Research@kayhan.ir
تالیف: کامران غضنفری
آنتونی پارسونز (سفیر انگلیس در ایران) در مورد مسائل مربوط به این برهه چنین می‌گوید:
"از آغاز یک رشته فعالیت‌های تحریک آمیز در اطراف کاخ نیاوران، خبرهای تازه‌ای می‌رسد. اردشیر زاهدی به تهران بازگشته و دست به فعالیت شدیدی زده بود. او از تشکیل یک حکومت قوی و اقدام نظامی برای سرکوبی مخالفان طرفداری می‌کرد و گفته می‌شد که با اطلاع و حمایت برژینسکی دست به چنین فعالیتی زده است."15
در چنین شرایطی ، مینو صمیمی(منشی دفتر امور بین‌الملل فرح) از طرح اویسی برای قتل عام حدود یک میلیون نفر از مردم برای سرکوب کامل انقلاب می‌گوید:
" از منابع دربار شنیدم که ژنرال غلامعلی اویسی به شاه گفته است برای سرکوب انقلابیون باید حداقل یک میلیون نفر کشته شوند، و پیشنهاد کرده با بمباران شهر قم و کشتار حداقل یک میلیون نفر می‌توان رهبران مذهبی را واداشت تا پیروان خود را از ادامة انقلاب منصرف کنند، و به این ترتیب مؤثرترین جریان مخالف رژیم را از تحرک بازدارند ولی چون شاه پیشنهاد اویسی را عملی نمی‌دانست، او هم ایران را به مقصد فرانسه ترک کرد."16
روی کار آمدن بختیار با حمایت آمریکا
هنگامی که عدم کارآیی دولت ارتشبد ازهاری قطعی شد و دکتر صدیقی نیز حاضر به قبول نخست وزیری نشد ، آمریکا و انگلیس به شاه توصیه کردند که با تشکیل «دولت ائتلاف ملی» به نخست وزیری چهره‌ای دیگر که در امور گذشتة رژیم دخالتی نداشته و از«وجاهت ملی» برخوردار باشد، موافقت کند.17
بالاخره در پیگیری این سیاست که تلاشی در راستای تقابل جنبش اسلامی به رهبری امام خمینی، با نیروها و گروههای به‌اصطلاح ملی گرا بود، نوبت به بختیار رسید. وی برای قبول پست نخست وزیری، خواهان آن شد که شاه به مدت 2 ماه برای استراحت از ایران خارج شود و شاه نیز آن را پذیرفت.18
یوسف مازندی، نماینده خبرگزاری یونایتدپرس در ایران، که با شاه نیز روابط نزدیکی داشت، دربارة ماجرای نخست وزیر شدن شاپور بختیار می‌گوید: "بدون تردید، حضور شاپور بختیار در رأس دولت جدید، با پشتیبانی آمریکا صورت پذیرفته بود. فشار مخالفان شاه به آن درجه از انفجار رسیده بود که مقابله با نارضایتی مردم از دید آمریکا فقط در سایة تشکیل یک دولت ملی که بتواند خواسته‌های مخالفین را تا حدودی به واقعیت برساند، امکان پذیر می‌نمود. شاپور بختیار می‌توانست پاسخگوی آن نیاز شدید شاه و سیاست آمریکا در آن زمان باشد."19
خود بختیار در مورد نقش آمریکایی‌ها در به قدرت رسیدن او می نویسد‌: "چند نفر از اعضای سنا و دیگر آمریکایی‌ها فقط چند روز قبل از رسیدن من به قدرت ، به ملاقاتم آمدند ."20  
البته علی‌رغم تظاهر بختیار به داشتن سابقة مبارزاتی و مخالفت با حکومت شاه، طبق یک سند «سـّری» وزارت امور خارجه آمریکا به تاریخ 30 دسامبر 1978 [نهم دی ماه  1357]، رژیم شاه مشاغل پر درآمدی را در شرکتها و مؤسسات گوناگون به وی واگذار، و در واقع او را خریده بود.21  
همچنین، بر طبق یک سند«سـّری» دیگر به‌دست آمده از سفارت آمریکا، که در تاریخ چهارم اوت 1979 [سیزدهم مرداد 1358] از ستاد سیا [در واشنگتن]  به پایگاه سیا در پاریس ارسال شده، تحت عنوان «بررسی موضوع برقراری مجدد تماس با بختیار»، عنوان شده که شاپور بختیار از اوایل دهة1960 [1340] با سازمان سیا ارتباط داشته است. در این سند آمده که:
" بختیار در سال‌های اوایل دهه‌ 1960 با چند تن از مأموران قرارگاه تماس آگاهانه داشت."22
شاپور بختیار با چنین سابقه‌ای، از ابتدای روی کار آمدن، از حمایت کامل دولت آمریکا نیز برخوردار بود. ویلیام سولیوان (سفیر آمریکا در ایران) در این مورد چنین می‌گوید:
" واقعة عجیب و غیر عادی دیگری که در این مدت روی داد، این بود که از واشنگتن پیامی به طور مستقیم به عنوان بختیار مخابره شد که او را از حمایت و اعتماد کامل دولت آمریکا مطمئن می‌ساخت و به من نیز گفته شده بود که در هر موقعیت و وضعیتی، این حمایت را به او منتقل کنم."23
آمریکایی‌ها در نظر داشتند به وسیلة بختیار چند طرح را اجرا کنند:
بختیار با حمایت ارتش اوضاع را به حالت قبل برگرداند.
در صورت شکست، اعلام حکومت نظامی کند و مراکز حساس را به ارتش واگذارد.
درصورت عدم مؤثر بودن حکومت نظامی، بختیار پیشنهاد کودتا کند.24
همچنین، از دیگر اهداف آمریکا برای انتصاب بختیار به نخست وزیری، می‌توان به لغو قراردادهای نظامی ایران با آمریکا اشاره کرد. بر اساس این قراردادها که عمدتاً در زمان ریاست جمهوری ریچارد نیکسون امضاء شده بود، دولت آمریکا متعهد به فروش پاره‌ای از لوازم و جنگ افزارهای ویژه به ایران بود، اما دولت آمریکا با مشاهده فروپاشی دیکتاتوری شاه دچار این نگرانی شده بود که مبادا با قدرت گرفتن روحانیت و نیروهای اسلامی، این جنگ‌افزارها از کنترل آمریکا خارج شود و به معنای واقعی در خدمت مردم ایران قرار گیرد.25
در روز سیزدهم بهمن ، ژنرال اریک فون ماربد هم خبر می دهد که با بختیار برای لغو قراردادهای نظامی به توافق رسیده و پیش‌نویس توافق را به واشنگتن می فرستد . بر این اساس ، مشکلی که سولیوان از آن قبلاً با خبر شده بود ، به بهترین وجه ـ از نظر آمریکایی ها ـ حل شده و نخست وزیر منصوب شاه پذیرفته که راساً قراردادهای نظامی ایران با آمریکا و سفارش‌های آینده را لغو کند . به گفته سولیوان ، این ترتیب دست کم چهار میلیارد دلار سود نصیب آمریکا کرد .26  ارتشبد قره باغی نیز در این باره در خاطرات خود نقل می کند : "بختیار با توافق هایزر و بدون اطلاع ستاد بزرگ ارتشتاران ، قراردادهای خرید اسلحه و تجهیزات را به نفع دولت آمریکا لغو نمود ." 27
کارتر در مورد خروج شاه از کشور می‌گوید:
"شاه در آغاز حاضر به خروج فوری از کشور پس از تشکیل کابینه بختیار، که قبلاً آن را پذیرفته بود، نشد و گفت که بعد از تأیید تصمیماتش از طرف مجلس و استقرار دولت جدید کشور را ترک خواهد کرد.
اما دیگر برای همه حتی طرفداران معتقد شاه هم معلوم بود که تا وقتی او در ایران است، نظم و آرامش برقرار نخواهد شد... سولیوان هم که فکر می‌کرد فرصت مناسبی برای رفع بحران پیش آمده است، ما را در فشار گذاشته بود تا شاه را متقاعد کنیم هر چه زودتر ایران را ترک کند و نیز بدون فوت وقت با آیت الله کنار بیاییم . من این پیشنهاد را رد کردم و معتقد بودم که شاه و بختیار و فرماندهان ارتش بیش از هر زمان دیگری به حمایت ما نیاز دارند." 28  
اما شلزینگر، برژینسکی و عده‌ای دیگر از مسئولین آمریکایی معتقد بودند که از طریق اعزام نمایندة ویژه‌ای باید به شاه تفهیم شود که ایالات متحده نمی‌تواند به دخالت مستقیم نظامی در ایران مبادرت ورزد زیرا که تمام برآوردها نشان دهنده آن است که شکستی سخت‌تر از ویتنام در انتظار آمریکایی‌ها خواهد بود به این علت که ایرانیان یکصدا از آیت‌الله خمینی و جنبش اسلامی حمایت می‌کنند. بنابر این، شاه باید یکی از دو راه را بپذیرد. اول اینکه بایستد و سیاست مشت آهنین را به کار بندد و با تمام قوا علیه انقلاب به مبارزة نظامی برخیزد، یا اینکه موقتاً از ایران خارج شود و طرح پنج مرحله‌ای با حاکمیت دولتی از ملی گرایان با شعار اصلاحات به اجرا درآید. بر حسب این طرح نمایندة ویژه باید به شاه ایران به طور صریح از قول رئیس جمهور آمریکا می‌گفت که هر راهی را شاه ترجیح دهد آمریکا با تمام توان از آن حمایت خواهد کرد.
منابع در دفتر روزنامه موجود است