حواشی یک آزمون
نگرانی از ورود دانش‌آموزان عادی به مدارس سمپاد
آزمون ورودی پایه هفتم مدارس سمپاد در شرایطی برگزار شد که متخصصان سنجش هوش معتقدند با توجه به تکراری بودن سؤالات و شاخص‌های روانسنجی ضعیف و سست آزمون این نگرانی وجود دارد که دانش‌آموزان عادی وارد مدارس سمپاد شوند.
به گزارش تسنیم، آزمون ورودی پایه هفتم مدارس سمپاد سرانجام پس از کش‌وقوس‌های فراوان درباره برگزاری یا عدم برگزاری آن، پنجم مرداد در شرایطی برگزار شد که هم‌اکنون اعتراضات بسیاری به ویژه از سوی صاحب‌نظران حوزه سنجش هوش درباره نحوه طراحی سؤالات و روایی آن مطرح است.
در این آزمون، آموزش‌وپرورش به جای طراحی سؤالات هوش، از سؤالات تست هوش ریون استفاده کرد اما اشکال کار از آنجا ریشه می‌گیرد که سؤالات آزمون ریون به آسانی از طریق موسسات خصوصی و فضای مجازی در دسترس است و برخی داوطلبان از قبل آن را دیده و حل کرده‌اند و همین مسئله باعث می‌شود در مقایسه با گروهی که این سؤالات را ندیده‌اند، پیشی بگیرند.
جدی‌ترین مشکل در آزمون اخیر، استفاده از سؤالات تست هوش ریون بود؛ صرف نظر از اینکه این آزمون مربوط به 80 سال قبل است و نمی‌تواند ابزار قابل اعتنایی برای سنجش هوش داوطلبان در دنیای امروز باشد، در دسترس بودن سؤالات آن باعث شده است اعتبار و روایی آزمون فوق زیر سؤال برود. باید توجه داشت که استاندارد بودن یک آزمون منوط به آن است که سؤالات قبل از آزمون در دسترس نباشد.
از سوی دیگر مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان به عنوان متولی اصلی دانش‌آموزان تیزهوش شناخته می‌شود، چرا این مرکز در طراحی سؤالات آزمون سمپاد دخیل نبود و فرایند کار به سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی سپرده شد؟ آیا مرکز سنجش وزارت آموزش‌وپرورش و سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی تا به حال تجربه طرح سؤال برای بچه‌های تیزهوش را داشته‌اند که امسال عهده‌دار این مسئولیت شدند؟
و حالا که سؤالات آزمون ورودی پایه هفتم مدارس سمپاد همان سؤالات هوش ریون بود و سرنوشت دانش‌آموزان تیزهوش با این ابزار تعیین شده است، آیا می‌توان اعتبار این آزمون را پذیرفت و مطمئن بود که دانش‌آموزان تیزهوش وارد مدارس سمپاد می‌شوند؟
چرا وظیفه طراحی سؤالات
از مرکز سمپاد گرفته شد؟
یک متخصص هوش‌سنجی با تاکید براینکه با مشکلاتی که در آزمون هوش پایه هفتم برگزار شد این نگرانی مطرح است که دانش‌آموزان عادی موارد مدارس سمپاد شوند، گفت: مرکز استعدادهای درخشان آموزش‌وپرورش دانش‌آموزان تیزهوش را می‌شناخت و با آنها کار کرده بود؛ چرا آنها وظیفه طراحی سؤالات را نداشتند؟ آیا مسئولان آموزش‌وپرورش می‌خواهند سمپاد را منحل کنند اما نمی‌دانند به چه روشی.
کامبیز کامکاری افزود: خانم مهاجرانی رئیس مرکز استعدادهای درخشان آموزش‌وپرورش یک تیم برای طراحی سؤالات پایه هفتم مدارس سمپاد انتخاب کرد اما بعد از دو جلسه و بررسی کارشناسان به یکباره وظیفه طراحی سؤالات را از مرکز سمپاد گرفته و به مرکز سنجش آموزش‌وپرورش واگذار کردند. برای برگزاری آزمون پایه هفتم مدارس سمپاد اصلا نیازی به طراحی آزمون نیست و آزمون‌های هوشی وجود دارد که در اختیار مردم نیست و می‌شد از آنها استفاده کرد.اگر قرار بود از آزمون ریون استفاده کنند بهتر بود از آزمون ماتریس‌های پیشرفته پیشرونده استفاده می‌کردند اما این اتفاق نیفتاد.
در دسترس بودن سؤالات
نتایج آزمون را تحت تاثیر قرار می‌دهد
در سوی دیگر ماجرا مسعود نجفی به عنوان فردی که سالها در مدارس سمپاد به عنوان معلم فعالیت داشته، معتقد است: اگر دانش‌آموز از قبل سؤالات تست هوش را دیده باشد می‌تواند نمره بالاتری را در مقایسه با دیگران کسب کند و همین مسئله بر نتایج آزمون تاثیر منفی می‌گذارد و می‌توان مدعی شد با کپی کردن سؤالات آزمون ریون که در دسترس است نمی‌توان دانش‌آموزان تیزهوش را انتخاب کرد.
وی افزود: آموزش و پرورش می‌گوید هدف این است که بچه‌های باهوش وارد مدارس شوند بنابراین سؤالات تست هوش را نباید از قبل بدانند چون در این صورت افرادی که پذیرفته می‌شوند دیگر تیزهوش محسوب نمی‌شوند. هم‌اکنون این پرسش جدی مطرح است که چرا آموزش و پرورش برای طراحی سؤالات پایه هفتم مدارس سمپاد از ماه‌ها قبل برنامه‌ریزی نداشت تا نسبت به طراحی تست‌های هوش جدید اقدام شود و مجبور نباشند سؤالات آزمون ریون را کپی کنند.
نجفی براین باور است که در آزمون ورودی مدارس سمپاد بیشتر تمرکز بر بحث پیشرفت تحصیلی است و جنبه‌های استعدادیابی ضعیف است که این روند نیاز به اصلاح دارد و یک دانش‌آموز باید ویژگی‌های زیادی داشته باشد تا بتواند به عنوان یک دانش‌آموز نخبه محسوب شود. داشتن حافظه خیلی خوب در قسمت شنیداری یکی از ویژگی‌های دانش‌آموز نخبه هست، توانایی تحمل ابهام (اینکه دانش‌آموز مداوم برای پیشرفت کار احتیاج به راهنمای معلم نداشته باشد) و پشتکار نیز یکی از مهم‌ترین ویژگی دانش‌آموز نخبه است، موارد متعددی پیش می‌آمد دانش‌آموزانی که به عنوان تیزهوش انتخاب می‌شدند توانایی تمرکز و پشتکار در یک کار پژوهشی یا المپیاد را نداشتند.
وی افزود: حالا سؤال اینجاست که با کپی کردن سؤالات ریون ما کدامیک از موارد بالا را اندازه گرفتیم؟ آیا هدف آموزش و پرورش تربیت افراد باهوش و خلاق است یا به دنبال تعطیلی مدارس سمپاد هستند؟ اگر واقعا می‌خواهند کار بزرگی انجام شود چرا برای طراحی سؤالات آزمون وقت کافی نگذاشتند؟ تا با یک روش صحیح واقعا دانش‌آموزان تیزهوش را انتخاب کنند. آیا تیزهوشان و نسل آینده ساز کشور آنقدر مهم نیست که از 6 ماه قبل برای طراحی سؤالات آزمون برنامه‌ریزی کرد؟
ضعف پژوهش
در برخی مدارس سمپاد
نجفی بیان کرد: هم‌اکنون اغلب دانش‌آموزان تیزهوش در مدارس فرزانگان یک و علامه حلی یک هستند و برخی دیگر از مدارس سمپاد متاسفانه در هیچ رقابت علمی مقامی ندارند و این ضعف‌ها باید مورد توجه قرار بگیرد. در فرصت مناسب حتما مشکلات این مدارس را در حضور مسئولان بررسی خواهم کرد.شیوه پژوهش در مدارس سمپاد اشتباه است و بچه‌ها پژوهش زده می‌شوند به عنوان مثال در برخی موارد مشاهده می‌شود، دانش‌آموز یک عنوان پژوهشی خوبی را انتخاب می‌کند اما مدرسه سطح و عنوان پژوهش او را تنزل می‌دهد و نتیجه آن می‌شود کارسوق‌های ضعیف و عناوین پژوهشی که پایین‌تر از سطح یک دانش‌آموز دبیرستانی است. سالها در کارسوق‌های متعدد مدارس تیزهوشان شرکت کردم و ضعف پژوهشی را از نزدیک بررسی کردم واقعا ضعیف بودن سطح پژوهش در برخی از مدارس آزاردهنده بود.
وی با اشاره به اینکه معلمان درس پژوهش در مدارس تیزهوشان براساس معیارهای مناسب انتخاب نمی‌شوند، افزود: بخصوص در بحث انتخاب معلمین پژوهش هیچگونه نظارتی وجود ندارد. چرا روند انتخاب بعضی معلمان پژوهش به صورتی است که باید ساده‌ترین مباحث زیست شناسی رو هم به آنها آموزش داد؟ سیستم در بحث پژوهش مشکل دارد در حالیکه از همان دوره متوسطه اول مدارس سمپاد باید پژوهش اصولی را به دانش‌آموزان آموزش دهند در مدارس تیزهوشان تهران پتانسیل‌های خوبی داریم اما چرا خروجی علمی دانش‌آموزان اینقدر ضعیف است؟ نتیجه پژوهش دانش‌آموزان چه می‌شود؟ و چند پژوهش از میان این تعداد بالای طرح پژوهشی به سطح بالا می‌رسند؟ مگر طرح‌هایی که نتیجه نمی‌گیرند با هدایت معلمان پژوهش و اجرای دانش‌آموزان تیزهوش نبوده؟ پس مشکل کجاست که این طرح‌ها نتیجه نمی‌گیرند؟ این در حالی است که پژوهش‌ها باید به مقاله تبدیل شوند این بنیان پیشرفت است.
کم توجهی به خلاقیت
نجفی ادامه داد: نیازمند ساختارشکنی در مدارس سمپاد هستیم تا پژوهش به صورت اصولی مورد توجه بیشتری قرار بگیرد تیزهوشی به معنای حفظ کتاب و گرفتن نمره‌های بالا نیست امروزه در جهان تیزهوشی به معنای خلاقیت است و حتی ممکن است نمره دانش‌آموز 20 نباشد اما هم‌اکنون در مدارس سمپاد بر روی نمره 20 و قبولی در کنکور تاکید می‌شود نمره 20 و قبولی در رشته‌های مطرح در کنکور آنقدر اولویت دارد که دانش‌آموز موفق در المپیاد و یا پژوهش به موارد متعدد از سوی کادر اجرایی مدرسه تهدید می‌شد. در حالیکه این مدارس باید به اهداف متعالی‌تری همچون پژوهش و المپیاد بیاندیشند. هم‌اکنون خلاقیت نکته مغفول در مدارس است و معلمان به آن توجهی ندارند در حالی که مدرسه می‌تواند خلاقیت دانش‌آموز را شناسایی و به سامان برساند.