چالش قطعی روزانه برق و راهکارهای صرفه‌جویی با تکیه به عزم ملی-بخش پایانی
مدیریت مدبرانه مصرف انرژی در فصل گرما
گالیا توانگر
رکورد تاریخ مصرف برق کشور برای سومین بار در سال 97 شکسته شد. با ثبت مصرف لحظه‌ای 57 هزار و 97 مگاوات، رکورد تازه‌ای در مصرف برق ایران ثبت شد. طبق آمار رسمی شرکت مدیریت شبکه برق ایران، در هفته‌ای که گذشت، رکورد تاریخ مصرف برق ایران شکست. چهارشنبه (بیستم تیرماه 97) در ساعت 16 و 38 دقیقه با ثبت مصرف لحظه‌ای 57 هزار و 97 مگاوات، رکورد تازه‌ای در مصرف برق ایران ثبت شد. تا پیش از این هیچ گاه مصرف برق کشور به 57 هزار مگاوات نرسیده بود.
قبل از ثبت این رکورد تاریخی در روز چهارشنبه، بیشترین مصرف برق کشور در روز نوزدهم و یازدهم تیرماه سال جاری، به ترتیب با ثبت 56 هزار و 801 مگاوات و 56 هزار و 672 مگاوات رقم خورده بود. به عبارتی در هفته‌ای که گذشت، در روزهای نوزدهم و بیستم تیرماه (سه شنبه و چهارشنبه) دوبار رکورد تاریخی مصرف برق کشور جابه جا شد. با وجود تأکید چند ده باره مسئولان، خبری از صرفه‌جویی 10 درصدی مصرف برق برای گذر از روزهای گرم تابستان نیست.
دستگاه‌های دولتی از صرفه‌جویی غافل نشوند
- صرفه‌جویی که تنها به مردم محدود نمی‌شود. برق ادارات دولتی درساعات غیر اداری و روشنایی‌های اضافی شهرها باید سریعا اصلاح شود.
- با قرض یک دستگاه کامپیوتر خریده بودم. چند روز پیش که یک مرتبه برقمان رفت، کلا سوخت. به اداره برق منطقه مان هم مراجعه کردم گفتند:« می‌خواستی محافظ بگیری!» چرا زمان قطعی برق را درست اعلام نمی‌کنند؟ الان چطوری بدون کامپیوتر کار دانشگاهی ام را راه بیندازم؟
- منزل ما روزی 2 ساعت برق قطع می‌شود. ما چطور صرفه‌جویی کنیم؟ تنها وسایل برقی که در منزل بیشتر روشن است؛ کولر آبی و تلوزیون و یخچال همین. کدام را خاموش کنیم؟ در عوض ادارات دولتی انواع کولرهای گازی و آبی و چیلر انواع چراغ‌های قدیمی و پر مصرف، انواع رایانه‌ها و دستگاه‌های قدیمی و پرمصرف را دارند.
- برای پیگیری دلیل قطعی برق با شرکت برق تماس گرفتیم که تلفن گویا بعد از چندین دقیقه انتظار، اعلام کرد که «از زمانی که برق رفته است دو ساعت خاموشی خواهید داشت.» ولی چرا سه ساعت شده، برق نیامده؟!
آنچه در بالا خواندید برخی از نظرات و گلایه‌های هموطنانمان نسبت به قطعی برق بود که از نظر گذراندید.
تجربیات اجدادی ما دستور کار دیگران!
علی صالح‌پور یک شهروند تهرانی و معمار برایمان می‌گوید: «کشور ما در یکی از خشک‌ترین اقلیم‌های جهان قرار دارد و و بزرگان ما از قدیم از دو طریق بسیار طبیعی آب و هوای زندگی خود و اطرافیان خود را مدیریت می‌کردند. آنها به این درک رسیده بودند که آب بر روی زمین این کشور سریع بخار می‌شود، پس سیستم قنات را ایجاد کردند تا آب به زیر زمین رفته، از شهری به شهر دیگر در جریان باشد و هم از طریق تبخیر هدر نرود.»
وی ادامه می‌دهد: «برای مبارزه با گرمای خانه‌ها آنها از سیستم‌های بادگیر و گلخانه استفاده می‌کردند. کافی است به یزد بروید بادگیرهایش معروفند. اگر به خانه‌های با بیشتر از 30 سال عمر در سایر شهرها نگاه کنید، آنها بادگیر کوچکی دارند که در محوطه کوچکی از خانه‌ها آن هم روی گلخانه ایجاد شده‌اند. گلخانه با وجود گیاهان زیاد در خود گرما و گاز کربنیک هوا را می‌گیرد و اکسیژن و هوای خنک تحویل می‌دهد؛ بدون صرف هیچ انرژی. متاسفانه معماران مدرن 15 سال اخیر بدون توجه به معماری سنتی هرچه خواستند کردند و این قسمت کوچک را از خانه‌ها حذف کردند و قنات را هم از سیستم‌های آبرسانی حذف کردند.»
وی با گلایه می‌گوید:« جای گلخانه را به کولردادند، بدون این درک که کولر شمشیری دولبه هست و همان اندازه که باعث خنکی در داخل شود، گرمای بیرون را به شدت بالا می‌برد
(به ویژه کولرگازی). در امارات متحده عربی با هدف حذف کولرهای گازی، مهندسان شهر سازی آلمانی تقریبا نیمی از خانه‌های شهر را به گونه‌ای باز طراحی کرده‌اند که در آنها بادگیر‌های یزدی نصب شده و یک گلخانه نیز زیر آن قرار داده شده است تا دیگر نیازی به کولر نداشته باشند.»
اعمال مشوق‌هایی
برای صرفه‌جویی در مصرف برق
علی بختیار یک عضو کمیسیون انرژی مجلس با تاکید بر اینکه باید مردم با صرفه‌جویی جلوی خاموشی‌ها را بگیرند، می‌گوید:
« دراین بین وزارت نیرو باید مشوق‌هایی را برای مردم در نظر بگیرد تا در صورت صرفه‌جویی، خاموشی در آن مناطق وجود نداشته باشد. با گرم شدن هوا حدود ۵۰۰۰ مگاوات کمبود برق در زمان اوج مصرف داریم. وزارت نیرو برای جبران این میزان کمبود برق خاموشی‌هایی را در نظر گرفته است، البته که از این میزان ۴۰۰۰ مگاوات مربوط به مصرف برق دستگاه‌های دولتی است که آنها باید صرفه‌جویی و بهینه‌سازی را در دستور کار خود قرار دهند.»
وی ادامه می‌دهد: «از طرف دیگر به صورت کلی ۲۰ هزار مگاوات مصرف در بخش سرمایش وجود دارد. متاسفانه درجه حرارت وسایل سرمایشی ۱۷ درجه است که اگر این میزان به ۲۰ درجه برسد، صرفه‌جویی زیادی خواهد شد.»
این عضو کمیسیون انرژی مجلس با تاکید بر اینکه با صرفه‌جویی خاموشی‌ها کمتر خواهد شد، می‌گوید: «قطعا اگر وزارت نیرو مشوق‌هایی را در نظر بگیرد تا در هر منطقه و استانی که صرفه‌جویی انجام می‌شود، خاموشی نداشته باشد،اشتیاق مردم هم بیشتر خواهد شد. همچنین باید استان‌هایی که در آن برق بیشتر صرفه‌جویی می‌شود نیز اعلام شود. البته تاحدی این کار صورت می‌گیرد. مثلا استان خوزستان به دلیل صرفه‌جویی خاموشی نداشته است، درمقابل در تهران مصرف بیش از اندازه است؛ آن هم در وضعیتی که دمای تهران همچون شهرهای جنوبی به ۵۰ درجه نمی‌رسد. مردم می‌توانند با صرفه‌جویی جلوی خاموشی‌ها را بگیرند.»
ساعات پیک مصرف برق
از نیمه خردادماه تا نیمه شهریورماه که تعرفه مصرف برق در ساعات پیک، تا 2/5 برابر بیشتر از تعرفه مصرف در ساعات عادی محاسبه می‌شود و این موضوع، ابزاری برای کنترل مصرف در زمان اوج تعیین شده، نیز در همین محدوده یعنی ساعات 12 تا 16 و 20 تا 23 محاسبه می‌شود.
دو ماه تیر و مرداد، همیشه دو ماه پرمصرف برق در کشور هستند و از این دو ماه پرمصرف، در سال 97 تا امروز بیست و چند روز گذشته است. مرور آمار رسمی مصرف برق در ساعات پیک (آمار رسمی اعلام شده توسط شرکت مدیریت شبکه برق ایران) نشان می‌دهد که بیشترین مصرف برق بر خلاف سال‌های گذشته، در زمانی بین ساعت 16 تا ساعت 17 بوده، که زمانی خارج از ساعات پیک اعلام شده (12 تا 16 و 20 تا 23) است.
در واقع اگر مردم بعد از ساعت 16 اقدام به استفاده از وسایل پرمصرف برقی خود کرده‌اند و در ساعت 16 و 38 دقیقه روز بیستم تیرماه، رکورد تاریخ مصرف برق کشور با ثبت مصرف 57 هزار و 97 مگاوات شکسته، اشتباه در تعیین و اعلام ساعات پیک مصرف، در ثبت این رکورد، نقشی پررنگ داشته است.
نکته جالب اینجاست که با وجود ثبت مصارف لحظه‌ای 55 هزار و 432 مگاوات در روز دهم تیرماه در ساعت 16 و 18 دقیقه، 56 هزار و 672 مگاوات در روز یازدهم تیرماه در ساعت 16 و 38 دقیقه، 56 هزار و 801 مگاوات در روز نوزدهم تیرماه در ساعت 16 و 52 دقیقه و ثبت مصرف 57 هزار و 97 مگاوات در روز بیستم تیرماه در ساعت 16 و 38 دقیقه، باز هم در اطلاعیه‌ای که شرکت توانیر در تاریخ 21 تیرماه صادر کرده و همچنین اطلاعیه‌های مشابه شرکت‌های توزیع برق همچون اطلاعیه صادر شده شرکت توزیع برق تهران بزرگ در تاریخ 20 تیرماه، ساعات پیک مصرف همچنان 12 تا 16 و 20 تا 23 ذکر شده‌اند.
اگرچه شاید پیش‌بینی تغییر زمان ثبت بیشترین پیک مصرف از ساعت 14 تا 16 در تابستان‌های گذشته به 16 تا 17 در تابستان سال جاری پیش از ثبت این رکوردهای مصرف، سخت بود و یا حتی امکان نداشت، اما انتظار می‌رود تا پس از رصد وضعیت شبکه برق در 22 روز گذشته از تیرماه و مرور آمار ثبت پیک در این روزها، مسئولان صنعت برق کشور، ساعات اعلامی برای مدیریت مصرف در زمان پیک روزانه را یک ساعت بیشتر کرده و در اطلاعیه‌های رسمی خود و همچنین محاسبه تعرفه‌های بازدارنده مصرف در ساعات پرمصرف، این موضوع را به سرعت اعمال کنند.
از این رو، برخلاف اطلاعیه‌های رسمی صنعت برق کشور، ساعات پیک مصرف برق به جای ساعت (12 تا 16 و 20 تا 23) باید (12 تا 17 و 20 تا 23)اعلام شود.
راهکارهایی
برای صرفه‌جویی مصرف برق خانگی
طبق آمارهای موجود هم‌اکنون بیش از ۱۸ میلیون خانوار شهری و روستایی در کشور زندگی می‌کنند.
با پیشرفتی که در تولید و عرضه محصولات برقی رخ داده، به دنبال آن تحول فرهنگی نیز در خانواده‌ها ایجاد شده، به طوری که در بسیاری از منازل ایرانی به ویژه خانوارهای شهری بیش از ۲۰ نوع وسیله برقی وجود دارد.
وسایلی مانند تلویزیون، یخچال، فریزر، ماشین لباسشویی، چرخ گوشت، اتو، رادیو ضبط، کامپیوتر، مایکروویو، سرخ‌کن، ماشین ظرفشویی، مخلوط کن، کولرهای آبی و گازی، بخاری برقی، آبمیوه‌گیری، سشوار، پلوپز و... با وجود این تنوع و تعداد وسایل در خانواده‌ها قطعا استفاده بهینه از انرژی را ضروری‌تر می‌سازد.
یکی از توصیه‌های صورت گرفته درباره لوازم صوتی و تصویری از سوی کارشناسان این است که صرف خاموش بودن دستگاه کفایت نمی‌کند بلکه باید دستگاه مربوطه خاموش و از برق جدا باشد. در غیر این صورت درصدی از برق مصرفی را این لوازم در حالت آماده به کارStand by به خود اختصاص می‌دهند.
بهتر است از لامپ‌های کم مصرف به جای لامپ‌های رشته‌ای استفاده شود، زیرا انرژی مصرفی لامپ کم مصرف حدود ۲۰ درصد لامپ رشته‌ای و عمر آن ۸ برابر لامپ رشته‌ای است.
هنگام خروج از خانه، سیستم‌های سرمایشی خاموش شود. درجه دمای کولرهای گازی دو تکه (اسپیلت) در فصول گرم روی ۲۶ درجه تنظیم شود.
فعالیت‌های گرمازا مانند شست و شو و اتوکشی در ساعاتی که دمای هوا کمتر است (اول صبح) انجام شود.
قراردادن سایه‌بان روی کولر می‌تواند باعث خنک‌تر شدن خانه شود.
برای استفاده بهینه از یخچال و فریزر درجه ترموستات آن در دمای ۳ تا ۵ درجه سانتی گراد تنظیم شود. نوار درزگیر در یخچال و فریزر به طور مرتب بازرسی شده و مواد غذایی گرم، درون یخچال و فریزر قرار نگیرد.
با این حال ضرورت دارد در این روزهای گرم سال مردم با یک عزم ملی و همبستگی در مصرف بهینه برق، به این موضوع کمک کنند تا شاهد قطعی برق در مناطق مختلف شهرها نباشیم.