پرسش:
اندیشمندان و صاحب‌نظران قرآنی چه دیدگاه‌هایی را درباره جامعیت قرآن کریم مطرح کرده‌اند. لطفا به نحو اجمال توضیح دهید؟
پاسخ:
در سه بخش قبلی پاسخ به این سوال به ملاک‌های جامعیت و اولین دیدگاه‌ یعنی جامعیت مطلق و دومین دیدگاه یعنی جامعیت نسبی پرداخته شد. اینک در ادامه دنباله مطلب را پی‌می‌گیریم.
3- جامعيت مقايسه‌اى
بعضى از صاحب نظران جامعيت قرآن را در مقايسه با ديگر متون وحيانى قابل تعريف دانسته‌اند ايشان معتقدند كه قرآن‌جامع است در مقايسه با ديگر كتب وحيانى، چرا كه پيامبر اسلام خاتم پيامبران است و داراى مقام جامع مى باشد. چون چنين است متنى كه بر وى نازل شده نيز همانند وى جامعيت دارد و خاتم متون وحيانى است. «تمام حقايق و معارف» به پيامبر داده شده است و به همين دليل قرآن تمام معانى كتب انبياى سابق را جمع كرده است».اين نظريه را به بزرگانى همچون ابن عربى‌، امام‌خمينى(ره)، سيد جلال‌الدين آشتيانى‌، نسبت داده‌اند، اين صاحب نظران معتقدند كه «...چون ذات مقدس جلّ و علاء به حسب «كُلَّ يَوْم هُوَ فِى شَأْن» در كسوت اسماء و صفات تجلى به قلوب انبياء و اولياء كند و به حسب اختلاف قلوب آنها تجليات مختلف شود و كتب سماويه كه به نعت ايحاء به توسط ملك وحى، جناب جبرئيل بر قلوب آنها نازل شده، به حسب اختلاف اين تجليّات و اختلاف اسمائى كه مبدئيت براى آن دارد مختلف شود، پس هر اسمى كه محيط‌تر و جامع‌تر است، دولت او محيط‌تر و نبوت تابعه او محيط‌تر و كتاب نازل بر او محيط‌تر و جامع‌تر است و شريعت تابعه او محيط‌تر و با دوام‌تر است. و چون نبوت ختميه و قرآن شريف و شريعت آن سرور از مظاهر و مجالى يا از تجليات و ظهورات، مقام جامع احدى و حضرت اسم ا..‌الاعظم است، از اين جهت محيط‌ترين نبوات و كتب و شرايع و جامع‌ترين آنهاست.» اين نظريه كه مبتنى بر آموزه‌هاى عرفانى است چندان مستدل به آيات و روايات نبوده و صرفاً با تبيين مقام عرفانى و معنوى نبى اكرم (ص) استفاده جامعيت كتاب شريف قرآن را نموده‌اند. ولى شايد بتوان تبيينى كه يكى از طرفداران آن رأى از حديث شريف «اُعطيتُ جَوامعِ الكَلِم» ارائه كرده است را از جمله دلائل و مستندات روايى ايشان دانست. ايشان مى‌‌گويند: «... و مراد از «جوامع الكلم» بودن قرآن، ياكلام آن سَروَر، آن نيست كه كليّات و ضوابط جامعه را بيان فرمودند، بلكه جامعيت آن عبارت از آن است كه چون براى جميع طبقات انسان در تمام ادوار عمر بشرى نازل شده، و رافع تمام احتياجات اين نوع است و...» لذا جامع است.
ادامه دارد