نگاهی به وضعیت باغداران در فصل میوه‌های نوبر ( بخش نخست)
بوران زمستان میوه های تابستان را بلعید! (گزارش روز)
بوران سرما در برخی مناطق کشور پیشدستی کرد و شکوفه‌های تر و تازه باغات میوه مناطق گوناگون را صحنه برگریزان کرد، حباب سردرختی‌ها را با شاخه‌های خشکیده و شکسته ترکاند پیش از آن‌که طعم شان در شهرها و روستاها و خانه‌ها پراکنده شود و مزه‌شان در تابستان امسال چشیده شود.
حسن آقایی
هر ساله شاهدیم که در برخی مناطق کشور، محصولات کشاورزی دست‌خوش آفات طبیعی می‌شوند ودر این بین کشاورزان متضرر اصلی چنین بلایای آسمانی هستند که نیازمند حمایت همه‌جانبه دولت می‌باشند.
امروز بدون شک کشاورزان در صورت حمایت می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در پویایی اقتصاد کشور داشته باشند و با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی‌های حساب شده، کشور را از واردات هر نوع محصول کشاورزی بی‌نیاز کنند، اما وقتی که پای درددل برخی از همین قشر کشاورز می‌نشینید می‌بینید که گلایه‌های فراوانی از بی‌مهری دولت دارند و چشم انتظار حمایتی هستند تا بتوانند محصولات زراعی خود را با قیمت و کیفیت مناسب به بازار عرضه کنند.
بهار شکوفه‌ها پاییز شد!
رخدادهای طبیعی نظیر سیل، زلزله، خشکسالی، سرما و گرمای شدید و نیز نزولات آسمانی همیشه قابل برآورد نبوده و نیست همین طور میزان زیان‌شان. در مقابل، انسان در تمام قرون قادر نبوده این پدیده‌های طبیعت را جلوگیری کند که در چنین حالاتی چه بسیار غافلگیر هم شده و آسیب‌های سنگین و دور از گمان نیز دیده است. با این وصف و واقعیات پیشه کشتکار و باغداری که سر و کارش با طبیعت است در فضای باز و آزاد رشد می‌کند و محصول و ثمر می‌دهد. در این راستا کشاورز غیر از سختی‌های پرورش، نگهداری و رسیدگی صیفی‌جات و درختان میوه، همیشه به امیدواری سازگاری سرشت شغلی‌اش فعالیت می‌کند، اما در همین حال و هوا نگران سرما، خشکسالی، برف، کولاک و آفات گیاهی و درختی می‌باشد. لیکن با همه تهدیدها ومراقبت‌ها، طبیعت و شرایط آب و هوا و جغرافیایی به صورت محسوس و یا نامعلوم، فعل و انفعالات خود را دارد که گاه عمق، اندازه و تأثیرشان نیز برای کشاورز آشکار نیست، نظیر همین بروز سرمای بسیار سخت و برف سنگین که بهار شکوفه‌های درختان را بدون تصور به تصویر پاییز می‌کشاند.
آسیب 100درصد
برخی سردرختی‌ها
چندگونه سردرختی میوه باغات شهریار 100درصد و برخی دیگر 80-20 درصد در اثر سرمازدگی از بین رفته به‌طوری که باروری محصول گذشته‌شان در سال آینده جای تردید دارد. خسارات وارده به اندازه‌ای است که باغدار برای احیاء درختان آسیب‌دیده خواستار تمدید مدت پرداخت وام و بدون کارمزد و دیرکرد است.
«اکبر بهنود»، کشاورز باغدار و عضو هیئت‌مدیره صندوق توسعه بخش کشاورزی شهریار است. موقعی که در تماس تلفنی از او می‌پرسم سرما و برف زمستان تأثیری در تولید میوه‌ها داشته است؟، می‌گوید: «بیایید از نزدیک وضعیت را ببینید و نظر کشاورزان را بپرسید.» او درباره آسیب‌های سرما به شکوفه‌های سردرختی چنین می‌گوید: «محصولات سردرختی: گوجه‌سبز، آلو قطره طلا، زردآلو و گردو در اثر سرمای سخت زمستان 100درصد سوخته و سرمازده شده‌اند و هلو و شلیل 80-20 درصد خسارت دیده‌اند.»
بازدهی میوه شاید در سال 94
به طور کلی این سرما باعث از بین بردن سرشاخه‌های درختان باغات میوه شده به حدی که شاید در سال 94 آن بازدهی سابق را نداشته باشند.
بهنود ادامه صحبت‌شان در خصوص هزینه‌های آماده‌سازی دوباره درختان آسیب دیده است: وی می‌گوید: «وقتی که سرما محصول را نابود می‌کند کشاورز باغدار بایستی جهت زمینه‌سازی دوباره درخت‌های صدمه دیده مخارج مضاعف شامل آبیاری، سمپاشی، نگهداری درختان و... بپردازد تا بتواند سال بعد ثمربخش شوند.»
از «عضو شورای مرکزی خانه کشاورز شهریار» می‌پرسم در جهت آمادگی و بازسازی آنچه که ابراز کردید مشکل و یا پیشنهادی کشاورزان خسارت دیده دارند؟ وی می‌گوید: «پیشنهاد ما این است که دولت وام‌های کشاورزان را بدون کارمزد دیرکرد تمدید کند، یعنی سود 14درصدی در شرایط فعلی با بهره معمولی و نه با بهره دیرکرد منظور و محاسبه شود.
هم چنین امسال به کشاورزانی که وام نگرفته‌اند وام با درصد کارمزد داده شود که آنان درختان سرمازده باغ‌شان را برای باروری در سال بعد آماده سازند.»
«سرمای زمستانی سال گذشته به سردرختی‌های چیده نشده آسیب رساند که طبعا باعث کاهش مقدار تولید است ولی برف و سرمای اواخر سال روی پرتقال اثر آن چنانی نگذاشت، البته چنانچه مدتی ادامه می‌یافت روی این محصول تاثیرگذار می‌شد.»
این مطلب را یک شهروند آگاه از امور کشاورزی باغی مازندران در پاسخ به این پرسش که تاثیر سرما و برف روی تولید میوه امسال چه بوده است؟ اظهار می‌کند. از «حقیقی» می‌پرسم کمیت و نرخ فروش عمده پرتقال در مبداء چه مقدار است؟ او می‌گوید: «پرتقال‌های انباری هنوز باقی مانده است و هر کیلو 1000- 1150تومان به صورت عمده به میادین فروخته می‌شود در حالی که همین محصول در خرده‌فروشی‌ها هر کیلو بالای 2هزار تومان به مصرف‌کننده عرضه می‌شود.»
برف و سرمای اسفندماه هنگامی بود که درختان باغات میوه تابستانی گل داده بودند. دامنه آسیب‌های سرمازدگی شکوفه محصولات باغی در استان‌های مختلفی گسترده بود اما تاثیر کاستی میوه‌ها که تولید نخواهند شد در ماه‌های آینده آشکار خواهد شد.
میزان خسارات وارده
در گفت و گو با «علی حاج فتحعلی» دبیر اتحادیه صنف بارفروشان تهران، از وی وضعیت تولید محصولات باغی را با در نظر گرفتن آسیب سرمای سخت زمستان در موسم شکوفایی می‌پرسم، او با اشاره به آن که سرما بیشتر در اسفندماه و موقعی که درختان میوه گل کرده بودند آسیب ساز شد و سردرختی‌ها را از بین برد جوری که زردآلود گوجه سبز خسارت دیدند، می‌گوید: «این وضعیت در مناطقی از جمله آذربایجان- غربی و شرقی بود و در شمال پرتقال را دربرگرفت. بنابراین شرایط جوی سردرختی میوه‌ها در اثر سرمای اواخر سال گذشته از بین رفته‌اند، در چنین وضعی از اردیبهشت تا خرداد با مشکل کمبود میوه باغی روبه‌رو خواهیم شد.»
ادامه گفتار «حاج فتحعلی»، فراوانی و خوب بودن بار شب عید است. ولی پرسشم قیمت‌های کنونی میوه در کف میدان عمده‌فروشی است. او می‌گوید: «در میدان بزرگ پرتقال هر کیلو 1000 تومان است و یک نوع د یگر پرتقال که با دارو می‌شویند و براق می‌شود کیلویی 1500تومان است. سوال می‌کنم. این دارو مشکل غیربهداشتی ندارد؟ جواب می‌دهد: «درباره اطمینان بهداشتی آن پرسیده‌ایم که گفته شده مشکل ندارد. منظور از شست وشو با آن دارو جذاب تر کردن رنگ پوست پرتقال است.» وی در ادامه، نرخ هر کیلو هندوانه جیرفت را 600-500 تومان اعلام می‌کند و درباره وضعیت قیمت سیب زمینی که اخیرا بالا رفته است با چنین اظهاری که 15-10 روز آینده سیب زمینی گرگان وارد بازار مصرف می‌شود، می‌افزاید: «پارسال چون سیب زمینی کم کاشته شد امسال کم بود. الان محصول نو هر کیلو 2500 تومان است ولی سیب زمینی کهنه سابق تولید اردبیل و همدان و انباری هر کیلو 2000 تومان است.»
میزان خسارت‌ها در مازندران
کاهش 50درصدی تولید مخصوصاً میوه‌جات و 10 تا 30درصدی شکوفه‌های مرکبات، شکستن، خشک شدن و غیرقابل احیای بعضی درختان و از بین رفتن درخت‌های 5-4ساله مرکبات بخشی از خسارات سنگین برآمده از سرما، برف و یخ‌زدگی اواخر زمستان در مازندران است.
در گفت‌وگو با رئیس هیئت‌مدیره کانون تشکل‌های کشاورزی مازندران، پرسشم درخصوص چگونگی شکوفه‌های میوه‌های باغی در برابر سرما و برف اخیر زمستان و تأثیر آن روی تولید محصولات است. وی توضیح می‌دهد: «اتفاق سرمای اخیر تأثیرش برای تولید محصولات امسال درحالی بود که شکوفه‌های درختان مرکبات بایستی باز و میوه می‌شدند اما در اثر سرما و برف با کاهش 10 تا 30درصدی در تولید مواجه شدیم.»
کاهش 50درصد تولید محصول
«مهندس منوچهر بحری» ادامه می‌دهد: «از طرف دیگر، اتفاق سرمای سنگین، برف و یخ‌زدگی باعث شکستن و خشک شدن بعضی درخت‌ها شد مضاف به این که کلاً درخت‌های 5-4ساله مرکبات و هم‌چنین در شرق مازندران شلیل و زردآلو از بین رفتند. تأثیر چنین وضعیتی این است که برخی درختان آسیب دیده از سرمای شدید احیاء نخواهند شد و بعضی از این درختان مخصوصاً میوه‌ها، 50درصد تولیدشان کاهش یافته است.»
ادامه گفتاراو شرح زیان‌های دیگر ناشی از برف در محل‌های دیگر است، وی می‌گوید: «ریزش برف سنگین هم‌چنین به دامداران و مراکز گل و گیاه و...، آسیب رسانده است. از جمله ریزش سقف اصطبل و تلف شدن بعضی دام‌ها و نیز از بین رفتن برخی دام‌ها به دلیل نرسیدن غذا بود. مجموعه اتفاقات ضرر هنگفتی برای تولیدکنندگان به جای گذاشته است.»
از «بحری» می‌پرسم: ضرر کشاورزان جبران خواهد شد؟ او پاسخ می‌دهد: «این خسارات جبران ناپذیرند مگر دولت نهال تازه و وام کم‌بهره یا بدون بهره به باغداران دهد. در آن صورت، کشاورزان تا 5 سال دیگر ثمره به بار نشستن درختان نوکاشت خواهند داشت.»«سرما و برف آن قدر زیاد و سنگین بود که نه فقط گل‌های درختان میوه‌جات را از بین برد که به گفته یک کشاورز که بعضی میوه‌جات دکان ما را تأمین می‌کند درخت شکسته و خیلی هم خشک شدند.»
خرده‌فروش محصولات کشاورزی به نام «تبریزی» می‌افزاید که خود سال‌ها پیش به باغداری مشغول و شاهد بوده که مالک برای نگهداری و سالم ماندن محصولاتش چقدر زحمت می‌کشد. او هم در زمستان و بهار و هم در تابستان نگران سرمازدگی و آفت‌های درختی بود. وی می‌گوید: «می‌خواهم بگویم حرفه کشتکاری در هر بخش زراعت غیر از هزینه‌های مختلف، پشتکار، حوصله و رسیدگی دایم می‌خواهد تا درختان به بار برسند اگر از زمان گل دادن درختان تا رسیدن زمان چیدن بار، تگرک و سرمای سنگین در کار نباشد نه مثل زمستان گذشته که زحمات و مواظبت چند ماهه کشاورزان در اثر برف و سرما به باد می‌رود. از سوی دیگر از بین رفتن میوه‌ها روی تولید و احتمالاً قیمت اثر می‌گذارد.»
به خنده می‌گویم اگر منظورتان افزایش نرخ میوه ها درصورت کمبود احتمالی تولید در آینده است باید گفت بعضاً قیمت‌های خرده‌فروشی‌ها همیشه نامناسب و متفاوت با یکدیگر است. او می‌گوید: «اگر چنین باشد، به دلیل هزینه‌های بالا است، کرایه‌ها بالا است، دستمزدها و هر چیز دیگر. وانگهی میوه‌فروشی قند و خشکبار و یا کفش و کمد و... نیست که ماه‌ها و یا سال‌ها سالم بماند. کار میوه‌فروشی زدگی جنس، لکه و لهیده دارد. هرکس این جور جنس را به نرخ مناسب نمی‌خرد. ناچار گاه بدون سود می‌فروشیم.» می‌گویم این مقایسه‌ها را بگذارید کنار نرخ فرضاً پرتقال که تولیدکننده و عمده‌فروش میدان هر کیلو آن را 1000 تا 1150 تومان می‌فروشند. اما همین میوه در مغازه‌ها بالای دو هزار تومان فروخته می‌شود. میوه فروش می‌گوید: «در کشور ما هیچ کمبودی پابرجا نمی‌ماند. حالا برف و سرما تولید محصول را کم کند، مشکلی در مصرف پیش نمی‌آید، گرچه کشاورز ضرر کرده باید از سوی دولت کمک شود.»