یازدهم محرم، باشکوه‌ترین عزاداری مردم دامغان
مردم شهرستان دامغان در ایام سوگواری سالار و سرور شهیدان حضرت امام حسین(ع) از چند روز مانده به آغاز محرم تکایا، مساجد، حسینیه‌ها و بازار شهر را سیاهپوش کرده و یازدهم محرم را با شکوه هرچه تمام برگزار و به عزاداری می‌پردازند.
گستردن سفره‌های نذر و برپایی مجالس روضه‌خوانی و مرثیه‌سرایی، از مهم‌ترین آیین‌های عزاداری ماه محرم‌الحرام در دامغان است.
طوق‌بندان: یکی از آداب ویژه ایام محرم و سرآغاز شکل‌گیری دیگر مراسم عزاداری رسم «طوق‌بندان» در شهر دامغان و روستاهای آن است. منظور از طوق‌بندان جامه کردن(پوشاندن) بدنه طوق با پارچه‌هایی به رنگ مشکی، سبز و... است. در شهر دامغان چنین رسم بوده که بدنه طوق‌ها را در مجمع‌های مسی نهاده و پس از پوشاندن مجمع با پارچه‌های مشکی‌رنگ با حضور جمعیت عزادار بدنه طوق را به هم متصل کنند و پس از جامه کردن طوق از آن هنگام تا پایان ماه صفر طوق‌ها به‌عنوان نشانه عزاداری همراه با دستجات حمل شود و در مکان‌هایی چون تکایا و حسینیه‌ها قرار گیرند.
مراسم طوق‌بندان در تکایای اصلی شهر طی روزهای ششم تا نهم محرم در دو موعود صبح و عصر برگزار می‌شود. بنابر رسمی کهن این مراسم در حسینیه ابوالفضل در صبح روز ششم انجام می‌شود و پس از آن تکایای خوریا، امامزاده علی ولی، حسینیه دباغان، زینبیه، حسینیه درب قلعه، حسینیه معصوم‌زاده و حسینیه محله امام به‌ترتیب به این مراسم می‌پردازند که اهالی شهر دامغان در این مراسم حضوری چشمگیر دارند.
علم گردشی: در برخی روستاهای دامغان چون تویه دروار، بادله کوه، کلاته رودبار و... اهالی در روزی مشخص علم روستا را در محل گردانده و همراه با جمعیت عزادار به در خانه‌های ساکنان روستا می‌روند. صاحب هر خانه نیز نذورات خود را به بانی علم می‌دهد.
دسته‌گردانی: از دیگر شیوه‌های عزاداری در شهر دامغان و روستاهای منطقه دسته‌گردانی بین تکایای محل و یا هیئت‌های مختلف شهر، روستا و نقاط همسایه است. این مراسم از گذشته‌های دور در میان عزاداران نقاط مختلف رواج داشته و از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته است. هیئت‌های میزبان در روز موعود زمینه را برای حضور دستجات میهمان فراهم کرده و پس از برپایی عزاداری به نحو شایسته از ایشان پذیرایی می‌کنند.
تعزیه‌خوانی: هنر نمایش تعزیه در این منطقه، پیشینه قابل توجهی دارد. علاوه‌بر شهر دامغان در بسیاری از روستاها از جمله بق(بک) گروه‌های تعزیه‌خوان متبحر با تجهیزات کامل خود نسبت به برپایی مجالس تعزیه‌خوانی در طول ماه‌های محرم و صفر از جمله دهه اول محرم اقدام می‌کنند. تعزیه‌های حجه‌الوداع، مسلم بن عقیل، چهار سردار، متوکل عباسی، شهادت علی اکبر(ع)، شهادت حضرت قاسم(ع)، شهادت ابوالفضل(ع)، بازار شام و... در مناسبت‌های مختلف اجرا می‌شود.
دیگر شیوه‌های عزاداری دامغان: زنجیرزنی، سینه‌زنی، حمل علامت و نشانه‌های عزاداری، دسته گردانی، روضه‌خوانی و سنگ‌زنی از شیوه‌های عزاداری ماه محرم در شهرستان دامغان است.
سنگ‌زنی: این شیوه عزاداری در روستای صلح‌آباد مرسوم است. عزاداران همگام با آهنگ نوحه مداح دو چوب دایره‌ای‌شکل(سنگ) را که در دستان خود دارند به هم می‌زنند.
سنگ‌زنی در شیوه‌های تک ضرب و سه ضرب است. در نوع تک ضرب چوب‌ها در مقابل صورت و در نوع دیگر به‌ترتیب در مقابل زانو، در برابر صورت و در پشت سر به هم زده می‌شود. این آیین قدمت 120 ساله دارد.
نشانه‌های عزاداری: نخل(نشانه تابوت امام حسین(ع))، علم، علامت، طوق، پنجه، بیرق (پرچم) شبیه نعش، خیمه، کتل، صله، عماره، گهواره علی اصغر(ع)، چلچراغ و... از نشانه‌های عزاداری در شهرستان دامغان است.
تاسوعا و عاشورا: در این ایام عزاداران در نقاط مختلف با برپایی مجالس روضه‌خوانی و مرثیه‌سرایی سوگواری می‌کنند. تعزیه‌خوانی، دسته‌گردانی، علم‌گردشی، و پخت اطعام نذری از دیگر شیوه‌های عزاداری در این ایام است.
شام غریبان: در شام غریبان شهدای واقعه کربلا اهالی هر محل با حضور در مساجد و تکایا در قالب دستجات منظم عزاداری در حالی‌که شمع یا فانوسی در دست دارند به دیگر تکایا و حسینیه‌ها رفته و سوگواری می‌کنند.
یازدهم محرم: دوستداران عصمت و طهارت در شهرستان دامغان براساس یک رسم کهن همزمان با یازدهمین روز از ماه محرم با برپایی دسته‌های عزاداری، سینه‌زنی و زنجیرزنی در غم شهادت امام حسین(ع) به عزاداری می‌پردازند.
بدون شک باشکوه‌ترین عزاداری ماه‌های محرم و صفر در دامغان در این روز برگزار می‌شود. دستجات سوگواری نقاط روستایی و دیگر شهرها در این روز از هنگام صبح به شهر آمده و با حرکت زنجیره‌وار در خیابان‌های شهر دامغان عزاداری می‌کنند. حمل نشانه‌های عزاداری چون پرچم، پنجه، بیرق، علم و کتل در هر دسته مشاهده می‌شود. مراسم روز یازدهم محرم دامغان به عنوان یکی از کم‌نظیرترین آیین‌های کشور با حضور بالغ بر 250 هیئت مذهبی سینه‌زنی و زنجیرزنی از ساعات اولیه صبح شروع و تا ظهر ادامه دارد.
این مراسم از دو مسیر تکیه ابوالفضل(ع) و خیابان زرجوی شمالی آغاز و در نهایت در فردوس رضا با برپایی نماز ظهر پایان می‌یابد. برخی هیئت‌های شهر در این روز به نشانه میزبانی در پشت سر دستجات و هیئت‌ها حرکت و نخل محله امام را با خود حمل می‌کنند. در این روز اهالی شهر دامغان عزاداران دیگر نقاط را بر سر سفره‌های اطعام نذری خود پذیرایی می‌کنند.
برگزاری نماز جماعت ظهر در معابر و خیابان‌های دامغان بلافاصله پس از اذان به تبعیت از پیام بزرگ قیام کربلا از جلوه‌های کم‌نظیر از عشق به امام حسین(ع) است. روز یازدهم محرم ادارات دامغان تعطیل است و اقشار مختلف مردم با حضور در مراسم عزاداری به سوگواری می‌پردازند. آیین روز یازدهم محرم دامغان در فهرست میراث معنوی به ثبت ملی رسیده است.