جلوه‌های عاشورا در جبهه‌های دیروز و امروز مقاومت - بخش نخست
قیام حسینی(ع) الهام بخشِ انقلاب و دفاع مقدس
آرش فهیم
کربلا نقطه‌ای از جغرافیاست که تبدیل به قلب تاریخ شده است. آنچه در محرم سال 61 هجری قمری در این منطقه گذشت، خلاصه‌ای از همه سرگذشت و سرنوشت بشر است. سرنوشتی که در تقابل دو جبهه ظالم و مظلوم و حق و باطل در همه زمان‌ها در جریان است. هم از این روست که هر کس از حقایق قیام حسینی(ع) آگاه باشد، گویی همه تاریخ را از بر است؛ و اگر همه تاریخ را بخواند و از آنچه در عاشورا گذشت بی‌اطلاع باشد، گویی از تاریخ هیچ نمی‌داند!
امسال، همزمان شدن هفته دفاع مقدس با دهه اول محرم و ایام سوگواری برای سیدالهشدا(ع) و یارانش، استعاره‌ای تقویمی از پیوند معنایی و عملی دو قطعه از تاریخ است. هر چند که میان این دو مقطع از زمان (عاشورا و دفاع مقدس) بیش از هزار و 400 سال فاصله است، اما این بار بخشی دیگر از جغرافیای جهان -جایی که مرزهای ایران و عراق را تشکیل می‌دهد- محل تلفیق این دو مقطع تاریخی شد.
راوی فتح، سید شهیدان اهل قلم، سید مرتضی آوینی یکی از هنرمندانی بود که در نوشته‌ها و آثار خود به ظهور فرهنگ عاشورا در دوران دفاع مقدس اشاره کرده بود؛ «قافله عشق در سفر تاریخ است و این تفسیری است بر آنچه فرموده‌اند: كل یوم عاشورا و كل ارضٍ كربلا... این سخنی است كه پشت شیطان را می‌لرزاند و یاران حق را به فیضان دائم رحمت او امیدوار می‌سازد.» و در جای دیگر «کار عشق یاران! لاجرم کربلایی است. پس دیگر سخن از منصور و بایزید و جنید و فلان و بهمان مگو که عشاق حقیقی تذکرهًْ‌الاولیاء را بر خیابان‌های خرمشهر و آبادان و سوسنگرد و بردشت‌های پرشقایق خوزستان و برسفیدی برف‌های ارتفاعات بلند کردستان با خون می‌نویسند، باخون»
محرم منشأ انقلاب است
چند سال قبل در آمریکا کتابی با عنوان «طرح تفرقه و منزوی کردن دین» منتشر شد. بخشی از این کتاب به مصاحبه با مایکل برانت، از کارشناسان برجسته سازمان سیا و معاون باب وودواردز (از مقامات سابق سیا) اختصاص داشت.
برانت در بخشی از این مصاحبه، گفته بود: «انقلاب سال 1979 ایران ضربه‌ای اساسی به خط مشی موردنظر آمریکا برای حاکمیت بر کشورهای اسلامی وارد کرد. در سال 1983 کنفرانسی (برای بررسی این مسئله) تشکیل شد در این نشست‌ها بود که شرکت‌کنندگان به این نتیجه رسیدند که انقلاب ایران فقط نتیجه طبیعی سیاست‌های شاه نبود بلکه واقعیت‌های پشت پرده دیگری نیز مطرح است که همان جایگاه مرجعیت شیعی و شهادت (امام) حسین(ع) است...»
عاشورا چگونه به شکل گرفتن
انقلاب اسلامی کمک می‌کرد؟
سردار گلعلی بابایی، رزمنده جانباز و پژوهشگر و نویسنده دفاع مقدس درباره پیوند فرهنگ عاشورا با انقلاب اسلامی می‌گوید: «منشأ اصلی انقلاب ما محرم است و قیام مردم در سال 57 ، ریشه در عاشورا دارد. همچنانکه شعارهایی چون «حسین حسین شعار ماست، شهادت افتخار ماست» و «نهضت ما حسینیه، رهبر ما خمینیه» از نشانه‌های این حقیقت هستند. همین شعارها، به تدریج ایدئولوژی مبتنی بر ماه محرم را در ذهن و دل مردم ایجاد کرد و انقلاب، با این شعار امام حسین(ع) یعنی «هیهات منا الذله» رشد پیدا کرد. در نهایت نیز، انقلاب ما در ماه محرم سال 57 اوج گرفت و باعث یکپارچگی مردم شد؛ طوری که دیگر رژیم شاه نتوانست جلوی مردم را بگیرد.»
وی درباره امتداد این فرهنگ در دوران دفاع مقدس نیز معتقد است: «جنگ هم یک اتفاق غافلگیر‌کننده بود که توسط صدام و با حمایت و ترغیب کشورهای غربی به ما تحمیل شد. این تهاجم، ما را غافلگیر کرد، چون اصلا آمادگی نداشتیم که وارد چنین جنگ بزرگی بشویم. وقتی جنگ شروع شد، در وهله اول دفاع از خاک کشور مطرح بود. حتی در یکی از پیام‌های اولیه حضرت امام(ره) در سال 59 هم بر این تأکید شده بود که جوانان عزیز کشور بروند و میهن عزیزتر از جان را از لوث دشمن پاک کنند. اما با فرسایشی شدن جنگ، باز هم این نهضت عاشورا بود که به نیروی محرکه مردم در دفاع تبدیل شد. چنانکه مراسم نوحه‌سرایی و عزاداری، خود به خود این حرکت را جلو می‌برد و جوانان ما با «حسین، حسین» گفتن پا به جبهه‌ها می‌گذاشتند و مقابل دشمن ایستادگی می‌کردند. به طوری که عاشورا، تبدیل به ایدئولوژی محوری دفاع مقدس ما شد؛ حتی نام گردان‌ها و لشکرهای ما کربلایی شدند، اسم رمز اغلب عملیات‌ها هم عاشورایی شد.»
بابایی درباره پیوند جبهه‌های امروز مقاومت با عاشورا نیز اظهار می‌کند: «تفاوت جنگ امروز و نبرد با داعش با دفاع مقدس در این است که تکفیری‌ها به بربریت اجداد خودشان برگشته‌اند. سر بریدن و مثله کردن اجساد شهدا، همان کاری است که در عصر عاشورا و در کربلا توسط یزیدیان اتفاق می‌افتاد. امروز هم اگر مدافعان حرم زنده دست تکفیری‌ها بیفتند، همان کاری با آنها صورت می‌گیرد که شمر و حرمله با یاران سیدالشهدا(ع) انجام می‌دادند. این حوادث، تلقی همان نبرد حق و باطل هستند که از عاشورا تا امروز امتداد یافته است.»
پیوند ناگسستنی دفاع مقدس
با عاشورا
رضا برجی، رزمنده جانباز دفاع مقدس که به عنوان عکاس و مستندساز در 17 جنگ دنیا نیز حضور مستقیم داشته نیز تعبیر خود از پیوند دفاع مقدس با عاشورا را این گونه بیان می‌کند: «یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که در جنگ به وقوع پیوست این بود که برخلاف آنچه برخی می‌گویند، رزمنده‌های ما برای خاک نمی‌جنگیدند؛ چون همه این اعتقاد را داشتند که جنگیدن برای آنچه توسط دیگران خط‌کشی شده یعنی مرز، آنها را از هدفشان دور می‌کند. اتفاقی که در عاشورا شکل گرفت، مغناطیس و موتور محرکه‌ای بود که پای عده‌ای را به جبهه باز می‌کرد. به همین دلیل هم شکل جنگ ما با تمام جنگ‌های طول تاریخ - به استثنای جنگ‌های صدر اسلام - از هر جهت متفاوت بود. در جبهه بیش از 10 نفر از شهدا در آغوشم شهید شدند که قبل از شهادت می‌گفتند، ما را رو به کربلا بگردان. این تقاضا، معنی دفاع مقدس ما بود. شعار زنده نگه داشتن محرم و عاشورا، دفاع ما را مقدس کرد. همچنانکه هدف دشمن نیز صرفا تصرف خاک سرزمین ما نبود. جبهه مقابل ما هم هدف اصلی‌اش این بود حکومتی که بعد از هزار و 400 سال با رهبری یک مرجع دینی روی کار آمده بود را برکنار کند.»
وی می‌افزاید: «در عاشورا هم جنگ بر سر تصرف زمین یا حفظ خاک نبود. در آن مقابله هم یاران سیدالشهدا(ع) برای هدف امام می‌جنگیدند. هدف امام چه بود؟ همان که فرموده بودند برای نجات دین جدشان قیام کردند. در جنگ هشت ساله ما نیز امام خمینی(ره) همین شعار را زنده کرد. امام هم فرمودند ما برای رفع فتنه در جهان می‌جنگیم. رفع فتنه، محدود به یک خاک و جغرافیای خاص نیست، بلکه همه جهان را در بر می‌گیرد. اما برای این هدف ابتدا باید حصر آبادان شکسته می‌شد، باید خرمشهر آزاد می‌شد و ... به همین دلیل هم هست که می‌گوییم، دفاع مقدس ما با قیام عاشورا غیر قابل تفکیک هستند؛ این دو در هم تنیده شده‌اند. امام خمینی(ره) دنبال‌کننده اهداف و شعارهای امام حسین(ع) بودند و دفاع مقدس ما نیز در ادامه قیام حسینی است. پس از هزار و 400 سال با پیروزی انقلاب، افرادی ظهور کردند که به پرسش امام حسین(ع) که «آیا کسی هست مرا یاری کند؟» پاسخ مثبت دادند و حرکت او را ادامه دادند. برخلاف سایر جنگ‌ها، افرادی که برای حضور در جبهه‌های دفاع مقدس گزینش می‌شدند به جای خصوصیاتی مثل داشتن قدرت جسمی یا نظامی، براساس ملاک‌های مذهبی انتخاب می‌شدند. به همین دلیل هم یک کشاورز یا معلم ساده، به خاطر درون پاک و دوری از گناه و فساد و ارتباط با محرم و عاشورا وقتی به جبهه می‌رفت، می‌درخشید و همه دنباله‌روی او می‌شدند. همان طور که سربازان قیام امام زمان(عج) شبیه این مردانی چون متوسلیان، همت، باکری، همدانی و ... خواهند بود.»
وی درباره امتداد فرهنگ عاشورا درجبهه‌های امروز مقاومت نیز می‌گوید: «امروز هم دنباله خط امام حسین(ع) را می‌توان در جبهه مقاومت دید؛ من طی سال‌های اخیر در عراق با افرادی مواجه شدم که با شوق و شعف خاصی می‌گویند که بعد از هزاران سال می‌خواهند کاری کنند که دیگر کسی کوفه را به شهر بی‌وفایی و تنها گذاشتن امام تعبیر نکند. در لبنان هم وقتی با سربازهای حزب‌الله در جنگ 33 روزه صحبت می‌کردیم آزادسازی زمین‌ها از اشغال رژیم صهیونیستی بهانه‌ای بود برای آنها که به اتفاق بزرگ‌تری متصل شوند. اتفاقاتی که در سال‌های اخیر در سوریه و بیشتر در عراق و لبنان رخ داد، جبهه مقاومت را هم به محرم سال 61 هجری قمری و عاشورا گره زد. باز هم قیام امام حسین(ع) الهام‌بخش مردانی شده که با تکیه بر این فرهنگ، ایستادگی می‌کنند. باز هم مثل دوان دفاع مقدس، رزمنده‌ها با سربندهایی که اسم مقدس معصومین روی آنها نوشته شده و در حالی که یاحسین(ع) می‌گویند به شهادت می‌رسند. باز هم مثل عاشورا و دوران دفاع مقدس، هدف اصلی رزمنده‌های این جنگ، تصرف یا حفاظت از قطعه‌ای از زمین نیست، بلکه هدف اصلی آنها وصل شدن به ائمه(ع) است؛ هدفشان رسیدن به عدالت و رفع ظلم و اجرای امر به معروف و نهی از منکر است.»
دفاع مقدس
الهام گرفته از عاشورا بود
بهروز ساقی، جانباز و شاعر دفاع مقدس به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «دفاع مقدس ما الهام گرفته از عاشورای حسینی و حماسه کربلا است. به این معنی که در اوضاع نابسامان اول انقلاب و آغاز جنگ تحمیلی، ما با دستان تقریبا خالی در مقابل دشمن تا دندان مسلح که از طرف دنیای استکبار پشتیبانی می‌شد مقاومت می‌کردیم. آنچه جبهه‌های ما را تقویت می‌کرد و پیش می‌برد این بود که بتوانیم مثل سرور و سالارمان حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) مظلومانه بایستیم و مثل ایشان با خون بر شمشیر دشمن قدرتمند خودمان پیروز شویم. این حقیقت در‌اشعار شعرا و نوحه سرایی‌ها هم جریان داشت و رزمندگان از این طریق تشجیع می‌شدند. لحظه‌لحظه ما در جبهه، با یاد کربلا عجین بود.»
وی درباره امتداد فرهنگ عاشورا در جبهه‌های امروز مقاومت نیز معتقد است: «از ابتدای تاریخ دو جبهه حق و باطل همواره به موازات هم و رو در روی هم بودند و تا به آخر این دو جبهه در نقش‌ها و قالب‌های متفاوت در مقابل هم خواهند بود.
رگ رگ است این آب شیرین وآب شور
در خلایق می‌رود بی‌نفخ صور
امروز هم مدافعان حرم در برابر همان جبهه‌ای ایستاده‌اند که در زمان جنگ از سوی استکبار حمایت می‌شد. ما باید جریان‌ها را تحلیل کنیم و جریانی تحلیل کنیم. جریان‌ها همان‌ها هستند فقط رنگ و لعاب آنها تغییر کرده است. آن زمان صدام بود و امروز تکفیری‌ها عامل دست غربی‌ها هستند و همان نقش را ایفا می‌کنند.»
این رزمنده دوران دفاع مقدس تصریح می‌کند: «دشمنی جریان‌هایی مثل بعثیون صدامی و داعش، با حمایت یا هدایت استکبار جهانی و دنیای غرب و شیاطین بزرگ یکی از نشانه‌های سلامت و حقانیت خط کلی انقلاب و نظام است که رهبری معظم انقلاب هدایت آن را برعهده دارند. دشمن همان دشمن است و ما هم در مسیر کربلا هستیم. فقط زمان و مکان تغییر کرده است.»