دو اسم جامع خداوند
در فرهنگ قرآنی، الله و رحمن دو اسم جامع الهی است که در بردارنده دیگر اسمای الهی است. به این معنا که اگر الله گفته یا خوانده شود، در حقیقت همه صفات و اسمای الهی مد نظر قرار گرفته و خوانده شده است؛ همچنین اگر الرحمن گفته و خوانده شود، این گونه است که همه اسمای الهی مدنظر قرار گرفته است. از این رو، اسم الله و اسم الرحمن را به اسم جامع الهی یاد میکنند که در بردارنده همه اسمای الهی است. دیگر اسمای الهی مانند رحیم و کریم و علیم و حکیم این گونه نیست. بر همین اساس، نمیتوان نام کسی را الله یا الرحمن گذاشت و باید به جای آن گفت: عبدالله یا عبدالرحمن.
خدا در قرآن درباره جامعیت این دو اسم این گونه میفرماید: قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَنَ أَیًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى؛ بگو الله را بخوانید یا رحمان را بخوانید، هر کدام را بخوانید،همه نامهاى نیکو از آن اوست. (اسراء، آیه 110)
البته گاه اسم رحمن با رحیم میآید که این اسم دیگر کلی نیست، بلکه جزیی است؛ اما به طور مطلق اگر الرحمن به کار گرفته شود، مراد همان الله است و هیچ تفاوت معنایی با الله ندارد؛ زیرا الرحمن تمام جلوههای حق را شامل میشود و در این حالت همان طوری که الله اسم جامع از اسمای جلالی و جمالی است؛ الرحمن نیزاسم جامع از اسمای جلالی و جمالی است. بر همین اساس، خداوند رحمان عذاب میکند و به دوزخ میبرد؛ زیرا رحمت الهی به حکمت، مقتضی این معنا است که شخصی را عذاب کند و با جلال بر او جلوه نماید.
وقتی خداوند در قرآن از نامی برای بیان مطلبی استفاده میکند و میگوید که خداوند کریم یا علیم، مراد آن است که خدا در این چهره تجلی کرده است. این همانند آن است که گفته شود در کلاس فقیه یا اصولی یا لغوی حاضر میشویم؛ پس در کلاس فقیه فقه تعلیم داده میشود و در کلاس اصولی، اصول فقه و در کلاس لغوی لغت بیان میشود.
در کلاس رحمن، رحمانیت و در کلاس کریم کرامت بروز و ظهور میکند. از همین رو سوره الرحمن مثلا تجلی رحمت الهی است هر چند که درباره دوزخ نیز مطالبی بیان شده است؛ زیرا این دوزخ در چارچوب رحمت الهی مهندسی شده است و دوزخ الهی نیز جلوهای از رحمت الهی است که واسع و فراگیر و سابق بر غضب اوست.
آمیختگی رحمت و غضب
چنانکه گفته شد از نظر آموزههای قرآنی، دو نام از نامهای جامع خدا است که همه نامها را در بر میگیرد و آن نامهای الله و الرحمن است.
از اقتضاءهای نام الله و رحمن این است که جلال و جمال با هم آمیخته باشد. این بدان معنی است که خدا بر اساس رحمت خویش، نسبت به برخی غضب و خشم اعمال میکند. پس خدا تحت مهندسی رحمت خشم میگیرد و میکشد و به دوزخ میبرد.
براین اساس رحمانیت اسلام از نظر قرآن آمیخته با غضب و شدت عمل الهی و مومنان است، چنانکه در آیه 29 سوره فتح آمده است:(مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَي الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُم).ْ
پس آنچه از اسلام رحمانی بدون خشم و غضب در دنیا و دوزخ در آخرت گفته میشود اصلا هیچ ارتباطی با آموزههای قرآنی ندارد.