آسیب‌های مدیریت(پرسش و پاسخ)
پرسش:
از منظر آموزه‌های وحیانی چه خطرات و آسیب‌هایی مدیریت سازمانی را تهدید میکند؟
پاسخ:
در دو بخش قبلی پاسخ به این سؤال به مباحثی همچون: 1- غفلت در برنامه‌ریزی 2- اعتماد به سست عنصرها 3- نداشتن سعه صدر 4- غفلت در انتصاب‌ها پرداختیم؛ اینک در ادامه دنباله بحث را پی می‌گیریم:
5- انتصاب مدیران کم‌تجربه
مدیریت، علمی است که آمیخته با تجربه است. یادگیری علوم مختلف برای احراز پست‌ها لازم است اما تجربه نیز شرطی مهم در این مورد است. چه بسا افراد زیادی که از دانش نظری خوبی نیز برخوردار بودند، اما چون تجربه‌ای در مدیریت نداشتند، در مدیریت ناموفق بودند. حضرت علی(ع) فرمود: «من قلّت تجربته خدع»، کسی که تجربه‌اش کم باشد، فریب خواهد خورد.(همان، ح7899)
متاسفانه بسیاری از طرح‌های ملی و کلان کشور گاه به مدیرانی سپرده می‌شود که کم‌تجربه‌اند. تعهد، تحصیلات عالی و دلسوزی، شروط لازم برای سپردن مسئولیت به مدیران است اما این شروط به تنهایی کفایت نمی‌کنند. تجربه باید ملاک اعطای مسئولیت به افراد باشد. دادن مسئولیت به افراد کم‌تجربه، موجب می‌شود که افراد باتجربه دلسرد شوند و دل در گرو کار نبندند. انتصاب افراد کم‌تجربه برای مسئولیت‌های مهم، خطری است که همواره مسئولان را تهدید میکند.
6- غفلت از مشورت
خداوند به حضرت محمد(ص) دستور می‌دهد که با دیگران مشورت کند.(آل عمران- 159)
حضرت علی(ع) نیز به مالک اشتر فرمان می‌دهد که با خردمندان مشورت کند. (نهج‌البلاغه- نامه 53)
مشورت کردن با دیگران، شریک شدن در عقل و تجربه آنهاست. غفلت از مشورت موجب پناه بردن به استبداد می‌شود. مدیر همواره باید خود را نیازمند مشورت با مسئولان، کارکنان و صاحب‌نظران ببیند. حضرت علی(ع) درباره مشورت فرمود: «من استبد برایه هلک و من شاورالرجال شارکها فی عقولها»، کسی که به فکر خودش استبداد بورزد، هلاک می‌شود و کسی که با دیگران مشورت کند، با آنها در اندیشه‌هایشان شریک خواهد شد.(همان- حکمت 161)
بنابراین یکی از آفت‌های خطرناک که عرصه مدیریت را تهدید میکند، این است که مدیر خود را از مشورت با دیگران بی‌نیاز ببیند.
7- مدیریت از پشت درهای بسته
هر سازمانی از اجزایی تشکیل شده است که نیازمند هماهنگی است. برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت و درازمدت نیز جزو وظایف مدیریت است. کنترل، سازماندهی، نظارت، هدایت و رهبری در یک سازمان به اطلاع دقیق مدیر سازمان از روند انجام کارها بستگی دارد. غفلت مدیر از روند کارهای روزمره سازمان، آفت مهم مدیریت است.
حضرت علی(ع) در این‌باره فرمود: «فلاتطولن احتجابک عن رعیتک فان احتجاب الولاه عن‌الرعیه شعبه من‌الضیق و قله علم بالامور»، پس دوری خود از زیردستانت را طول مده. به درستی که کناره‌گیری مسئولان از زیردستان، نوعی محدودیت و کم‌اطلاعی از امور است.(همان، نامه 53)
مدیر به خاطر حضور در جلسات اداری و کارهای روزمره مجبور است که زمان زیادی از وقت خود را در دفتر خویش بگذراند. این امر نباید به جدایی بین مدیر و نیروها منجر شود. زیرا محدود شدن مدیر، به اتاق کار، موجب محدودیت کانال‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی وی و عدم اطلاع او از نواقص کار می‌شود.
8- تکبر و غرور
تکبر خطری است که همه را تهدید میکند، اما مدیران بیشتر از همه در معرض این خطر هستند. تکبر آفت مدیریت است. حضرت محمد(ص) فرمود: «من احب ان یتمثل له الرجال قیاما فلیتبوا مقعده من النار»(16) کسی که دوست دارد دیگران روبه‌روی او (به خاطر احترام) بایستند، جایگاهش در آتش است.(میزان‌الحکمه، ج4، ص8)
غرور موجب تباهی انسان می‌شود. مدیریت هنگامی ارزش است که سجایای اخلاقی را نابود نسازد. تکبر سبب می‌شود که مدیر احساس برتری نسبت به دیگران را به اندازه‌ای برساند که از حرکت کردن پیشاپیش کارکنان، لذت ببرد. حضرت علی(ع) فرمود: «ما اری شیئا اضر بقلوب الرجال من خفق النعال وراء ظهورهم»، من ندیدم چیزی را که برای قلب(ایمان)های مردم زیان‌بارتر از صدای کفش‌های پشت سر آنها باشد.(همان، ج5، ص206)