پرسش:
چرا کوفیانی که با آن همه شور و شوق به امام حسین(ع) نامه نوشتند و برای بیعت و تشکیل حکومت اعلام آمادگی کردند، به قول خود وفادار نماندند و نقض عهد کردند و علیه امام جنگیدند؟
پاسخ:
در بخش نخست پاسخ به این سؤال دو سؤال مقدماتی برای پاسخگویی به سؤال اصلی شامل: 1- علت نامه‌نگاری کوفیان و دعوت از امام حسین(ع) 2- بکارگیری ساز و کارهای سرکوب قیام توسط عبیدالله بن زیاد مطرح شد که درخصوص سؤال اول مطالبی ارائه شد. اینک در ادامه دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
حال پس از اين مقدمه به اين نتيجه مى‌رسيم كه با توجه به طيف گسترده نامه‌نگاران، نمى‌توان در انگيزه نامه‌نگارى‌شان به يك انگيزه خاص توجه كرد؛ بلكه با توجه به گروه‌هاى مختلف، بايد علل متفاوتى را از قرار زير برشمرد:
1- شيعيان خالص همانند حبيب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه از آنجا كه حكومت را حق خاندان اهل بيت(ع) مى‌دانستند و حكومت سراسر ظلم و جور امويان را غيرمشروع تلقى مى‌كردند؛ به انگيزه بازپس‌گيرى حكومت و بازگرداندن آن به محل مشروع خود، به اين نامه‌نگارى اقدام كردند. البته اين گروه بسيار در اقليّت بودند.
2- عده فراوانى از مردم كوفه ـ به ويژه افراد ميانسال و كهنسال كه حكومت عدل علوى در كوفه را به ياد داشتند و از سوى ديگر ظلم و جور امويان را نيز در اين دوران بيست ساله ديده بودند ـ درصدد رهايى از اين ظلم، رو به فرزند امام على(ع) آوردند تا شايد آنان را از يوغ حكومت بنى‌اميه رهايى بخشد.
3- عده‌اى براى احياى مركزيت كوفه ـ كه هميشه بر سر آن با شام در رقابت بود و در اين دوران بيست ساله آن را از دست داده بودند ـ به دنبال رهبرى كارآمد بودند كه بتواند اين مهم را به انجام برساند. از نظر اينان در اين زمان مناسب‌ترين فرد داراى نفوذ و شخصيت ـ كه از سويى قدرت رهبرى جامعه كوفيان را داشته و از سوى ديگر حكومت امويان را مشروع نداند ـ امام‌حسين(ع) بود؛ از اين رو از آن حضرت براى آمدن به كوفه دعوت كردند.
4- بزرگان قبايل همانند شبث بن ربعى، حجار بن ابجر و ... ـ كه عمدتا به فكر حفظ قدرت و رياست خود بوده و از سوى ديگر ميانه‌اى با خاندان علوى نداشتند ـ وقتى اقبال گسترده مردم به امام حسين(ع) را ديدند، چنين تصوّر كردند كه در آينده‌اى نه چندان نزديك، حكومت امام(ع) در كوفه به ثمر خواهد نشست و براى آنكه از قافله عقب نمانده و در دوران حكومت آن حضرت همچنان از نفوذ و رياست خود برخوردار باشند، به سيل خروشان نامه‌نگاران پيوستند.
5- توده مردم نان به نرخ روز نيز با مشاهده شور و هيجان گسترده متنفذان، انگيزه لازم را براى نامه‌نگارى پيدا كرده و هر چه بيشتر تنور اين جريان را مشتعل ساختند!
اما درمورد سوال دوم. با ورود ابن‌زياد به كوفه، ‌اشراف قبايل و نيز طرفداران اموى، نفسى به راحتى كشيده و به سرعت دور او را گرفتند و او را در جريان ريز مسائل كوفه گذاشتند. عبيداللّه‌ در همان آغاز ورود خود از محبوبيت امام حسین(ع) نزد كوفيان و گستردگى قيام به خوبى مطلع شد؛ زيرا او با عمامه‌اى سياه و صورتى پوشيده وارد شد! مردم منتظر امام حسین(ع) به خيال آنكه او امام حسين(ع) است، استقبال بسيار گسترده و پر شورى از او به عمل آوردند!
از اين رو به خوبى عمق خطر را احساس كرده و با تكيه بر تجربيات سياسى ـ ادارى خود در بصره و نيز با كمك طرفداران خود، سياست‌هاى عاجلانه و مؤثرى را براى سركوب نهضت در پيش گرفت كه عمدتا مى‌توان آن را در بخش‌هاى روانى، اجتماعى و اقتصادى بررسى كرد:
ادامه دارد