجهى نباشد.81
اگر به‌راستى در اين فكر‌اشتباه مى‏كنم با اظهار تمايل شما سيدمصطفى و ناصرخان قشقايى را براى مذاكره خدمت مى‏فرستم.
خدا به همه رحم بفرمايد- ايام به كام باد-
سيدابوالقاسم‏كاشانى»82
دكتر مصدق طى پاسخى مختصر، مغرورانه و موهن اين‏گونه نوشت:
«27 مردادمرقومه حضرت آقا، وسيله آقا حسن‏آقاى سالمى زيارت شد.
اينجانب مستظهر به پشتيبانى ملت ايران هستم. والسلام دكترمحمد مصدق»83
پی نوشت
۷۵ -‌اشاره به كيفيت تهيه فهرست نمايندگان فرمايشى مجلس 16 كه توسط كلنل ويلر تدوين گرديد. در فصل هفتم از بخش دوم كتاب حاضر به اين مطلب ‌اشاره شده است.
-۷۶ روزنامه باختر امروز، شماره 1174، مورخ 27 مرداد 1332. دكتر فاطمى به سبب اين بى‏باكى‏هايش پس از 28 مرداد با هميارى حزب توده مدتى مخفى شد لكن ماموران رژيم او را دستگير و پس از يك دوره ضرب و جرح ظالمانه وى را محاكمه و اعدام كردند.
-۷۷ در نوشته‏هاى روزولت مصطفى ويسى نام مستعار اردشير زاهدى بوده است.
-۷۸ محسن طاهونى نيز نام مستعار سرهنگ عباس فرزانگان بوده است.
-۷۹  روزولت، كرميت، كودتا در كودتا، ص 195.
-۸۰  آمريكا و تحولات ايران ص 216.
-۸۱احسان طبرى عضو ارشد حزب توده درخصوص اين فراز از نامه مى‏گويد: «اين نامه سندى است كه تمام تصورات حزب توده را درباره پيگيرى ضدامپرياليستى دكتر مصدق فرو مى‏ريزد و علاوه‌بر واقعيات ديگر، يك واقعيت تازه يعنى به احتمال قوى مداخله مصدق را در كودتاى 28 مرداد روشن مى‏سازد.» ر.ك. كژراهه، ص 177.
-۸۲ روحانيت و اسرار فاش نشده از نهضت ملى شدن صنعت نفت، صص 7-186.
-۸۳ روحانيت و اسرار فاش نشده از نهضت ملى شدن صنعت نفت، صص 7-186.