عَن أَبِی جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ بَاقِرِ(عَلَیه‌ السَّلَام) قَال سُئِلَ رَسُولُ الله (صَلَّی الله عَلَیهِ وَ آلِه )عَن خِیارِ العِباد؛ (۱)
بهترین بندگان چه کسانی هستند؟ این را از پیغمبر اکرم کسی سؤال کرد؛
فَقَال أَلَّذِینَ؛ ]حضرت در پاسخ فرمودند: بهترین بندگان کسانی هستند که[:
إِذَا أَحسَنُوا إِستَبشَرُوا؛ وقتی کار نیک می‌کنند خوشحالند که کار خوب کرده‌اند. این خوشحالی ارتباطی ندارد به اینکه انسان غرور و عُجب به کار خیر پیدا کند. این دو چیز است. اینها را از هم تفکیک کنیم. یکوقت انسان دو رکعت نماز که می‌خواند خیال می‌کند در یک مرتبه‌ عالی [قرار دارد]. عُجب یعنی خودشیفتگی، خودفریفتگی، خودشگفتی به انسان دست می‌دهد؛ این مذموم است.
وَ إِذَا أَسَاءُوا إِستَغفَرُوا؛ در مورد اسائه -کار بد انجام دادن- به این اکتفا نشده است که بگوییم وقتی ]کسی] کار بد انجام داد ناراحت باشد، نه، ناراحتی کافی نیست؛ عملی هم دنبالش لازم است و آن عمل عبارت است از استغفار؛ از خدای متعال عذرخواهی کند، وقتی کار بدی کرد -استغفار یعنی عذرخواهی کردن- از خدا عذرخواهی کند، معذرت‌خواهی کند.
وَ إِذَا أُعطُوا شَکَرُوا؛ وقتی خدای متعال به او چیزی می‌دهد، او سپاسگزار باشد؛ یعنی وقتی نعمت‌های الهی را متذکر می‌شود، نعمت‌های الهی را می‌بیند یا نعمت جدیدی به او داده می‌شود، او شکرگزار باشد، غافل نباشد از اینکه خدای متعال این نعمت را به او داده است.
وَ إِذَا ابتلوا صَبرُوا؛ وقتی هم که یک ابتلایی در زندگی اینها پیش آمد، مشکلی برایشان پیش آمد، در آن هم صبر کنند.
وَ إِذَا غَضِبُوا غَفَرُوا؛ وقتی از کسی خشمگین شدند، از او بگذرند، او را بیامرزند؛ البته طبیعی است که این غضب لله نیست، این غضب لِشخص است. واِلّا غضب لله را ما حق نداریم به خاطر اهواءِ ) امیال (خودمان یا به خاطر چیزی ]آن را ترک کنیم[، وقتی یک جایی لله غضب کردیم، اینجا آن غضب را باید ادامه بدهیم، باید حفظ کنیم.
__________________
۱(الامالی شیخ صدوق، ص۶۰ سئل ]سئل رسول‌الله (ص) عن خیار العباد، فقال: الذین اذا احسنوا استبشروا، واذا اساء وا استغفروا، واذا اعطوا شکروا، و اذا ابتلوا صبروا، و اذا غضبوا غفروا؛ از رسول خدا پرسیدند: بهترین بندگان خدا چه کسانی هستند؟ فرمود: کسانی که هرگاه نیکی کنند، خوشحال شوند و هرگاه بدی کنند، استغفار نمایند و هرگاه مورد نعمت و بخشش قرار گیرند، تشکر و سپاسگزاری نمایند و هرگاه به بلا و مصیبتی گرفتار شوند، صبر و شکیبایی کنند و هرگاه خشمگین شدند، راه گذشت و بخشش را پیش گیرند[.
*شرح حدیث در ابتدای درس خارج، 11/2/94
*پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب