در کنار زمین شناسی پزشکی طی سال های اخیر نگاه مردم به خواص درمانی کانی ها و سنگ‌ها معطوف شده است. البته نباید از ذهن دور داشت که شاخه درمانی کانی ها و سنگ ها قدمتی دیرینه دارد که در کتب باستانی هندی و چینی به آن پرداخته شده است.
حکمای صاحب نام ایرانی  همچون ابن‌سینا، ابوریحان بیرونی و خواجه نصیرالدین طوسی در آثارشان به ارزش‌های درمانی سنگ‌ها و گوهرهای ارزشمند اشاره کرده و نسخه‌های درمانی متنوعی را ارائه کرده‌اند. در حال حاضر چین یکی از بزرگترین صادر کنندگان کانی ها و سنگ ها محسوب می شود؛این در حالی ست که کشورمان ایران نیز از نظر تنوع و تعدد کانی ها و سنگ های قیمتی در زمره یکی از توانمندترین نقاط دنیا به حساب آمده و می تواند به قطب صادراتی جهان تبدیل گردد. فراموش نکنیم همین مسیر می توانند برای خیلی از جوانان این مرزو بوم افق های روشن و اشتغالزایی را ایجاد کند.
زمین شناسی پزشکی به بررسی تاثیر فاکتورهای زمین شناسی بر سلامتی و پراکندگی بیماری ها می‌پردازد. بیماری های فلورزیس(اشباع عنصر فلوئور در آب و خاک) ، گواتر، کرتینیسم، بلک فوت، کشان، کاشین‌بک، سرطان ریه، آسیب دیدگی های سیستم عصبی و ناهنجاری در حیوانات با آلودگی ناشی از عناصر در ارتباط بوده اند که به تفصیل مورد مطالعه قرار گرفته است.
 مطالعه بیماری ها امکان ارائه راه حل های مناسب برای پیشگیری یا درمان آنها را فراهم می کند. بر این اساس پس از بررسی ارتباط بیماری ها و عناصر، روش‌های نوینی که برای تعیین پراکندگی عناصر در برخی کشورها بکار می رود. تلاش های علمی هماهنگ بین علوم زمین، زندگی و بهداشت می تواند به عنوان یکی از بهترین روش های ارتقاء سلامت جوامع در حال و آینده باشد. نمونه های جهانی مستندی از تاثیرات آرسنیک، زغال سنگ ، آب های اسیدی، گرد و خاک بر سلامتی یافت شده است. این نمونه ها چگونگی ارتباط مخاطرات ژئوشیمیایی و فرایندهای طبیعی را توضیح می‌دهند و به این نکته می پردازند که ممکن است تغییرات صورت گرفته به دست انسان به جای چاره سازی، منجر به بیماری شود. راه حل های موثر برای مبارزه با مخاطرات زیست محیطی و جلوگیری از تکرار چنین اشتباهاتی هنگامی ایجاد می شود که بسیاری از افراد صاحب نظر هنگام تصمیم گیری های مهم ، روابط متقابل انسان با محیط و ضرورت فعالیت های جهانی و جامع علوم زمین و بهداشت را کاملا درک کنند. به علت اهمیت تاثیر فاکتورهای زمین شناسی و پراکندگی جغرافیایی بر بیماری ها و سلامت در سال 1996 کنگره زیست محیطی تصمیم گرفت که گروه کاری بین المللی را در ارتباط با زمین شناسی پزشکی به وجود آورد با این هدف که اهمیت این موضوع را میان دانشمندان، متخصصین امور پزشکی و عموم مردم ارتقا دهد.
ظرفیت‌های کم نظیر معادن ایران
نتایج آمارگیری سال 1392 معادن کشور نشان می‌دهد که در سال 1392 تعداد 5445 معدن در حال بهره‌برداری در کشور وجود داشته است. از این تعداد، معادن شن و ماسه، سنگ تزیینی و سنگ لاشه به ترتیب با 1437 ، 859 و 771 معدن بیش‌ترین تعداد را دارا بوده‌اند. توزیع استانی معادن نشان می‌دهد که استان‌های کرمان، خراسان رضوی و اصفهان به ترتیب با 487، 479 و 412 معدن بیشترین تعداد معادن در حال بهره‌برداری را داشته‌اند. البته باید اذعان داشت که خیلی از معادن و ذخایر همچنان بلاتکلیف رها شده هستند وباید گفت از خیلی از پتانسیل ها هنوز هیچ استفاده ای نشده است.
ایران به لحاظ ذخائر معدنی جزو 10 کشور نخست جهان و اولین کشور غرب آسیا است و طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس 7 درصد ذخایر معدنی جهان در ایران جای دارد. غنای منابع و ذخایر عظیم معدنی، كشور ما را یكی از غنی ترین مناطق جهان از نظر توانایی تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنعت كرده است. همچنین طبق بررسی های صورت گرفته تاکنون حدود 6 هزار معدن با 70 نوع ماده معدنی در کشور شناسایی شده است و 15 هزار محدوده امید بخش معدنی با 40 میلیارد تن ذخایر قطعی به ارزش بیش از 770 میلیارد دلار شناسایی شده است.
ایران به دلیل داشتن معادن غنی از نظر ذخایر مواد معدنی درجهان از جایگاه بالایی برخوردار است ، به شکلی که 12 معدن مهم جهان مانند مس سرچشمه در ایران قرار دارد؛ 8 درصد ذخایر روی و 3 درصد ذخایر سرب جهان در ایران جای گرفته وکشور ما چهارمین تولید کننده سنگ تزیینی در دنیا است ؛ همچنین ذخایر شناسایی شده مس ایران به بیش از 30 میلیون تن می‌رسد.
از سوی دیگر کشورمان به دلیل داشتن ذخایر اورانیوم، زغال سنگ و سنگ آهن هم جایگاه بالایی در فهرست جهانی دارد و طبق پیش بینی و بررسی های به عمل آمده ، کشورمان روی کمربند آهن، روی، سرب، مرمریت، مس و طلا قرار دارد و دست کم 100 سال مواد معدنی برای تولید و استخراج دارد . اما با وجود همه این ذخایر بسیار غنی معدنی و پتانسیل رشد اقتصادی کشور به واسطه معادن، ایران تاکنون نتوانسته است برداشت مناسبی از ذخایر معدنی خود داشته باشد و سهم صادرات مواد معدنی در تولید ناخالص داخلی کشور بسیار اندک است.
كشوری با این همه منابع غنی همراه با نیروی تحصیلكرده جوان و جویای كار البته كه نباید در ركود بماند و تنها كافی‌است به این منابع با دیدی ملی و مسئولیت پذیر نگاه كرده و همگرایی واقعی ایجاد كنیم.
محسن زین العابدینی یک پژوهشگر عرصه سنگ‌ها و کانی های ایرانی برایمان توضیح می دهد:« تاسیس یک سازمان اختصاصی جزو ضروریات است تا فعالیت ها به صورت هماهنگ و منسجم انجام شود،ولی متاسفانه علی‌رغم اینکه انجمن سنگ ایران  تأسیس شده است،هنوز از جهت فراگیر شدن آن و پیوستن کلیه دست‌اندرکاران این صنعت به نتایج مناسبی نرسیده‌ایم. حضور در نمایشگاه‌های خارجی زمانی می‌تواند بیشتر مثمر ثمر واقع شود که از یک انسجام و هماهنگی خاص و کامل برخوردار باشیم. نظیر شرکت کننده های کشور ترکیه در نمایشگاه سال ۲۰۰۲ "کارارا” در ایتالیا و یا در امر تبلیغات و بازاریابی و صادرات مسلما اگر به صورت متشکل و با یک سازماندهی اصولی حرکت کنیم،درصد حصول موفقیت بیشتر خواهد بود و به عبارتی توانایی‌های منفرد و جداگانه را باید به صورت یک قدرت عمده و واحد درآورد تا بتوانیم حرکتی اساسی و نتیجه بخش صورت دهیم.»
چطورشیوه آموزشی را
برای ارتقا زمین شناسی تغییر دهیم؟
روشن است برای رسیدن به پتانسیل های بالاتر بهره‌برداری از معادن باید به توسعه و تقویت زمین‌شناسی از سال های مدرسه توجه و اهتمام ویژه داشت.
کشوری که پایتخت کانی ها و سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی جهان محسوب می‌شود،باید از نظر تربیت زمین شناسان جوان کاری و خلاق و نیز تکنیسین های موفق در معادن حرف اول را بزند.
احسان قاسم‌خانی کارشناس ارشد ژئوشیمی یکی از شرکت کنندگان اولین همایش ملی زمین شناسی پزشکی و کانی درمانی (استان مرکزی 22 تیرماه 96) به خوبی به موانع سد راه رغبت دانش آموزی به سمت درس زمین شناسی اشاره کرده و می گوید:«در شرایطی که معلم تمام فکرش معطوف به تمام کردن کتاب درسی زمین‌شناسی باشد، دیگر چه جایی برای خلاقیت و گفت وگو و مشارکت در بحث باقی می‌ماند؟! تأکید غیر منطقی بر یک شیوه آموزشی هماهنگ و بی‌مورد در سراسر کشور ضمن کشتن قدرت خلاقیت و ایده‌پردازی دانش‌آموزان و معلمین مدارس، معلمان را در فشار و استرس روانی بیش از حدی  قرار می‌دهد که منجر به فرسودگی آن‌ها می‌شود.»
وی ادامه می دهد:«وجود امکانات و ابزار آموزشی زمین شناسی مناسب در مدارس و استفاده صحیح ومؤثر از آن‌ها موجب ارتقای کیفیت آموزشی خواهد شد. نمونه‌هایی از این امکانات آموزشی عبارتند از جعبه سنگ و کانی، درصورت امکان میکروسکوپ، نمونه‌های ماکروسکوپی فسیل‌های واقعی و یا مولاژ فسیل‌ها، لوازم آزمایشگاهی و وسایلی مانند جعبه سختی موس و...
 یکی از مهم‌ترین رویکرد‌های جدید در آموزش علم زمین‌شناسی که امروزه در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد به خدمت گرفتن فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT است. »
این مهندس زمین شناسی در تکمیل صحبت‌هایش می گوید:« زمین‌شناسی یکی از علوم پایه کاملا تخصصی است که تدریس آن باید بر عهده کسی باشد که با مبانی اساسی این علم همچون پترولوژی، کانی‌شناسی، فسیل‌شناسی، ژئوشیمی و...آشنایی داشته باشد. بدون تردید سپردن تدریس این درس به فردی غیر متخصص به میزان زیادی از بازده این کار خواهد کاست. در همین راستا در سال 1395 پژوهشی به منظور بررسی میزان اثرگذاری هوش تصویری در آموزش علم زمین‌شناسی در شهر اصفهان انجام شد. نتایج حاصل گواه آن هستند که در کتاب درسی علوم زمین به هوش تصویری فضایی در قالب عکس، ترسیم شکل، نمودار و نقشه توجه کافی شده؛ اما دبیران اطلاعات نسبتاً کاملی در این مورد نداشته و در کلاس‌های درس از آن‌ها استفاده کافی نبرده‌اند که علت آن بکارگیری برخی از دبیران غیر متخصص بوده است.»
زمین شناسی پزشکی کانی آزبست
ژئومدیسین یا زمین شناسی پزشکی یکی از شاخه‌های نوین دانش زمین شناسی است. این گرایش،کاربرد زمین شناسی در مورد اثرات مثبت و منفی کانی ها وسنگ ها را بر محیط زیست و سلامت انسان مورد مطالعه وبررسی قرار می دهد. همچنین ارتباط بین فاکتورهای زمین شناسی و مشکلات سلامتی انسان، حیوان و نقش کانی های دارویی در پزشکی و داروسازی را بررسی می کند.
مریم مومنی کارشناس زمین شناسی، مسئول انجمن علمی و سرگروه دبیران زمین شناسی استان مرکزی که خود دبیر اجرایی اولین همایش ملی زمین‌شناسی پزشکی و کانی درمانی ست،برایمان درباره شاخه زمین‌شناسی پزشکی بیشتر توضیح داده و می‌گوید:«این علم بیشتر روی فرآیندها و تاثیر مواد تشکیل دهنده زمین بر روی انسان ها و حیوانات تمرکز دارد. دانشمندان این رشته تاثیرات ژئو شیمیایی عناصر را بر حیات موجودات زنده معرفی و بررسی می کنند. یکی از مباحث مهم این دانش بین رشته ای بررسی اثرات مخرب کانی های سمی و سرطان زا به ویژه "آزبست” است.»
این کارشناس زمین شناسی که خود در اولین همایش زمین شناسی پزشکی و کانی درمانی به ارائه مقاله ای درباره زمین شناسی پزشکی کانی سمی «آزبست» همت گمارده است،برایمان در باره نتایج تحقیقاتش توضیح می دهد:«این کانی به دلیل داشتن خصوصیات منحصر به فردی که دارد- نظیر نسوز بودن- مورد استفاده و استقبال گسترده در صنایع مختلف –همانند پارچه ها و البسه ضد حریق و نیز عایق ها - است. نقش این کانی در ایجاد انواع سرطان‌ها، راه‌های پیشگیری و مقابله با خطرات آزبست موضوع مشترک زمین شناسان پزشکی و پزشکان است. این همکاری زمینه مناسبی در جهت کاهش سرطان ها و حل مشکلات زیست محیطی ناشی از حضور الیاف آزبست در محیط است.»
 اعجاز درمانی سنگ‌ها از دیرباز
 شاید برایتان عجیب باشد اگر بدانید برخی درمانگران طبیعی از هزاران سال پیش با قراردادن سنگ‌های شفابخش بر نقاط مختلف بدن یا با تجویز آبی که سنگی خاص در آن قرار داده شده، درد بیماران خود را تسکین می‌دادند و نتایج درمانی موفقیت‌آمیزی به دست می‌آوردند.
در منابع قدیمی مکاتب درمانی متعددی همچون طب سنتی ایران، طب سنتی آیورودا و چین به خاصیت درمانی سنگ‌ها و گوهرها اشاره‌های فراوانی شده است و حکمای صاحب نامی همچون  ابن‌سینا، ابوریحان بیرونی و خواجه نصیرالدین طوسی در آثارشان به ارزش‌های درمانی سنگ‌ها و گوهرهای ارزشمند اشاره کرده و نسخه‌های درمانی متنوعی را ارائه کرده‌اند. امروزه مردم در سراسر جهان نیز با فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف از سنگ‌ درمانی و خواص آرامش‌بخش و تسکین‌دهنده سنگ‌ها نه‌تنها برای درمان بیماری‌ها و اختلال‌های روحی و جسمی بلکه برای پیشگیری از ابتلا به بسیاری از بیمارها نیز استفاده می‌کنند. اگر تصمیم دارید از انرژی موجود در سنگ‌ها برای تسکین و درمان روح و جسم خود استفاده کنید، سنگ را با یکی از روش‌های زیر شست‌وشو دهید تا پاکسازی شود. به عنوان مثال می‌توانید سنگ را برای 8-7ساعت درون نمک خشک دریا یا خاک بگذارید و در نهایت آن را با آب بشویید تا آماده استفاده شود. بهترین شیوه استفاده آن است که در فضایی آرام و مناسب که اکسیژن کافی در آن وجود دارد دراز بکشید و سنگ‌ها را به‌طور مستقیم بدون هیچ پوششی به مدت 20 دقیقه روی پوست‌تان قرار دهید تا از خواص درمانی آنها بهره‌مند شوید.