حاجعلی کیا و سازمان کوک به روایت اسناد ساواک - ۱۳
تجارت با عنایات ملوکانه!
آنچه از فعالیت‌های تجاریِ سپهبدکیا در این دوران در اسناد به ثبت رسیده، به این شرح است:
الف. شرکتی به نام I.O.S که ساواک نیز از «نحوه کار و هدف» آن اظهار بی‌اطلاعی کرده140و در تحقیقات بعدی پیرامون آن نوشته است:
«متصدی شرکت در حال حاضر ظاهراً شخصی است به نام بیل هالر، که گفته می‌شود آلمانی است و منزل مشارالیه در طبقه دهم ساختمان کیا می‌باشد که به تنهایی در آنجا زندگی می‌کند... ظاهراً کار این شرکت، سرمایه‌گذاری خارجی و امور بانکی و تبدیل ارز می‌باشد و گفته می‌شود در حدود 6 ماه قبل راجع به کار و وضع شرکت مزبور مطالبی در روزنامه‌ها درج گردیده، که در نتیجه عده‌ای پای خود را از این شرکت کنار کشیده‌اند. مرکز شرکت در کشورهای خارجی و احتمالاً سوئیس می‌باشد و نیز بعضی اوقات اعضاء شرکت جهت صرف ناهار دسته‌جمعی به کلوپ آمریکایی‌ها می‌روند و سپهبد بازنشسته کیا و پسرش مهندس فریدون کیا در این شرکت سهام و منافعی دارند و شخصی ایرانی به نام قدوسی در شرکت
کار می‌کند.»141
و در تحقیقات بعدی، معلوم گردید:
«تا حدود یک ماه قبل شخصی به نام داویت میچل تبعه آمریکا، که در حدود 35 سال سن داشته، عهده‌‌دار امور شرکت مزبور بوده و در اطاق شماره 83 طبقه 8 ساختمان کیا به اتفاق همسر عرب خود سکونت داشته است.
در حال حاضر بانو و آقائی به نام بربریان، که زن و شوهر هستند، کارمند شرکت مذکور می‌باشند و شخصی به نام آقابگیان که ارمنی است و در حدود 50 سال دارد، در این شرکت کار می‌کند و هفته‌ای دو سه روز در آنجا مشاهده می‌شود.»142
سپهبد حاجعلی کیا در آذرماه سال 1346ش به اروپا رفت و در نامه‌ای که از ژنو برای فریدون کیا ارسال نمود، ملاقات خود با مسئولین شرکت ای. او. اس را نیز به اطلاع او رساند.143
در این موقع بود که مشخص گردید، یوسف مازندی که یکی از فعالیت‌های او ریاست خبرگزارى آمریکایی يونايتد پرس در ايران بود نیز با شرکت ای. او. اس مرتبط است.144
ب. شرکتی به نام دیاویلد که در برخی از اسناد به نام «دیاویلا» نیز ثبت شده است.145
ج. شرکت کیا کا
فعالیت‌های تجاری سپهبد حاجعلی کیا که با نیروی هوایی و ساواک هم معاملاتی داشت، ادامه یافت تا اینکه در سال 1354ش در نامه‌ای به محمدرضا پهلو، نوشت:
«جان‌نثار با غرور به افتخارات ابدی که در نتیجه عنایات شاهانه نصیبم شده، همیشه و تا آخر عمر سپاسگزار و در هر جای دنیا که باشم، دعاگوی ذات شاهانه و سلامتی آن پدر تاجدار را از خدای بزرگ مسئلت می‌کنم و فعلاً با کسب اجازه[ای] که از پیشگاه مبارک کرده‌ام، در ایران به امور کشاورزی و عمران و در خارج به امور اقتصادی مشغولم و نیز از آوازه و حسن شهرت جهانی ایران که در نتیجه درایت و نبوغ ذاتی شاهنشاه به وجود آمده، لذت می‌برم...
اخیراً احساس می‌شود با اینکه شاهنشاه همه گونه قدرت مالی به کشور مرحمت فرموده‌اید و حتی کشورهای دیگر را کمک اقتصادی می‌فرمائید، کشورهای اروپایی که واردات زیادی به کشور ما دارند، نه تنها بهای کالاهای خود را مرتباً افزایش می‌دهند، بلکه پول ایران هم (ریال) در مقابل پول آنها حدود 25درصد قیمت خود را از دست داده است، که همین امر باعث گرانی بهای کالاهایی که مورد ضرورت کشور است گردیده، در نتیجه قیمت زندگی مردم را بالا برده است.
اگر بخواهیم ریال را به نسبت تنزلی که دلار در دنیا پیدا کرده بالا ببریم، چون از راه صدور نفت عایدات سرشار دلاری داریم، جای دیگر زیان خواهیم برد و بعلاوه اختیار و مهار دلار در بازار بین‌المللی در دست ما نیست و بنا بر سیاست‌های مختلف، تغییرپذیر است؛ ولی اگر چاره‌اندیشی شود که ریال در بازارهای جهانی تقاضا پیدا کرده و صاحب قدرت و قیمت شود، چون مهارش همیشه به دست خود ماست، گذشته از اینکه‌اشکال نامبرده بالا از بین می‌رود، نمی‌تواند زیانی بدهد. چاکر در این باره به نکته[ای] برخورده‌ام که چون ما در حال فعلی بجز نفت که آن هم با دلار سروکار دارد صادرات قابل ملاحظه‌ای دیگر نمی‌توانیم داشته باشیم، که ریال ما خود به خود از راه صادرات زیاد تقاضای جهانی پیدا کند، در عوض می‌توانیم کشورهای مورد اطمینان را که دارای ثبات سیاسی باشند، هدف قرار داده وامهایی به ریال به آنها بدهیم که اصل و بهره را مجبور باشند به ریال پس بدهند و با این ترتیب برای خرید ریال در جهان تقاضای زیاد پیدا می‌شود و قدرت و قیمت جهانی به دست می‌آورد.
اگر به چاکر اجازه و اختیار مرحمت فرمایند، ابتدا کشور سوئد را که از هرحیث مورد اطمینان است، هدف قرار داده و اقدام خواهم کرد که داوطلب اخذ وام ریالی معادل حدود یک میلیارد دلار از ایران بشود، که مجبور باشد در آتیه اصل و فرع را به ریال مسترد دارد. بدیهی[است] حین دریافت وام باید به آنها وعده داده شود که ریال خود را به نرخ روز با پترودلار ما عوض نمایند، ولی موظف شوند که بهره و استرداد وام را از هر کجا می‌توانند ریال تهیه و به ما بپردازند.
پس از آنکه در این امر با دولت سوئد موافقت حاصل کردیم و این نقشه عملی شد، به نسبت توانایی به سراغ کشورهای مورد اطمینان دیگر می‌رویم؛ ضمن اینکه بهره وام از کشورهای مختلفه می‌گیریم، تقاضای ریال را در جهان بالا برده و چون مهار آن همیشه به دست خودمان است، می‌توانیم از این راه کمک‌های لازم و ارزنده به اقتصاد کشورمان بنماییم و کنترل بسیاری از قیمت‌ها را در کشور به آسانی مقدور خواهیم ساخت.»146
این طرح اقتصادی برای بررسی در اختیار بانک مرکزی قرار داده شد که در پاسخ نوشت:
«1. در پرتو ثبات سیاسی و قدرت اقتصادی کشور، که تحت رهبری‌های خردمندانه شاهنشاه آریامهر به دست آمده است، ریال ایران به تدریج موقعیت مستحکمی میان ارزهای عمده جهانی کسب نموده است و اقداماتی از قبیل ایجاد بازار ارز غیربازرگانی، که برای نقل و انتقال آزادانه ارزهای خارجی به وجود آمده است و لغو رابطه ثابت ریال با دلار و برقراری رابطه ثابت ریال با حق برداشت مخصوص، سبب تحکیم بیشتر موقعیت ریال گردیده است. طبق محاسباتی که در این بانک بر اساس نرخ ارزهای عمده در بازار لندن صورت گرفته است، ارزش ریال ایران در مقابل مجموعه‌ای از ده ارز عمده جهان در سال 1352 به طور متوسط دو درصد و در سال 1353 حدود یک درصد ترقی نموده است.
2. اعطای وام ریالی به سایر کشورها به نحوی که در عریضه عنوان شده است، تفاوتی با اعطای وام ارزی نخواهد داشت. زیرا در شرایط فعلی چون وام‌گیرنده قادر نخواهد بود با ریالی که در اختیار دارد کالاها و خدمات مورد نیاز خود را در بازارهای بین‌المللی به دست آورد، بلافاصله برای تبدیل ریال‌های خود به سایر ارزها، وام دریافتی را از طریق بانک‌ها به ایران منتقل خواهد نمود و در هنگام بازپرداخت اصل و بهره وام، درست عکس آن رفتار خواهد کرد. بنابراین به نظر نمی‌رسد که در شرایط فعلی پیشنهاد تقدیم شده، کمک به تقویت بیشتر ریال بنماید.»147