اُنس با قرآن کریم موجب نشاط و شادابی انسان، هم در زندگی روزمره‌ و هم موجب پاداش اُخروی خواهد شد. این کتاب آسمانی همان قوانین جامع هدایت انسانی به شمار می‌آید. به همین جهت است که معجزه‌ جاوید اسلام شمرده شده است. اُنس با قرآن، یکی از برنامه‌های با اهمیت در فرهنگ و جامعه‌ اسلامی است و جزء جدایی‌ناپذیر دین و ایمان انسانی است؛ زیرا پذیرفته نیست کسی ادعای پیروی از قرآن داشته باشد، اما اُنسی با آن نداشته باشد و از آن بهره نگیرد؛ نه بخواند، نه بدان عمل کند و چه بسا شناختی نیز از آن نداشته باشد.
مگر می‌شود با مهم‌ترین ارمغان آسمانی و کامل‌ترین مجموعه‌ کلام الهی، کمتر از نامه‌ یک دوست و رفیق برخورد کرد؟ از این جهت قرآن کریم مورد اهمیت و ستایش است که این کتاب راه سعادت و هدایت همیشگی را آموزش می‌دهد؛ زیرا تنها کتابی است که نسبت به مخاطبان خود اعلام مبارزه طلبی نموده است؛ یعنی در حقیقت (تحدی) نموده که کسی حتی نمی‌تواند سوره‌ای یا ده آیه و یا مثل این قرآن بیاورد،چنانکه خدای تبارک و تعالی می‌فرماید: «بگو‌ای پیامبراگر جنّ و اُنس متفق شوند که مانند قرآن کتابی بیاورند هرگز نتوانند نظیر آن را بیاورند هر چند در این کار همگی پشتیبان یکدیگر باشند. سوره مبارکه اسراء، 88».   
انسان هیچ گاه از اُنس با قرآن بی‌نیاز نخواهد بود؛ چرا که محتوای غنی آن پاسخی به مهم‌ترین نیازهای زندگی اوست. به همین جهت، قرآن کریم از مؤمنان خواسته است تا قرآن را در حد توانشان تلاوت کرده و در اُنس با این کتاب مقدس کوتاهی نکنند. از سوی دیگر اکثر کارشناسان علوم قرآنی تاکید داشته‌اند تلاوتی که با تدبر در آیات همراه نشود، کم ثمر است و مانند این می‌ماند که شخصی به گنجینه‌ای از طلا و جواهر گران‌بها دست یابد، ولی تنها به مشاهده و شمارش مقدار آن بسنده کند و اندوخته‌ای بر ندارد. متأسفانه برخی از مسلمانان به آداب مقدماتی چون تجوید، زیبایی صوت و... بیشتر از ادب نهایی و غایی تلاوت اهمیت می‌دهند و به تعبیری، با وجود فراگیری مقدمات، خود را در آن مرحله متوقف کرده‌اند. پیشوایان دینی ما، مسلمانان و علاقه‌مندان به قرآن را از تلاوت سرسری و زیاد خواندن بدون توجه به معنا برحذر داشته و با وجود تأکید بر تلاوت زیاد قرآن، تأکید نموده‌اند که تلاوت اندک همراه با ترتیل و تدبر، از زیاد خواندن همراه با تندخوانی بهتر و با هدف قرآن سازگارتر است. قرآن کریم در آیۀ 24 سورۀ محمد(ص)، عدم تدبر در آیات را نشانۀ قفل شدن قلب‌ها و غفلت دانسته است. گفتنی است در روایات اسلامی، تأکید فراوانی بر اُنس کودکان و نوجوانان با قرآن شده است تا آیات دل نشینش در قلب صاف و پاکشان نشسته و با گوشت و خونشان در هم آمیزد. برترین راه اُنس با قرآن، حفظ آن است که مورد سفارش بسیار بزرگان نیز قرار گرفته است.
راهکارهایی برای ایجاد نیاز به تلاوت
هر روزه
ما مسلمانان معمولا قرآن می‌خوانیم تا با آن به حال خوش معنوی برسیم و یا به وسیله آن خواسته‌های خود را از خداوند طلب کنیم. هرچند این نوع استفاده از قرآن اشکالی ندارد، اما هدف اصلی از نزول قرآن این است که انسان به وسیله آن خداوند را بشناسد و با آن به اوصاف و خصوصیات الهی پی ببرد و با شناخت وعمل به احکام و دستوراتش، سعادت ابدیش را فراهم آورد.اگر احساس نیاز به قرآن در این راستا در ما به وجود آید، هرگز خستگی و دلزدگی از تلاوت و یادگیری به سراغ انسان نخواهد آمد.
محسن یارمحمدی قاری جوان تربیت یافته درصحن وسرای مسجد ضمن بیان مطالب بالا می‌گوید: «انسان هنگامی که حیات معنوی و روحانی نداشت، احساس نیاز به امور معنوی نمی‌کند؛ بنابراین باید این موانع را کنار زد؛ تا ندای فطرت انسان، خواسته‌های فطری خود را به گوش جان انسان برساند.»
وی ضمن اشاره به راهکارهای احساس نیاز به تلاوت و توجه به معانی قرآن تاکید می‌کند: «روایات مربوط به اهمیت قرآن را مطالعه کنید. معاشرت با کسانی که اُنس بیشتری با قرآن دارند و موفقیت‌هایی نیز در این زمینه کسب کرده‌اند. مطالعه زندگانی افرادی که با قرآن زیاد سر و کار داشته‌اند. پرهیز از گناه و توبه از گناهانی که در گذشته مرتکب شده‌اید؛ زیرا گناه، لذت و شیرینی عبادت در ذائقه انسان را از بین می‌برد. گوش دادن به برنامه‌های زیبای قرآنی از صدا وسیما و تهیه سی‌دی‌های قرآنی که با صوت زیبا قرآن را تلاوت می‌کنند.»
مراتب اُنس با قرآن
امام خمینی که اهمیت فوق‌العاده‌ای به قرائت قرآن و اُنس با آن می‌داد؛ با عمل خویش، مشوق دیگران در اهتمام نسبت به قرآن بود و آن را به عنوان یکی از برنامه‌های همیشگی خود قرار داده بود. از فرصت‌های گوناگون برای بهره‌مندی و اُنس بیشتر با قرآن، استفاده می‌کرد. وی چنان مقید به خواندن قرآن بود که - هنگامی که بعد‌از نمازظهر و عصر برای ناهار می‌آمد - اگر در این مدت کوتاه چند دقیقه‌ای فرصت پیدا می‌کرد، قرآن می‌خواند. گاهی این اوقات، کمتر از دو دقیقه بود.
درباره شیفتگی امام به قرآن، خانم فاطمه طباطبایی، همسر مرحوم حاج احمد آقا چنین نقل می‌کند: «نجف که بودیم، آقا چشمشان ناراحت شده بود. دکتر آمد و چشم ایشان را دید و گفت: «شما چند روز قرآن نخوانید و استراحت کنید. امام یک دفعه خندیدند و گفتند: دکتر! من چشمم را برای قرآن خواندن می‌خواهم؛ چه فایده‌ای دارد اگر چشم داشته باشم و قرآن نخوانم. شما یک کاری بکنید که من بتوانم قرآن را بخوانم. این عشق و علاقه در ماه مبارک رمضان، بیشتر می‌شد و به قرائت چندین جزء در هر روز می‌رسید.»
تلاوت بدون تدبر در آیات،کم ثمر است
تلاوتی که با تدبر در آیات همراه نشود، کم ثمر است و مانند این می‌ماند که شخصی به گنجینه‌ای از طلا و جواهر گران بها دست یابد، ولی تنها به مشاهده و شمارش مقدار آن بسنده کند و اندوخته‌ای بر ندارد.
متاسفانه برخی از مسلمانان به آداب مقدماتی چون تجوید، زیبایی صوت و... بیشتر از ادب نهایی و غایی تلاوت اهمیت می‌دهند و به تعبیری، با وجود فراگیری مقدمات تلاوت، خود را در آن مرحله متوقف کرده‌اند. پیشوایان دینی ما، با وجود تاکید برتلاوت زیاد قرآن، توصیه نموده‌اند که تلاوت اندک همراه با ترتیل و تدبر، از زیاد خواندن همراه با تندخوانی بهتر و با هدف قرآن سازگارتر است. قرآن کریم در آیۀ 24 سورۀ محمد، عدم تدبر در آیات را نشانه قفل شدن قلب‌ها و غفلت دانسته است.
برای فهم بهتر قرآن لازم است بدانیم که با توجه به انسجام آیات در یک سوره،هر سوره یک محور یا درس یا موعظه اصلی دارد که در واقع «غرض سوره» است و اکثر آیات مختلف سوره درمقام تبیین این پیام اصلی هستند. مهندس جمال گنجه‌ای قرآن پژوه برایمان توضیح می‌دهد: «ما درهرسوره، پرتکرارترین مفهوم را پیداکرده و آن را به عنوان محور سخن در نظر گرفته‌ایم. هر سوره قرآن یک واحد مستقلِ گفتاری است که به لحاظ موعظه بودن حالت جُنگ را دارد و لذا برای فهم بهتر آن تفکیک به مولفه‌های تشکیل دهنده‌اش ضروری است. تفکیک مذکور باید طوری باشد که هر قسمت در درون خویش وحدت موضوعی داشته باشد.»
وی ادامه می‌دهد: «لذا اصل اساسی در تقطیع متن و تشکیل پاراگراف‌ها، همگن بودن متن پاراگراف‌هایی است که به وجود می‌آید و تا وقتی که همه عناصر و جملات و آیات یک پاراگراف همگن نشده‌اند، پاراگراف قابل تقطیع است. یعنی عمل تقطیع را باید آنقدر ادامه دهیم که همه عناصر آن «همگن» باشند.»
این قرآن پژوه در تکمیل صحبت هایش می‌گوید: «‌روش تفسیر ما دو محور دارد: ابتدا سعی می‌شود کشف شود محتوای هر سوره قرآن شامل چه موضوعاتی است؟ سپس سعی می‌شود کشف شود کدام موضوعات بیشترین حجم را در آن سوره به خود گرفته است؟ ما براساس این دو محور الگوریتمی ساخته‌ایم که به کمک آن، پیام هر سوره به راحتی استخراج می‌شود.سپس به کمک پیامِ استخراج شده سعی می‌شود سوره بازخوانی شود و در این حالت خودِ کاربر درک می‌کند که نسبت به قبل دارد بهتر می‌فهمد. از آن چه گفته شد این نتیجه روشن می‌گردد که هنگام قرائت و تدبر در سوره‌های قرآن کریم، دو نکته را باید جویا باشیم: الف) در ارتباط آیات با یکدیگر بیندیشیم. ب) در جست‌وجوی مسئله محوری سوره برآییم؛ مسئله‌ای که موضوعات متنوع- که چه بسا پراکنده تلقی شوند- پیرامون آن فراهم آمده‌اند و مقصد و مقصود مشترکی را دنبال می‌کنند.»
حفظ قرآن وآثار و برکات آن
روایات اسلامی، تاکید فراوانی بر اُنس کودکان و نوجوانان با قرآن دارند تا آیات دل نشینش در قلب صاف و پاکشان نشسته و با گوشت و خونشان درهم آمیزد.
برترین راه اُنس با قرآن، حفظ آن است که مورد سفارش بسیار بزرگان نیز قرار گرفته است. حفظ قرآن کریم در صورتی که همراه با توجه و فراگیری معانی و ترجمه آیات قرآن باشد، جامع‌ترین روش اُنس با قرآن است. ما باید قرآن را سرلوحه همه کارهای خود قرار دهیم و از اُنس با قرآن کریم غفلت نکنیم. نتیجه و ثمره اصلی آموزش و یادگیری قرآن، خواندن روزانه آن و اُنس دائمی با قرآن کریم است.
محمدعراقی طلبه و حافظ نیمی از قرآن کریم، برایمان درباره آثار و برکات اُنس با قرآن مجید از طریق مداومت بر تلاوت و تدبر آیات توضیح می‌دهد: «همگان می‌دانند که پایه حفظ هر مطلبی تکرار همراه با توجه و تمرکزاست؛ بنابراین یک حافظ قرآن آیات قرآن را بارها و بارها، با توجه ویژه تلاوت می‌کند. بدیهی است این مداومت، اُنس با قرآن را برای حافظ پدید می‌آورد. این همان هدف نهایی از تلاوت، حفظ و ارتباط با قرآن است. بسیاری از آثار و برکاتی که برای حفظ قرآن برشمرده‌اند، ریشه در مداومت برتلاوت با توجه و تمرکزدارد.»
این حافظ قرآن مجید در ادامه می‌گوید: «دلیل اصلی حفظ هر چیز نیاز یا محبت وعلاقه به آن است- که البته این خود نوعی نیاز است- به این حقیقت خواهیم رسید که جمع بین علاقه و اُنس نتیجه مبارکی خواهد داشت و آن همنشین دائمی و در پی آن تغییررفتار، منش و افکار در حافظ قرآن است. بسی سعادت برای انسان که به این قله رفیع صعود کند. به عبارت دیگر درک همنشینی با قرآن باعث تذکر است.»
عراقی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «آرامش، گمشده انسان امروز است و همگان از طرق گوناگون در پی آنند، اما روشن است که قرآن کریم کوتاه‌ترین راه و آسان‌ترین مسیر برای دستیابی به این مهم است. ایجاد این انس و ارتباط همراه با علاقه و عشق باعث می‌شود تا کمال همنشین در طرف مقابل تأثیر گذاشته و به تدریج خصوصیت پسندیده‌ای در حافظ قرآن پدید آید. بدیهی است دریافت این خصوصیات به میزان ظرفیت و استعداد حافظ قرآن میسر خواهد بود. از مهم‌ترین این خصوصیات آرامش و طمانینه‌ای است که در قر آن کریم موج می‌زند. از دیگر آثار قابل توجه حفظ قرآن همان است که در سخنان مقام معظم رهبری ذکر شده و آن «ایجاد زمینه تدبر و تفکر در آیات قرآن» است. به فرموده ایشان برای یک حافظ قرآن که با الفاظ قرآن و مفاهیم آن مانوس است، توجه به نکات ارزشمند و استخراج راهکار برای اصلاح و بهبود زندگی مادی و معنوی و دستیابی به حیات طیبه تسهیل می‌شود و حافظ قرآن برای جریان دادن ذهن در آیات قرآن از توانمندی خوبی برخوردار است. البته ضروری است برای رسیدن به این سطح در آموزش‌های حفظ قرآن، در کشور تحولی ایجاد شود و به گونه‌ای برنامه‌ریزی صورت پذیرد که این مهم تحقق یابد.»