ضرورت بررسی مشکلات تشریفات اداری و راهکارهای رفع آن - بخش پایانی
درخواست ارباب رجوع در پیچ و خم راهروهای اداری
فریده شریفی
سلامت اداری از عوامل مهم پیشرفت و توسعه در یک کشور است، گم شدن در سیستم پیچیده بوروکراسی یک معضل دستو پا گیر است که پیشرفت جامعه را با موانع اساسی رو به رو خواهد کرد. بنابراین با از میان برداشتن این موانع میتوان فعالیتها و طرحهای کوچک و بزرگ را به سرانجام رساند و استعدادها و خلاقیتهای نسل جوان را در مسیر رشد و تعالی جامعه قرارداد.
مشکل اداری خیلی از ادارات مربوط به سالهای اخیر نیست بلکه معضلی است که از دهههای قبل به ما رسیده و هنوز به طور کامل حل و فصل نشده است اما قرار نیست این مشکل همچنان ادامه داشته باشد و با همکاری و همراهی مردم و مسئولین میتوان مشکل نظام اداری و اصطلاحا بوروکراسی را از میان برداشت و شاخصهای رشد و توسعه را در جامعه نهادینه کرد.
بحران اداری
مانع هرگونه رشد و توسعه
یکی از عوامل مهم رشد و توسعه کشورهای پیشرفته و توسعه یافته ریشهکن کردن معضل کاغذبازی اداری است. در واقع یکی از معیارهای مقایسه کشورهای پیشرفته با کشورهای عقب نگه داشته شده همین مسئله بحران اداری و تشریفات زاید اداری است. در کشورهای توسعه یافته سرعت و زمان برای افراد بسیار مهم است و مسئولین و دولتمردان تلاش میکنند برای رسیدن به اهداف و مقاصد مهم اداری این دو عامل را در نظر بگیرند و آنچنان برنامهریزی کنند که وقت افراد هدر نرود.
«ضیاءالله اعزازی ملکی» نماینده مردم بناب در مجلس شورای اسلامی در اینباره میگوید: «کاغذ بازیهای اداری سرمایهگذاران و مردم را در بلاتکلیفی و سردرگمی قرار داده و روند حمایت از تولید و اشتغال را کند کرده است. به همین دلیل کاغذبازی اداری مهمترین مانع توسعه صنعت در استان آذربایجانشرقی است.»
وی اضافه میکند: «وجود قوانین دست و پا گیر در روند توسعه صنعت، نشاندهنده مفید نبودن قانونهای موجود در این حوزه است.»
«علیاکبر اولیاء» رئیس سازمان بهرهوری ایران دراینباره میگوید: «مهمترین دلیلی که باعث بروز پدیده بوروکراسی اداری میشود تصدی دولت در امور کشور است، به نحوی که همه کارها به دولت منتهی میشود.»
وی اضافه میکند: «دولت باید امور را هر چه سریعتر به بخش خصوصی واقعی واگذار کند تا از بوروکراسی اداری نیز کاسته شود، چرا که اگر امور مردم به خودشان واگذار شود، به طور قطع فعالیتهای اداری نیز روند مناسبی گرفته و سریعتر پیش میرود که این موضوع در توسعه اقتصادی کشور نیز نقش بسزایی ایفا میکند.»
به گفته این مقام مسئول مدیران باید برای جلب اعتماد مردم در ادارات تدابیر ویژهای را اتخاذ کنند، زیرا بررسیها نشان میدهد که بسیاری از مردم از پیچ و خمهای اداری در ادارات گلهمندند.
به سادگی نمیتوان اسم را تغییر داد
در گذشته برای تغییرنام افراد، مراجعه به دادگاه و محاکم قضایی لازم بود و بدون مجوز دادگاه، ادارات ثبت احوال به افراد اجازه تغییر نام نمیدادند اما اخیرا بدون مراجعه به دادگاه، افراد میتوانند به ادارات ثبت احوال مراجعه و در مدت نسبتا کوتاهی برای تغییرنام خود اقدام کنند. اما آیا اداره ثبت احوال دست متقاضیان تغییرنام را بازگذاشته و آنها هر نامی را که بخواهند میتوانند انتخاب کنند؟! خانمی که خود را «امینزاده» معرفی میکند درباره مشکلات انتخاب نام برای فرزندش به گزارشگر کیهان میگوید: «هنگامی که فرزندم متولد شد و به اداره ثبت احوال منطقه خود مراجعه کردم نامی که برای فرزندم انتخاب کرده بودم به مسئول ثبت احوال عنوان کردم و ایشان گفتند که نمیتوانی این نام را بگذاری فقط از لیست تهیه شده در سازمان میتوانی اسم انتخاب کنی و دو برگه اسامی در مقابل من قرار دادند که مجموعا 40 یا 50 نام بیشتر نداشت و من میبایست از میان آنها یک نام انتخاب میکردم!»
وی اضافه میکند: «به مسئول ثبت احوال گفتم که من ماههاست که این اسم را انتخاب کردهام و علاقه خاصی به آن دارم بنابراین نمیدانم علت مخالفت شما چیست؟ که در جواب من گفتند فقط از لیست انتخاب کن چون این اسامی مجاز و قابل قبول است.
به هر صورت من نامی برای دخترم انتخاب کردم و با نارضایتی کامل از آن اداره بیرون آمدم اما چندی بعد از یکی از دوستانم شنیدم که نام دختر خود را همان نامی گذاشته که من میخواستم برای فرزند خود انتخاب کنم و دانستم که مناطق با یکدیگر، ادارات با یکدیگر و حتی مسئولین با یکدیگر چقدر تفاوت دارند؟!»
آقایی دیگر که مسئول یک بانک است در گفتوگو با گزارشگر کیهان درباره تغییر نام خانوادگی خود میگوید: «زمانی که مسئله تعویض شناسنامههای قدیمی عنوان شد من و برادرانم شناسنامههای خود را برای تعویض به دفاتر پیشخوان دولت بردیم و زمانی که شناسنامههای جدید به دست ما رسید به نام خانوادگی من یک حرف اضافه شده بود و به جای نام خانوادگی امیری از نام امیریه در شناسنامه من استفاده شده بود که شدیدا به این مسئله اعتراض کردم و هنوز هم پس از مدتها نام خانوادگی من تغییر پیدا نکرده و من از این مسئله بسیار ناراحت و متاسفم.» وی اضافه میکند: «نمیدانم چرا مسئولین اداره ثبت احوال به مشکلاتی که در این زمینه برای من به وجود آمده توجهی نمیکنند و نمیدانند که تمام مدارک و سوابق من به نام خانوادگی قدیمی من بوده و بعدها با مشکلات زیادی مواجه میشوم.»
این کارمند بانک تصریح میکند: «در جواب اعتراضهای من میگویند مشکلاتی در سیستم اداری و کامپیوتری به وجود آمده و این اشتباه ایجاد شده اما من مطمئن هستم که این یک مشکل انسانی و خطای انسانی بوده نه خطای کامپیوتری چرا که ما هم که کارمند هستیم با انواع ماشینها و کامپیوترها سر و کار داریم و میدانیم که اگر اطلاعات اشتباه به این دستگاهها داده شود آنها نیز اشتباه میکنند، در غیر این صورت این دستگاهها اشتباهی ندارند.»
واقعیت این است که پس از گذشت سالیان طولانی از تشکیل ادارات و سازمانها و روند حاکم انجام امور در آنها، امروزه بیش از هر زمان دیگری نقاط ضعف و قوت این عرصه محرز و مشخص شده است.
در چنین شرایطی، وسواس و پیچیدگیهای فراتر از حد معمول ادارات باعث پررنگتر شدن دشواریهای روند اداری میشود و مردم را گلهمند میسازد. مشکل اساسی اینجاست که بسیاری از کمبودها، نواقص و مشکلات اداری قابل جبران و حلشدنی است اما نداشتن اراده لازم و همت کافی برای برطرف کردن آنها موجب شده که این مشکلات در چرخهای از نواقص اداری دور واهی بزنند و هیچگاه حل و فصل نگردند.
برای رفع مشکل کاغذبازی
چه باید کرد؟
بوروکراسی، کاغذبازی و طولانی بودن فرآیند اداری هزینه و وقت افراد را هدر میدهد و آرامش روحی و روانی ارباب رجوع را از میان میبرد بنابراین شایسته است که هر کس در هر پست و مقام و در هر جایی که حضور دارد کارها را به درستی انجام دهد و برای رفع مشکل ارباب رجوع مسئولیت بیشتری احساس کند تا معضل کاغذبازی از میان برود.
«رامین کاملی» مهندس کامپیوتر در گفتوگو با گزارشگر کیهان درباره راهحلهای مقابله با پدیده کاغذبازی میگوید: «یکی از راهحلهایی که کشورها برای حل این معضل به کار میبرند دولت الکترونیک است، این راهحل نه تنها مشکلات اداری را به حداقل میرساند بلکه زمینهساز جمع آوری اطلاعات و به روز کردن آنها میشود که مسلما از این اطلاعات دولت و اشخاص مختلف میتوانند استفاده کنند.»
وی اضافه میکند: «دولت الکترونیک یک دولت 24 ساعته است که اطلاعات کاملی را در اختیار مسئولان قرار میدهد و این امکان را برای دولت فراهم میآورد که از کوچکترین فعل و انفعالات در ساختارهای پایین باخبر باشند به همین دلیل از ایجاد ارتباطات انسانی که گاهی موجب فساد هم میشود جلوگیری میکند و نقش بسیار سازندهای در شفافیت اداری بازی میکند.» به گفته این مهندس کامپیوتر، لازمه کارآمدی دولت الکترونیک، آموزش است و زیرساختهای آن باید در همه سطوح و همه شهرها و روستاها فراهم شود تا مردم برای استفاده از این روش با مشکل مواجه نشوند. وی همچنین میگوید: «خوشبختانه در کشور ما، افراد با رایانه و مسائل مربوط به آن به ویژه دولت الکترونیک آشنایی کامل دارند و با ایجاد زیرساختها و امکانات مناسب میتوان افراد را با دولت الکترونیک کاملا هماهنک کرد و از دنیای کاغذبازی و تشریفات زاید اداری دور کرد.»
«رضا باقریاصل» معاون دولت الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات درباره طرح دولت برای حل مشکل کاغذبازی میگوید: «دولت برای حل این مشکل تدبیری اندیشیده و قرار است سامانهای با عنوان سامانه کار پوشه ملی ایرانیان ایجاد شود که در آن همه شهروندان صاحب یک صفحه مجازی خواهند شد و به ارسال درخواستهای اداری و انجام امور خود به صورت آنلاین خواهند پرداخت.»
وی اضافه میکند: «مصوبه اجرای کار پوشه در جلسه شورای اجرایی سازمان فناوری اطلاعات تصویب شده و اجرایی شدن فاز اول آن با همکاری مشترک سازمان فناوری اطلاعات ایران، شرکت پست جمهوری اسلامی ایران و دستگاههای اجرایی و نهادهای عمومی به زودی آغاز میشود.»
قرار است این سامانه به ارائه خدمات در رویدادهای مرتبط با تولد و وفات آموزش، سلامت، مالیات، کسب و کار، تأمین اجتماعی، ثبت مالکیت، تأسیسات شهری، بیمه، ازدواج، بازنشستگی، مدارک و گواهینامهها بپردازد و به کاهش مراجعه حضوری شهروندان به ادارات و کاهش هزینههای اداری کشور منجر شود.
با راهاندازی سامانه کار پوشه ملی ایرانیان که قرار است در آن امور اداری شهروندان، کسب و کارها و دیگر دستگاههای دولتی اعم از حقیقی یا حقوقی و در سطوح ملی، منطقهای، استانی، شهری و روستایی پیگیری شود، گام دیگری برای رسیدن به یک دولت الکترونیک و الکترونیکی شدن ادارات برداشته میشود.
متاسفانه گفته میشود که تنها یک درصد از خدمات دولتی با شیوه خدمات الکترونیک در کشور صورت میپذیرد که آمار بسیار ضعیفی است که باید در آینده تدبیری در این زمینه اندیشیده شود و برای مدرنسازی دولت و ساختارهای آن به این شیوه نیز توجه کافی صورت گیرد.