ضرورت رعایت نکات ایمنی در رویارویی با خطر گاز گرفتگی - بخش پایانی
بخاری مناسب و رعایت نکات ایمنی عوامل شکست مرگ خاموش
گالیا توانگر
سرهنگ محمد قنبری فرمانده انتظامی شهرستان روانسر از فوت پدر یک خانواده به دلیل گاز گرفتگی خبر می‌دهد. وی درباره این حادثه توضیح می‌دهد: «در بررسی‌های انجام شده مشخص شد که پدر خانواده برای فرار از آسیب‌های زلزله احتمالی در چادر ایجاد شده در حیاط منزل به دلیل سهل‌انگاری دچار گازگرفتگی شده و جان خود را از دست داده است.»
فرمانده انتظامی شهرستان روانسر به مردم توصیه می‌کند: «به نکات ایمنی استفاده از وسایل گرمایشی توجه کنید تا دیگر شاهد بروز چنین اتفاقات تلخی نباشیم.»(24 دی 96)
- جمال نادری‌پور مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهرداری ملارد می‌گوید: «جوان ۲۶ ساله در سرآسیاب ملارد به علت انتشار گاز منواکسید کربن بخاری، دچار گاز گرفتگی شد و جان باخت. آتش نشانان با حضور در محل حادثه در بررسی‌های اولیه دریافتند، جوانی ۲۶ ساله به علت بی‌احتیاطی و انتشار گاز منوکسید کربن حاصل از نقص فنی در بخاری، دچار گاز گرفتگی شده است.»(22 دی 96)
- وحید شادی‌نیا سخنگوی اورژانس استان آذربایجان شرقی می‌گوید: «گاز منوکسید کربن ۱۳ نفر را در سالن عروسی مسموم کرد.» وی در ادامه توضیح می‌دهد: «در حادثه مذکور که ساعت ۱۸ گزارش شد، سردرد و سرگیجه گروهی در تالار زنانه به مرکز اورژانس اطلاع و چهار دستگاه آمبولانس اورژانس به یاری مسمومین شتافتند. پس از انجام اقدامات درمانی لازم ۱۱ نفر از درمانگاه ایلخچی ترخیص و دو نفر به بیمارستان سینا تبریز اعزام شدند. علت نشت گاز منوکسید از بخاری اعلام شده است.»(21 دی 96)
آنچه در بالا آمد نمونه‌هایی از حوادث گازگرفتگی اخیر در اقصی نقاط کشور است. البته می‌نویسیم حوادث و شما باید بخوانید سهل‌انگاری و غفلت.
به راستی جای تعجب دارد که با این همه توصیه‌های ایمنی در رسانه‌های مکتوب و غیرمکتوب باز هم از کنار تامین ایمنی وسایل گاز سوز با بی‌اعتنایی‌ترین شکل می‌گذریم و حاضر نیستیم با صرف هزینه اندکی خود را از رقم خوردن این حوادث غافلگیرانه برهانیم.
بخاری یا شومینه؟
در میان مغازه‌های وسایل گرمایشی با سمیرا اردستانی یک خریدار بخاری مشغول گفت‌و‌گو می‌شویم. از وی درباره معیار انتخابش برای یک بخاری خوب سؤال می‌کنم؛ وی مستاصل پاسخ می‌دهد: «حقیقتش تحقیق چندانی نداشته‌ام. به امید مشاوره آقای فروشنده به بازار آمده‌ام؛ اما باید مدل و رنگش با مبلمان اتاق‌مان جور باشد!»
مصطفی صادقی فروشنده بخاری برایمان توضیح می‌دهد:« متاسفانه یکی از شایع‌ترین اشتباهات خرید نادرست بخاری‌هایی است که تنها ظاهری زیبا دارند و اصلا به تناسب اندازه بخاری و متراژ اتاق توجهی نمی‌شود.»
این فروشنده وسایل گرمایشی در پاسخ به این سؤال که بخاری بهتر است یا شومینه؟ توضیح می‌دهد: «شومینه‌های چوب‌سوز به رمانتیک بودن و لطافت محیط می‌افزایند، اما در کنار هدر رفت انرژی معمول در تمام آنها عیوب خوب سوختن چوب نیز وجود دارد. به‌طور کلی این نوع وسیله گرمایشی تنها ۱۵ درصد از انرژی چوب را به گرمایش تبدیل می‌کند و بقیه یا هدر می‌رود یا باعث آلودگی محیط زیست می‌شود. در این بین برخی از شومینه‌های گازسوز استفاده می‌کنند. هر چند این نوع وسیله گرمایشی معضل استفاده از حجم زیادی از چوب را ندارد و به بهره‌وری ۷۵ درصدی دست یافته است، اما به دلیل ساختار طبیعی آن همچنان انرژی بیشتری نسبت به بخاری مصرف می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد با روشن کردن شومینه، هوای سرد به طور مداوم از دودکش آن وارد و هوای گرم خارج می‌شود. برای همین معمولا جهت جبران هدررفت هوای گرم از دودکش، وقتی شومینه روشن می‌کنند مابقی درزهای خانه را کیپ تا کیپ می‌بندند، که این حالت در صورت ناقص سوختن شومینه می‌تواند بسیار خطرناک باشد.»
وی درباره انتخاب بخاری به عنوان وسیله گرمایشی منزل توضیح می‌دهد: «بخاری‌های گازسوز، هر چند دچارعیب سیاه کردن محیط اطراف خود هستند، اما تا ۹۰ درصد بهره‌وری دارند. در عین حال با توجه به بسته بودن مسیر ورود هوای سرد از دودکش به خانه و استفاده از شیشه در جلوی شعله، مانع هدررفت گرمای تولید شده در خانه می‌شوند. بنابراین توصیه می‌شود ضمن رعایت نکات ایمنی وسایل گرمایشی گازسوز، در فصل سرما از وسیله گرمایشی بخاری گازسوز استفاده شود.»
نکات ایمنی در بخاری گازسوز
از نظر اقتصادی خرید بخاری برقی برای یک مکان کوچک مناسب نیست، زیرا طراحی بخاری‌های برقی از هزار تا دو هزار وات در نظر گرفته شده و در نتیجه مصرف بالایی دارند. بخاری برقی از وسایل پرمصرف انرژی الکتریکی محسوب می‌شود، اگرچه این نوع بخاری بازدهی صددرصدی در تبدیل انرژی الکتریکی به حرارتی دارد ولی نحوه کنترل این تبدیل کردن باعث اتلاف انرژی می‌شود. اگر برای منزلتان قصد خرید بخاری‌های زمینی و دودکش‌دار را دارید، توجه داشته باشید که این بخاری‌ها در رنگ‌ها و طرح‌های مختلف در بازار موجود است، بیشتر از آنکه به رنگ و طرح بخاری اهمیت بدهید، به میزان امنیت و کیفیت و کم‌مصرف بودن بخاری دقت کنید.
ناصر احمدی صاحب یک مغازه الکتریکی در لاله‌زار برای خرید بخاری مناسب محل کارش به بخاری فروشی‌های سه راه امین حضور آمده است. وی در پی خرید بخاری مناسب مغازه با فروشنده مشورت می‌کند.
فروشنده نادر عظیمی برایش توضیح می‌دهد: «هنگام خرید بخاری‌های دیواری بدون دودکش توجه داشته باشید که این نوع بخاری‌ها مناسب منزل یا فضاهای بسته نیستند و فقط برای مغازه‌ها یا محیط‌های باز کاربرد دارند. یکی از مهم‌ترین نکات خرید بخاری توجه به رده مصرف انرژی است. توجه به رده مصرف انرژی لوازم خانگی امری مهم و ضروری است. در خرید بخاری توجه به این امر داشته باشید زیرا هرچه رده مصرف انرژی بالاتر باشد، میزان انرژی مصرفی کمتر و کیفیت بخاری بالاتر است، در نتیجه دیرتر خراب می‌شود و کمتر هزینه تعمیر بخاری را متحمل می‌شویم. هرگز یک بخاری بزرگ را برای محیط کوچک و یک بخاری کوچک را برای محیط بزرگ انتخاب نکنید. میزان مطابقت بخاری با استانداردهای محیط زیست هم حائز اهمیت است.»
این فروشنده در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «در هنگام خرید بخاری هرگز صرف اینکه قیمت بخاری کمتر است، انتخاب اشتباهی نکنید؛ چرا که بخاری‌های ارزان و کم‌کیفیت بعد از مدتی هم هزینه تعمیرات به دنبال دارد و هم متاسفانه حوادث تلخ و جبران‌ناپذیری را به بار می‌آورد. داشتن امکانات ایمنی از جمله برخورداری از سیستم هشدار منواکسید کربن و دارا بودن استانداردهای لازم ایمن‌ترین نکته از نکات خرید بخاری خوب و با کیفیت است. برای کامل کردن نکات خرید بخاری باید این نکته را یادآور شویم که هر کالایی نیازمند یک پشتوانه طلائی است و آن هم خدمات پس از فروش معتبر است، که شامل نصب و راه‌اندازی توسط متخصصین در این امر، تست نشتی گاز و همچنین کلیه خدماتی که بعدا بخاری نیازمند آن می‌شود، را شامل شود.»
علایم گازگرفتگی را جدی بگیرید
یکی از سؤالات شایع این است که اگر كسی دچار گازگرفتگی شد چه اقداماتی باید انجام داد؟
فرد مسموم را از محیط آلوده به هوای آزاد منتقل كنید. یقه پیراهن و كمربند و لباس‌های تنگ افراد مسموم را باز كنید درصورت امكان عملیات اكسیژن‌دهی به فرد مسموم را با نهایت دقت شروع كنید. باز نگه داشتن راه‌های تنفسی و تماس با اورژانس در مراحل بعدی درمانی باید مورد توجه قرار گیرد. به یاد داشته باشید كه خارج كردن افراد آسیب دیده از محیط آلوده و قرار دادن آنها در محیط باز از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه محسوب می‌شود.
گاز طبیعی سمی نبوده و عارضه خاصی را در بدن انسان ایجاد نمی‌کند، اما اولا در آتش‌سوزی و انفجار می‌تواند نقش اصلی را ایفا نماید و ثانیا در صورتی که موجب خروج و کمبود اکسیژن گردد، خطرات جدی کمبود اکسیژن به وجود خواهد آمد.
سعید احسان پور یک دانش آموخته امداد و نجات توضیح می‌دهد: «گاز منواکسید کربن در اثر احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی از جمله گاز طبیعی به وجود می‌آید. گاز منواکسیدکربن بی‌رنگ،بدون بو و بی‌مزه است و به همین دلیل به سادگی با حواس انسانی قابل تشخیص نمی‌باشد. از گاز منواکسید کربن به عنوان یک خفه‌کننده شیمیایی نام برده می‌شود. این گاز بسیار سمی وکشنده و خطرناک می‌باشد و حتی در مقادیر بسیار جزیی باعث مرگ انسان می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: «یکی ازراه‌های تولید منواکسید کربن در منزل، احتراق ناقص سیستم‌های گرمایش و پخت‌وپز می‌باشد. همان‌طور که می‌دانید انسان برای تنفس نیاز به اکسیژن دارد. در صورت وجود منواکسید کربن (گاز سمی ناشی از احتراق ناقص وسایل گازسوز) درمحیط زندگی، انسان مسموم می‌گردد و در واقع حمل اکسیژن توسط خون مختل شده و اکسیژن به بافت‌های بدن نرسیده و انسان دچار خفگی ودر نهایت مرگ می‌شود.»
احسان‌پور در تبیین علایم گاز گرفتگی می‌گوید:« علایم و نشانه‌های فیزیولوژی منواکسید کربن برانسان بستگی به میزان غلظت منواکسید کربن در خون دارد. هرچه مقدار در خون بیشتر باشد، خطری که انسان را تهدید می‌کند بیشتر می‌شود. منواکسید کربن در غلظت پایین باعث خواب‌آلودگی، گیجی، خستگی، سردرد، سرگیجه، ضعف و بی‌حالی، حالت تهوع وگاهی استفراغ می‌شود و در غلظت‌های بالاتر باعث خفگی و در نهایت مرگ می‌شود.»
سؤال متداول دیگری که مطرح می‌شود این است که آیا استفاده از لوله‌های آكاردئونی برای دودكش مجاز است؟
محمد اسدزاده یک داوطلب جوان آتش‌نشانی برایمان توضیح می‌دهد: «خیر؛ زیرا بدنه دیواره این نوع دودكش‌ها استحكام كافی را ندارند و با گذشت زمان بر اثر حرارت و رطوبت احتمال سوراخ شدن وجود دارد. به علت نبود قطعاتی كه درهم قرار گیرد، در این نوع دودكش‌ها، احتمال آب‌بندی شدن در محل اتصال را به طور كامل ندارد و احتمال بازگشت محصولات احتراق به محیط زیاد است.»
وی ادامه می‌دهد: «به دلیل نوع ساختار، این نوع دودكش با گذشت زمان شكل اولیه خود را از دست می‌دهد و به حالت آویزان درمی‌آید. همچنین احتمال ایجاد پیچ وخم‌های نامناسب در طول دودكش وجود دارد. ضمنا وزن خود لوله آكاردئونی می‌تواند در دراز مدت باعث خارج شدن آن از محل اتصال به دهانه دودكش‌های دیواری و منجر به بازگشت محصولات احتراق به محیط شود. اُفت فشار در این لوله‌ها زیاد است و تاثیر منفی در مكش سیال(دود) دارد.»