ولایت‌مداری در مکتب علوی و شاخصه‌های آن درآستانه عید ولایت - بخش پایانی
اتحاد ولایت‌پذیران گرد شمع غدیر
گالیا توانگر
امروز روزی است که دشمنان -کفار- از دین شما مأیوس شدند. چه چیزی مگر بر دین اضافه شد که دشمن را مأیوس کرد؟ آن احکامی که در این آیه، در اول سوره مائده، قبل و بعد از این فِقره آمده است، مگر چقدر اهمیت دارد؟ این تعبیر درباره نماز نیامده است، درباره زکات نیامده است، درباره جهاد نیامده است؛ درباره هیچ یک از احکام فرعی الهی نیامده است که «اَلیَومَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَروا مِن دینِکُم»؛ پس این یک قضیه دیگری است؛ غیر از این احکام فرعی است. آن قضیه چیست؟ قضیه رهبری جامعه اسلامی؛ قضیه نظام حکومت و امامت در جامعه اسلامی. بله، ممکن است تخلف کنند -کما اینکه کردند؛ چند قرن بنی‌امیه و بنی‌عباس و امثال اینها با نام امامت و خلافت و مانند اینها، پادشاهی کردند؛ سلطنت کردند، اما این لطمه‌ای نمی‌زند به فلسفه غدیر. ماجرای تعیین غدیر، ماجرای تعیین ضابطه است، تعیین قاعده است. یک قاعده‌ای در اسلام درست شد؛ پیغمبر اکرم(ص) در ماه‌های آخر عمر، این قاعده را وضع کرد؛ آن قاعده چیست؟ قاعده امامت؛ قاعده ولایت.
(بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اقشار مختلف مردمی به مناسبت عید غدیر30/6/95).
در طول سه روز توقف در غدیرچه اتفاقاتی رخ داد؟ چه شد که پیامبر گرامی اسلام (ص)همه مسلمانان را در نقطه‌ای فراخواند و جانشین خود را تعیین کرد؟ و به راستی واقعه غدیر روشنگر این نکته است که امر ولایت بر هر چیزی ارجحیت دارد و کسانی که بعدها زیر بار این عید بزرگ مسلمین نرفتند جفای بزرگی در حق خود مرتکب شدند.
غدیرعطر ولایت و اتحاد بین مسلمین را در هم می‌آمیزد تا این بزرگترین واقعه اسلام تا همیشه بر تارک پیشانی تاریخ بدرخشد.
در پاسخ به کسانی که این واقعه بزرگ را انکار می‌کنند،اولین پاسخ این است که مگر می‌شود پیامبراسلام(ص) همه آنچه را که لازمه تداوم و صدور اسلام است مدنظر قرار داده باشند، الا مسئله جانشینی و ولایت را؟!
خوب که گوش‌دهی، جرس کاروان حجه‌ًْالوداع می‌پیچد. در گوش هر مسلمان با بصیرتی این ندا طنین‌انداز می‌شود که ولایت‌پذیری تنها ریسمان امن الهی برای رهایی از سرگشتگی‌هاست. این ریسمان، ریسمان بیداری و هدایت است.عاقبت کسانی که این مهم را درک کرده‌اند آزادگی و عاقبت غافلین هلاکت در چنگ تفرقه و فتنه هاست.
چون کاروان به پهنه بی‌آبی به نام «غدیر خم» رسید که در سه میلی «جحفه» قرار دارد، پیک وحی فرود آمد و به پیامبراسلام(ص) فرمان توقف داد. پیامبر نیز دستور داد که همه از حرکت باز ایستند و بازماندگان فرا رسند. کاروانیان از توقف ناگهانی و به ظاهر بی‌موقع پیامبر در این منطقه بی‌آب، آن هم در نیمروزی گرم که حرارت آفتاب بسیار سوزنده و زمین تفتیده بود، در شگفت ماندند. مردم با خود می‌گفتند:«فرمان بزرگی از جانب خدا رسیده است و در اهمیت فرمان همین بس که به پیامبر(ص) ماموریت داده است که در این‌وضع نامساعد همه را از حرکت باز دارد وفرمان خدا را ابلاغ کند. فرمان خدا به رسول گرامی طی این آیه نازل شد:«ای پیامبر، آنچه را از پروردگارت بر تو فرود آمده است به مردم برسان و اگر نرسانی رسالت خدای را بجا نیاورده‌ای و خداوند تو را از گزند مردم حفظ می‌کند.»(سوره مبارکه مائده/67)
عاقبت نپذیرفتن ولایت
شخصی به نام حارث بن نعمان فهری (بعضی جابر بن نضر اسم او را ذکر کرده اند) که با امام علی(ع) دشمنی می‌ورزید، سوار بر شتر به پیش آمد و گفت:«ای محمد(ص)، ما را به خدا خواندی، پذیرفتیم؛ نبوت خود را مطرح کردی، لااله الّا اللّه و محمد رسول الله گفتیم؛ ما را به اسلام دعوت کردی، پذیرفتیم؛ گفتی نماز درپنج وقت بخوانید، خواندیم؛ به زکات و روزه و حج و جهاد سفارش کردی، اطاعت کردیم؛حال پسرعموی خود را امیر ساختی، نمی‌دانیم این حکم از طرف خداست یا با اراده شخصی تو پیدا شده است؟»
رسول خدا (ص) فرمود: «به خدایی که جز او خدایی نیست این حکم از طرف اوست و من وظیفه‌ای جز ابلاغ آن نداشتم.»حارث بن نعمان پس از شنیدن این جواب، خشمناک شده، سر به آسمان بلند کرد و گفت:«خدایا، اگر آنچه محمد درباره علی(ع) می‌گوید، از طرف تو و به امر توست، سنگی از آسمان بر من فرود آید و مرا عذاب کند. هنوز سخنان او به پایان نرسیده بود که از آسمان، سنگی بر او فرود آمد و او را به هلاکت رساند و بدین سان سزای جسارت خود را به مقام ولایت دریافت کرد. (الغدیرعلامه امینی،ج1،ص239 )
امیرترابی فعال دانشجویی و کارشناس ارشد رشته علوم سیاسی با بیان اینکه تلاش برای تحریف واقعه غدیر خم از دو منظر قابل بررسی است،برایمان توضیح می‌دهد:«اولین جبهه که مخالفین بر روی غدیر کار کردند، این بود که اصل روایت غدیر، به فراموشی سپرده شود. کار به جایی می‌رسد که وقتی معاویه به ابن عباس می‌گوید:شنیدم فضایل علی را می‌گویی، شنیدم غدیر می‌گویی، بترس و از این کار بپرهیز! ابن عباس می‌گوید: من فقط قرآن می‌خوانم، آیات ولایت را بیان می‌کنم.معاویه می‌گوید: آیات را بخوان، اما تفسیر آیات برای تو ممنوع است.»
این فعال دانشجویی ادامه می‌دهد:« درجبهه دوم سعی کردند محتوا را از میان بردارند. می‌گویند؛ به فرض، حدیث غدیر را قبول کردیم و قول راویان را و این همه عدد را پذیرفتیم و تسلیم شدیم، اما غدیر چیز تازه‌ای ندارد و سخن فقط از محبت علی(ع) است.سخن تنها از یار و یاور علی(ع) بودن است؛ یعنی علی(ع) دوست شما است،علی یار و یاور شما است.»
ولایت‌پذیری مهم‌ترین پیام غدیر
حجت‌الاسلام احمدرضا غلامی،کارشناس علوم دینی و معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی استان لرستان می‌گوید:« دهه ولایت فرصتی برای تبیین واقعه غدیر و بازگو کردن این موضوع برای نسل جوان است. مردم با محتوا و مفهوم غدیر در این ایام بیشتر آشنا می‌شوند. درک واقعه غدیر نقشی مهم در شناخت اسلام دارد و ولایت‌پذیری مهم‌ترین پیام این واقعه بود که در تاریخ ثبت شده است.غدیر الگوی مناسبی برای حرکت در مسیر سعادت است.»
این کارشناس علوم دینی ادامه می‌دهد:«غدیر یکی از اعیاد مسلمانان است که در چنین روزی رسالت پیامبر(ص) تکمیل شد و درک و شناخت کافی از غدیر سبب اتحاد و انسجام و رفع مشکلات می‌شود و تفرقه و اختلافات به دلیل بی‌بصیرتی و عدم شناخت غدیر است.»
حجت‌الاسلام فیروزعلی خسروی، رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان زنجان نیز عید غدیر خم را به عنوان بزرگترین عید مسلمانان، زمینه‌ساز اتحاد بین مسلمانان جهان اسلام دانسته و می‌گوید: «باید از جشن‌های غدیر خم برای تعالی و افزایش این اتحاد استفاده کرد. به همین منظور 60 مبلغ به مناطق مختلف شهرستان زنجان در این روز اعزام شده‌اند. درروستاهایی که روحانیون مستقر هستند، برنامه‌های عید غدیر با شکوه و انسجام هر چه تمامتر برگزارخواهد شد. رابطین روستایی در برنامه‌هایی که به همت هیئت‌های مذهبی برگزار می‌شود، مشارکت می‌کنند. این‌گونه با مشارکت اقشارمختلف،اتحاد و همدلی بین همه سلیقه‌ها را در ایام برگزاری شادی‌های غدیر شاهد خواهیم بود.»
دو آیه غدیرخم، آخرین آیات نازل شده
بر پیامبر اکرم(ص)
وقتی پیامبر گرامی اسلامی(ص) در روز پنجشنبه، هجدهم ماه ذیحجه به غدیر خم رسیدند، جبرئیل بر حضرتش نازل شد و آیه 67 سوره مائده را در مورد نصب امیرالمومنین علی(ع) خواند: «ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده ابلاغ کن؛اگر انجام ندادی، رسالت او را ابلاغ نکردی و خداوند تو را از مردمان حفظ خواهد کرد.»
حجت‌الاسلام محسن زین الدین یک کارشناس مذهبی بابیان اینکه سوره مائده به اتفاق شیعه و سنی آخرین سوره‌ای است که بر پیغمبر اکرم نازل شده و آیات مربوط به جریان غدیر جزو آخرین آیاتی است که نازل شده‌اند، می‌گوید: «جالب است بدانید مرحوم علامه امینی در جلد اول کتاب «الغدیر» نام سی نفر از دانشمندان اهل سنت را آورده است که گفته‌اند؛ این آیه در روز غدیرخم در مورد علی بن ابیطالب(ع) نازل شده؛ نشانی کتاب‌ها حتی شماره صفحه کتابی که از آن نقل شده در کتاب الغدیر نوشته شده است.»
وی ادامه می‌دهد: «دومین آیه، آیه سوم از سوره مبارکه مائده است. پس از سخنان پیامبر اسلام (ص) هنوز مردم متفرق نشده بودند که جبرئیل نازل شد و این آیه را آورد:«امروز دین شما را کامل ساخته و نعمتم را بر شما تمام کردم و به اینکه دین شما دین اسلام باشد،راضی شدم.» در این مورد نیز توجه کنید، درهمان کتاب «الغدیر» نام 16 نفر از دانشمندان اهل سنت با ذکر کتاب و اشاره به صفحه مورد نظر آمده است که همگی آنها گفته‌اند؛ این آیه در روز غدیرخم بعد ازنصب علی بن ابیطالب(ع) به وسیله خداوند به رسول اکرم نازل شده است.(الغدیر،ج 1، ص230)».
اتحاد مسلمین از گلوی شقایق
سیره رفتاری امیرمؤمنان(ع) نشان می‌دهد که امام علی(ع) بر اتحاد مسلمانان بر محور توحید می‌اندیشید و فرمان واعتصموا بحبل‌الله جمیعاً و لاتفرقوا؛ همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و متفرق نشوید، را در رفتار خویش نشان داد.
امام علی(ع) در تحلیل شرایط سیاسی پس از پیامبر اسلام (ص) و علت سکوت خویش فرمود:«عاقبت دیدم بردباری و صبر به عقل و خرد نزدیک‌تر است؛ پس شکیبایی ورزیدم، ولی به کسی می‌ماندم که خاشاک چشمش را پر کرده و استخوان راه گلویش را گرفته است.»
ارزش این کلمات در کنار حدیث غدیر بهتر نمایان می‌شود؛ زیرا امام از سویی مدیریت جامعه اسلامی را حق خود می‌داند و رفتار مردم را نمی‌پذیرد و از دیگر سو وحدت جامعه اسلامی را فراتر از حق خویش ـ هرچند معصوم باشد ـ می‌بیند و برای تداوم اسلام سکوت می‌کند. امام به این وحدت ـ راهبردی ـ آنچنان پای‌بند است که حتی در توطئه‌های پنهان و آشکار علیه خلفا شرکت نمی‌کند. برخی از این توطئه‌ها از سوی کسانی سامان یافت که بعدها امام را به توطئه علیه خلفا متهم می‌کردند!
امیرمؤمنان(ع) فرمود: «صدایم از همه فروتر بود، حال آن‌که رتبه‌ام از همگان برتر بود.»
علی(ع) در یکی از خطبه‌های اوایل دوره حکومت خود دلیل سکوت خویش را ترس از اختلاف و جدایی مسلمانان دانست، که اگر اقدامی انجام می‌داد، آنان به سوی کفر باز می‌گشتند و دین فانی می‌شد. بنابراین برای حفظ اتحاد اسلامی سکوت پیشه کرد.
با نگاهی گذرا به سیره اهل بیت(ع) در می‌یابیم که همه امامان بزرگوار ما با حفظ وحدت جامعه اسلامی، با زبانی شیوا، معارف ناب اسلامی را بیان می‌کردند و از تندگویی و دشنام به دیگر مسلمانان پرهیز می‌کردند. این شیوه همواره به وسیله دانشمندان نام آشنای اسلام همچون مرحوم شیخ مفید، علامه حلی، سید شرف الدین عاملی و دیگران پاس داشته می‌شد و منطق استوار آنان که با زبانی پاک و عفیف همراه بود، بر خیل مشتاقان مکتب اهل بیت(ع) می‌افزود. برای نمونه منطق استوار علامه حلی آنچنان ترویج می‌شود که کتاب منهاج الکرامهًْ در همان زمان قرن هفتم به دمشق می‌رسد و «ابن تیمیه» با تعصب ویژه آن را رد می‌کند و آن‌گاه که جواب «ابن تیمیه» به دست علامه حلی می‌رسد، تنها می‌گوید:«اگر می‌فهمید که چه گفتم، جوابش را می‌دادم.»
همچنان‌که فخر رازی ـ مفسر معروف مکتب خلفا ـ پس از بررسی نظریه‌های مختلف در تفسیری از آیه قرآن به سخن امام علی(ع) باز می‌گردد و در استدلال خود می‌گوید:«هرکه در دینش به علی بن ابی طالب(ع) اقتدا کند، بی‌گمان هدایت می‌یابد و دلیل آن، گفته پیامبراسلام (ص) است که فرمود: «خدایا حق را همیشه بر مدار او بگردان.» امروز نیز جامعه اسلامی نیازمند وحدتی استوار است.