امین‌الاسلام تهرانی
امروز 31 اردیبهشت برابر با 20 مِی است؛ پس درست 526 سال پیش «واسكو دوگاما»، دريانورد پرتغالی (در تاریخ بيستم ماه مِي سال ۱۴۹۸) وارد كاليكوت در ايالت کرالا در جنوب غربي هند شد و با خود استعمار غرب را هم وارد قاره آسيا كرد و استعمار آسیا آغاز شد؛ پس امروز از حیثی سالروز آغاز استعمار آسیاست! دوگاما هشتم ژوئيه سال ۱۴۹۷ پرتغال را با چهار كشتي به مقصد هند ترك كرد و پس از عبور از دماغه جنوب آفريقا (اميد نيك) و اندك توقف در موزامبيك‌، عازم هند شد. او فاصله ساحل شرقي آفريقا تا ساحل غربي هند را ظرف ۲۳ روز طي كرد و به این کشور عجایب وارد شد. حاكم هندي منطقه برخورد بدي با او نداشت، زيرا از نيات او خبری نداشت. دوگاما پس از يك بررسي اجمالی عزم بازگشت كرد و نهم سپتامبر سال ۱۴۹۹ به ليسبون رسيد و عنوان دريا‌سالاري گرفت. دولت پرتغال بر پايه اطلاعاتي كه دوگاما به دست آورده بود هيئت ديگري را به هند فرستاد كه حكمران محلی به اين هيئت روي خوش نشان نداد. اين خبر كه به دوگاما رسيد، خود دوباره و این بار با ۲۰ كشتی (عمدتاً) توپدار و صدها تفنگدار عازم هند شد و عملاً یک قرارگاه برپا ساخت و مستعمره‌ای برپا کرد. باری‌، توضیح اینکه چه شد و این مستعمره چگونه از پرتغال به انگلیس رسید و... مجال دیگری می‌طلبد. اما هدف از این یادداشت تنها یادآوری این بود که تغییر مسیر تاریخ گاهی چقدر ساده شروع می‌شود و اتفاق می‌افتد. گاهی چند ماجراجو و حتی دزد دریایی! مسیر بیش از 500 سال استعمار را سنگفرش کردند.
از طنزهای روزگار این است که در همین روز بيستم ماه مِي (البته در سال 1506) «كريستف كلمب» كه راه استيلاي اروپایيان بر قاره آمريكا و جنایات چند صد ساله آنان علیه بومیان این قاره را باز كرد در ۵۵ سالگي در اسپانيا مُرد. او كه در سال ۱۴۹۲ در چارچوب رقابت اسپانيا و پرتغال در تلاش برای يافتن راه‌هاي دريايي در جهت غرب و عازم هند بود‌، به قاره ناشناخته آمريكا رسيد و جزيره‌اي را كه امروز نيمي از آن جمهوري دومينيكن را تشكيل مي‌دهد و نيم ديگر را‌ هائيتي کنونی، «هيسپانيولا» ناميد و مقر حكومت اسپانيايي‌ها قرار داد و مقدمات بناي شهر «سانتو دومينگو» را در آن جزيره فراهم ساخت. جالب توجه است که برخي مورخان نوشته‌اند که كلمب بعدها مورد بي‌مِهري پادشاه اسپانيا قرار گرفت و در تنگدستي و انزوا از اين دنيا رفت!  به هر حال او نیز یکی دیگر از کسانی بود که با ماجراجویی‌های خود مسیر چند صد سال استعمار در قاره‌ای دیگر را سنگفرش کرد.