منبر «سلونی» امام علی(ع)(پرسش و پاسخ)
پرسش:
امام علی(ع) در خطبه یا منبر «سلونی قبل ان تفقدونی» چه پاسخ‌هایی را به سؤال‌های مخاطبین خود ارائه داده‌اند؟
پاسخ:
یکی از مظلومیت‌های خطبه «سلونی» این است که متأسفانه جناب «سید رضی» که جمع‌آوری کننده خطب نهج‌البلاغه است، این خطبه را در نهج‌البلاغه نیاورده، چون همانطور که می‌دانید، نهج‌البلاغه سه بخش است: یک بخش خطبه‌ها (یعنی سخنرانی‌های مولا علی(ع))، یک بخش نامه‌ها (یعنی مکاتبات امام علی(ع))، و یک بخش هم کلمات قصار (یعنی سخنان کوتاه امام علی(ع)).
چون خطبه «سلونی قبل ان تفقدونی» بپرسید از من قبل از اینکه مرا از دست بدهید، نه جزء سخنرانی‌ها، نه جزء نامه‌ها و نه جزء کلمات قصار است، لذا سید رضی اصلاً این خطبه سلونی را در نهج‌البلاغه نیاورده است. شارحان نهج‌البلاغه مثل ابن ابی‌الحدید، آیت‌الله جوادی آملی و استاد علی دوانی، اینها بخش‌هایی از این خطبه سلونی را در کتاب‌هایشان آورده‌اند.
این مجموعه سؤال و جواب‌ها که معلوم می‌شود چندین منبر سلونی قبل ان تفقدونی بوده، حدود هفتاد و نه پرسش و پاسخ است که ما در اینجا به برخی از اهم این پرسش‌ها و پاسخ‌ها اشاره می‌کنیم.
ان‌شاءالله مطالعه این سؤال و جواب‌ها برای ما مفید باشد، امید که اندکی بفهمیم چه مولایی داریم و چه اقیانوسی از علوم و معارف، در این خطبه سلونی نهفته هست و ما متأسفانه از آن بیگانه و بی‌خبریم.
1- اولین سؤال‌کننده از گوشه مسجد کوفه برخاست، و پرسید: یا علی! به من بگو! از اینجا که من ایستاده‌ام تا عرش خدا چقدر فاصله هست؟
امیرالمؤمنین علی(ع) فرمود: اولا فاصله فرش تا عرش، یک فاصله مکانی نیست که من به تو بگویم از اینجا تا عرش چقدر فاصله است؟ اما اگر یک مؤمنی خالصانه بگوید لا اله‌الا الله و این کلمه توحید را بر زبان خود جاری سازد، او فاصله فرش تا عرش را پیموده است، فرش و عرش را به یکدیگر پیوند داده است.
و بعد در ادامه فرمود: اگر می‌خواهی عرش پروردگار رحمان را جست‌وجو کنی، بدان قلب یک انسان مؤمن عرش پروردگار رحمان است.
اولین سؤال‌کننده جواب سؤال خود را گرفت و نشست.
2- سائل دوم از گوشه دیگر مسجد برخاست و پرسید:
یا علی! به من بگو!
واجب کدام است؟ واجب‌تر کدام است؟
نزدیک کدام است؟ نزدیک‌تر کدام است؟
عجیب کدام است؟ عجیب‌تر کدام است؟
مشکل کدام است؟ مشکل‌تر کدام است؟
امیرالمؤمنین علی(ع) در پاسخ فرمود:
واجب، ترک گناه است و واجب‌تر از آن توبه از گناه است.
نزدیک، قیامت است و نزدیک‌تر از آن مرگ است.
عجیب، بی‌وفایی دنیاست و عجیب‌تر از آن دل بستن به این دنیای بی‌وفاست.
مشکل، سرازیر قبر شدن است و مشکل‌تر از آن با دست خالی سرازیر قبر شدن است.
این سائل هم جواب سؤال خود را گرفت و نشست.
3- سائل سوم از گوشه دیگر مسجد کوفه برخاست و پرسید:
یا علی! به من بگو!
من از کجا بفهمم خدا عبادت‌های مرا قبول کرد؟
از کجا بفهمم خدا گناهان مرا آمرزیده است؟
از کجا بفهمم خدا عبادت‌های مرا قبول نکرده و مردود اعلام شده است؟
از کجا بفهمم خدا گناهان مرا نیامرزیده و در نامه عمل من ثبت شده است؟
امیرالمؤمنین علی(ع) فرمود:
اگر یک عبادتی انجام داده‌اید و بعد از آن عبادت، خدا به شما توفیق داد عبادت دوم را انجام بدهید، آن عبادت دوم دلیل بر آن است که خدا عبادت اول را از شما قبول کرده است. چون عبادت اول‌تان را قبول کرد لذا به شما توفیق ورود به عبادت دوم را عنایت کرد.
اگر شما یک گناه و معصیتی مرتکب شدید، منتهی بعد از آن گناه خدا به شما توفیق داد یک طاعت و عبادتی انجام دهید، این عبادت بعد از معصیت دلیل بر این است که خدا معصیت شما را آمرزیده و مورد بخشش قرار داده است لذا به شما توفیق داد که مرتکب طاعت و عبادتی بشوید.
اگر اول یک طاعت و عبادتی انجام دادید، بعد از آن عبادت مرتکب گناه و معصیتی شدید، آن گناه بعد از عبادت دلیل بر این است که خدا عبادت شما را قبول نکرد و مردود اعلام شد لذا مرتکب گناه شدید، چون اگر عبادت، عبادت مقبول بود می‌بایست شما را از گناه باز دارد. همین که بعد از عبادت معصیت کردید، این معصیت دلیل بر این است که آن عبادت مقبول نبود. اگر یک گناهی انجام دادید و بعد از آن مرتکب گناه دوم شدید، آن گناه دوم دلیل بر آن است که خدا گناه اول‌تان را نیامرزیده، لذا مرتکب گناه دوم شدید. اگر مرتکب گناه سوم بشوید، گناه سوم دلیل بر این است که خدا گناه دوم را بر شما نبخشیده است.
این سومین سائل هم جواب سؤال خود را گرفت و نشست.
ادامه دارد