مثلث فریب
علیرضا چخماقی
احتمالا تا کنون به شکلهای مختلف با این نکته مواجه شدهاید که گاهی در برخی مسابقات هوشآزمایی و سنجش حافظه، که در قالب چیستان و معما و از این قبیل مطرح میشوند، پرسش به شکلی است که پاسخ آن در ابتدای امر، سخت و دشوار به نظر میرسد؛ اما به محض این که جواب سؤال آشکار میشود، آن وقت است که آه از نهاد کسی برمیآید که طرف چنین پرسش سادهای بوده است، اما به دلیل توجه نکردن به نکتۀ انحرافی نهفته در آن، از پاسخ درست دادن عاجز و از کسب امتیاز محروم مانده است و اکنون فقط میتواند ملامتگر غفلت و بیتوجهی خود باشد و حسرتخوار فرصت از دست رفته...
مشابه آنچه که به عنوان مثال آورده شد، در این عصر و روزگار، فقط در صحنۀ مسابقه و سرگرمی نیست که اتفاق میافتد، بلکه نمونههای متعدد آن، از سالیان بسیار دور، هم در عرصۀ جهانی و هم در کشور خودمان، از سوی گروهی از ارباب رسانه و اهل سیاست اجرا شده و میشود و هدف آن هم صرفا، انحراف افکار عمومی از توجه و تمرکز بر روی مسائل اصلی، سوق دادن به موضوعات فرعی و درجه چندم است.
و صد البته، این شگرد نسبتا قدیمی، در سالهای اخیر، با سوء استفاده از امکانات مضاعف و فریبندۀ فضای مجازی، گستردگی و فراگیری بیشتری پیدا کرده است و گردانندگان اصلی این بازی کثیف منتهی به ثروت و قدرت، که یک سرش بهرهبرداری سیاسی و سر دیگرش کسب منافع مادی برای برگزارکنندگان آن است، به جز عوامل ثابت و حرفهای خود، بسیاری از افراد تشنۀ شهرت و متوهم را نیز، به شکلهای مختلف، به خدمت خود گرفتهاند تا در یک معاملۀ پایاپای، با در بوق و کرنا کردن آنان و ایجاد شهرت کاذب مبتنی بر ظواهر پوشالی، از ایشان چهرهای معروف، یا با عنوان امروزیاش سلبریتی (celebrity) بسازند؛ و در قبال آن، بهرههای لازم سیاسی و اقتصادی مطلوب نظر خود را ببرند.
در حقیقت کل این ماجرا، یک ترکیب سادۀ سه وجهی دارد و مثلثی که از سه ضلع بازیگردان، بازیگر و بازیخورده، شکل میگیرد و در این میان، اگر وجه سوم (مردم) هشیار باشند و با فریب نخوردن از جار و جنجال و دروغهای تبلیغاتی، خود را از صحنۀ این نمایش پست و سخیف کنار بکشند، آنگاه، نه تنها نقش «بازیخورده» را ایفا نخواهند کرد، بلکه غیبتشان سبب خواهد شد که آن دو ضلع دیگر (بازیگردان و بازیگر) هرگز نتوانند مثلث فریب و تحمیق مردم را شکل دهند، چرا که هیچ مثلثی نیست که با دو ضلع ساخته شود.
و در چنین حالتی، بسیار حیف است و جای تأسف فراوان دارد اگر احیانا بعضی از افراد جامعه، در ساختن «مثلث فریب» سهیم شوند و در نمایش شوم پارهای از رسانههای منحرف داخلی و خارجی، نقش واقعی «بازیخورده» را اجرا کنند.