بلا؛ نعمت یا نقمت؟
محمدمهدی رشادتی
امام موسی کاظم(ع) فرمود: لن تکونوا مومنین حتی تعدوا البلاء نعمهًْ و الرخاء مصیبهًْ و ذلک ان الصبر عندالبلاء اعظم من‌الغفلهًْ عندالرخاء- شما هرگز مومن نخواهید شد مگر آنکه بلا را نعمت به حساب آورید و آسایش و رفاه را مصیبت تلقی کنید. زیرا صبر بر بلا و گرفتاری ارزشمندتر است از غفلت در هنگام آسایش و خوشی. (میزان‌الحکمه، ج1 ص153)
حضرت در فراز دیگری می‌فرماید: مومن به دو کفه ترازو می‌ماند که هرچه بر ایمان او افزوده می‌شود بلایش فزونی می‌گیرد تا با دامنی پاک از گناه خداوند را ملاقات کند. (همان، ص 155)
فایده سختی‌ها و بلاها
شهید مطهری می‌نویسند: به حکم قانون خلقت، بسیاری از کمالات است که جز در مواجهه با سختی‌ها، جز در میدان مبارزه با حوادث، جز در روبرو شدن با مصائب و بلاها حاصل نمی‌شود. سختی‌ها و بلاها علاوه بر اینکه می‌تواند گوهر واقعی انسان را نمایان کند، بلکه نقش تکمیل کردن و تبدیل نمودن و عوض کردن دارد. همچون کیمیاست که فلزی را به فلز دیگر تبدیل می‌کند. از ضعف، قوی و از پست، عالی و از خام، پخته به وجود می‌آورد. خاصیت تصفیه کردن و خالص نمودن دارد. کدورت‌ها و زنگارها را می‌زداید. خاصیت تهییج و تحریک دارد. هوشیاری و حساسیت به وجود می‌آورد. پس این‌گونه امور را نباید قهر و خشم شمرد. بلکه لطف است در شکل قهر، خیر است در شکل شر، نعمت است در شکل نقمت. (بیست گفتار، ص 206)
بلای بیشتر
برای صاحبان ایمان بیشتر
امام صادق(ع) می‌فرماید: هرچه بر ایمان بنده افزوده شود زندگی بر او سخت‌تر و تنگ‌تر می‌شود. آدمی به فراخور خدادوستی‌اش بلا می‌بیند. وقتی خداوند بنده‌ای را دوست داشت او را در بلا غوطه‌ور می‌سازد. ای فلانی ما و شما صبح و شام با آن دمسازیم. عبدالله بن ابی‌یعفور که همیشه بیمار بود، می‌گوید: از دردهایی که به من می‌رسید به امام صادق(ع) شکایت کردم. حضرت فرمود: ای عبدالله اگر مومن پاداشی را که برای مصیبت‌ها دارد، بداند، آرزو می‌کند که او را با قیچی‌ها تکه‌تکه کنند.
امام ششم(ع) فرمود: رسول اکرم(ص) را برای صرف غذا دعوت کردند. چون به منزل میزبان آمد، مرغی را دید که روی دیوار تخم می‌گذاشت. بعد از چند لحظه‌ای تخم‌مرغ افتاد و روی میخی قرار گرفت به طوری که نه به زمین افتاد و نه شکست.» پیامبر(ص) از آن منظره تعجب کرد. مرد گفت: «از این تخم‌مرغ تعجب می‌کنی؟ سوگند به آن خدایی که تو را به حق مبعوث کرده، من هرگز بلایی ندیده‌ام. پیامبر(ص) بلند شدند و غذای او را نخوردند و فرمودند: کسی که بلایی نبیند خدا به او نیازی ندارد. (یعنی خدا به چنین شخصی لطف و عنایت نخواهد داشت). (اصول کافی، ج3 ص352-355)
از امام باقر(ع) نقل است: همانا خداوند مومن را با بلا دلجویی می‌کند چنانکه مرد با هدیه‌ای که از سفر برای خانواده‌اش می‌برد از آنها دلجویی می‌نماید و خدا مومن را از دنیا پرهیز می‌دهد همان‌طور که پزشک بیمار را پرهیز می‌دهد. (همان ص354)
مرحوم حاج‌اسماعیل دولابی می‌گویند: البلاء للولاء یعنی بلا برای دوستان است. ابتلائات مال اهل ایمان است و هرچه مراتب ایمان شخص بالا رود گرفتاری‌هایش هم بیشتر می‌شود.
پیامبر(ص) فرمود: یا علی هر که تو را دوست بدارد دچار دشمن می‌شود. هر که مرا دوست بدارد، دچار فقر می‌شود و هر که خدا را دوست بدارد دچار بلا می‌گردد. (مصباح‌الهدی، ص 47)
ناخوش او خوش بود در جان من
جان، فدای یار دل رنجان من
عاشقم بر رنج خویش و درد خویش
بهر خشنودی شاه فرد خویش
عاشقم بر لطف و بر قهرش به جدّ
ای عجب من عاشق این هر دو ضدّ
(مثنوی مولوی- دفتر اول، 1777-1778-1570)