مجموعه «نی نوا» مستندی است که به بازآفرینی نوحه‌ها و نواهای ماندگار و آئین‌های عزاداری در استانهای مختلف ایران می‌پردازد. این پروژه که با حمایت مرکز آوای انقلاب اسلامی (مأوا) تولید شد هدفش ثبت و ضبط میراث معنوی آئین‌های عزاداری در کل کشور است. به بهانه پخش فصل دوم این مجموعه گفت‌وگوی کوتاهی با «عطیه ایزدخواه» کارگردان «نی‌نوا» -فصل دوم: نواهای ماندگار جنوب- داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
انوشه میرمرعشی

* چه مسیری را برای کار مستندسازی طی کردید؟
از دوره نوجوانی دلم می‌خواست که بروم هنرستان و در یکی از زیرمجموعه‌های رشته سینما درس بخوانم ولی چون در آن دوره هنرستانی که محیط مذهبی داشته باشد، در تهران نبود؛ خانواده موافق نبودند. برای همین علوم انسانی خواندم، سر انتخاب رشته باز دلم می‌خواست سینما بخوانم ولی مادر و پدرم راضی نبودند. برای همین با پیشنهاد پدرم موقع انتخاب رشته، قرار شد رشته‌ای را انتخاب کنم که در درسهای زیرمحموعه‌اش، دروسی مرتبط با سینما وجود داشته باشد. و چون در رشته «ارتباطات» از گرایشات علوم اجتماعی درسهای «ارتباطات تصویری» و «مطالعات سینمایی» ارائه می‌شد؛ این رشته را انتخاب کردم و در دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران مشغول تحصیل شدم.
* رشته ارتباطات پاسخگوی سؤالات و علائق‌تان به رشته سینما بود؟
برای ورود خوب بود. ولی در ادامه به دلیل تمرکز رشتۀ ارتباطات دانشگاه تهران بر مباحث نظریِ حوزۀ رسانه (به طور کلی) کمتر به مباحث تخصصی حوزۀ سینما پرداخته می‌شد. به همین دلیل برای پیگیری علائقم مجبور به شرکت در کلاسهای فوق برنامه بودم. همین موضوع باعث شد که در دوره کارشناسی علاوه‌بر شرکت در کلاسهای نقد فیلم و در دوره کلاسهای فیلمنامه‌نویسی هم شرکت کردم.
البته همان زمان هم برای اینکه دیدگاه هایم سیر صحیحی داشته باشد و با نگاه امام(ره) به هنر تنظیم شود، یک دوره صحیفه خوانی کامل را با استاد حاج محمدعلی زاده گذراندم. این دوره خیلی برایم مفید بود و می‌توانم بگویم درک خوبی از نگاه امام به مقولۀ هنر به دست آوردم.
* مستندسازی را از همین دوره شروع کردید؟
سال 87 و 88 در گروه پژوهش اردوهای جهادی دانشگاه تهران فعالیت می‌کردم و در آن دوسال برایمان مسجل شد که برای در جریان قرار دادن مردم و مسئولین در مورد وضعیت مناطق محروم کردستان و برای ثبت فعالیتهای جهادی، باید مستندی از سفرهای جهادی دانشجویان در آن منطقه ساخته شود. به این شکل قرار شد با آقای علی صدری نیا -یکی از اعضای گروه پژوهش- این مستند را بسازیم. به لطف خدا یک کار کاملاً مشترکِ دانشجویی تولید شد. مستندی پنج قسمتی که هم با وجه تحلیلی و هم با وجه گزارشی وضعیت مناطق محروم کردستان و فعالیت بچه‌های اردوی جهادی در آنجا را به بیننده نشان میداد. اسم آن مجموعه را گذاشتیم سفرنامه مهر. اولین کار تصویری ام شد همین «سفرنامه مهر» که با کمک دوستانم در اردوی جهادی ساختیم هم از شبکه استانی کردستان پخش شد و هم از شبکه سه.
* بعد از آن قطعی تصمیم گرفتید که برای کارشناسی ارشد سینما بخوانید؟
بله! دیگر مطمئن بودم که برای کارشناسی ارشد فقط می‌خواهم «سینما» بخوانم. فقط هنوز مشکل راضی نبودن پدرم باقی بود. این مسئله باعث شد که دو سال بین اتمام درسم در دوره کارشناسی و ورود به کارشناسی ارشدم فاصله ایجاد شود. در این دو سال تمام تلاشم را کردم که پدر و مادرم برای لزوم ورود به رشته سینما قانع شوند. آنقدر از حرفهای «آقا» درباره هنر و وظیفه اجتماعی زن مسلمان انقلابی صحبت کرده بودم که می‌شود گفت دیگر راضی شده بودند. البته خدا را شکر در فاصله این دو سال ازدواج کردم و از آنجا که همسرم هم اهل رسانه هستند، کارم برای درس خواندن در رشته سینما راحت‌تر شده بود. یکسال بعد از ازدواجم کنکور دادم و مقطع ارشد را در رشته «سینما» و در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران شروع به تحصیل کردم.
* نظرتان درباره رشته سینما در دانشگاه چیست؟
متاسفم که باید بگویم بااینکه برخی از اساتید رشته سینما خیلی در رشته‌های تخصصی خود متبحر هستند ولی در مباحث اندیشه‌ای عقب هستند. یعنی یا در این زمینه‌ها مطالعه نکرده‌اند و یا اگر مختصری مطالعه دارند، اصلا به روز نیستند و تمایل ندارند وارد یک بحث چالشی درباره این موضوع‌ها بشوند. سر همین مسئله یک مقداری با بعضی اساتید دچار مشکل بودم. الان سر موضوع پایان نامه ام هم مدت طولانی هست که معطلم. چون بعضی از اساتید موضوع پایان نامه ام را مسئله‌ای اجتماعی و اندیشه‌ای می‌دانند و همکاری نمیکنند؛ درحالیکه این اندیشه روی موضوعی در حوزه سینماست.
* برویم سراغ مجموعه «نی‌نوا»! چه شد که تهیه‌کننده و کارگردان این اثر شدید؟
از آنجا که قرار است به یاری خدا نوحه‌ها و آئین‌های عزاداری استانهای مختلف در پروژه بزرگ «نی نوا» بازآفرینی و ضبط شود، امسال نیز این پروژه با موضوع بازآفرینی نوحه‌های ماندگار جنوب ایران تداوم یافت. دوستان مرکز آوای انقلاب اسلامی لطف داشتند و پیشنهاد تهیه کنندگی و کارگردانی این مجموعه را به بنده دادند. در این قسمت قرار شد نوحه‌های آقایان «جهان بخش کردی زاده» معروف به بخشو و «حاج غلام کویتی پور» بازآفرینی شود. در این کار آقایان فرید سعادتمند و حمید دلنوازی به عنوان آهنگساز تنظیم‌کننده، یاسر غفاری مدیر تولید، یونس سبزی مدیر نور و تصویر و حسین مظفری به عنوان دستیار کارگردان همکارم بودند.
* کار در بوشهر ضبط شد؟
بعد از بخش پژوهش و پیش‌تولید وقتی به بوشهر رفتیم دیدیم در آنجا با کمبود امکانات شدیدی مواجه هستیم و مشکلات زیادی پیش رو داریم. سر این مشکلات مجبور شدیم کل امکانات را از تهران به بوشهر ببریم.
برای ضبط مجموعه باید ده روز در بوشهر می‌ماندیم. در بخش برنامه‌ریزی و پیش تولید روی 150 هنرور حساب کرده بودیم. قرار بود که نماها را باز بگیریم و یک تصویر کامل از عزاداری باشکوه بوشهری ارائه دهیم. اما متأسفانه در کنارِ شرایط بسیار دشوار آب و هوایی که برای ما قابل پیش‌بینی بود؛ برخی از مسائلِ کار آن طور که مطلوب ما بود پیش نرفت و در کار با غافلگیری‌های زیادی مواجه شدیم. مهم‌ترین آنها این بود که کسانی که به ما قول داده بودند جمعیتِ عزاداران را تأمین کنند در شبِ فیلمبرداریِ عزاداری، بدقولی کردند و یعنی کاری که قرار بود با حضور 150 نفر گرفته شود را، باید با حضور 30 هنرور می‌گرفتیم. با وضعیت ایجاد شده قرار شد، نماها بسته شود و زاویه دوربین‌ها و خیلی موارد دیگر را با توجه به شرایط پیش آمده تغییر بدهیم.
گرچه سخت بود ولی با عنایت خود امام حسین(ع) نواها و آئین‌های سنتی جنوب در سه قسمت ساخته شد و در تاریخ 23 مهر امسال و در مراسم تقدیر از پیرغلامان حسینی رونمایی شد.
* ممنون از وقتی که در اختیار ما گذاشتید.
من هم از شما تشکر می‌کنم. موفق باشید.