ترافیک اول مهر و راه‌های مهار آن-بخش پایانی
مهار ترافیک و غلبه بر اضطراب دیر رسیدن به مدرسه
گالیا توانگر
وزارتخانه‌های تولیدی و صنعتی کشور باید برای طراحی و ساخت وسایل حمل‌ونقل دانش‌آموزان و دانشجویان تدابیر ویژه داشته باشند. در کشورهای توسعه‌یافته، اتوبوس مدرسه وسیله متفاوت از بقیه اتوبوس‌هاست. برای دانش‌آموزانی که در فواصل دور زندگی می‌کنند و امکان پیاده‌روی برایشان فراهم نیست، باید به جای خودروی والدین، اتوبوس‌های مدرسه داشت. مطالعه‌ای نشان می‌دهد که حمل‌ونقل 45 دانش‌آموز با یک اتوبوس مدرسه برابر با حذف 38 خودروی شخصی است؛ اما به جای دولت یا شهرداری، معمولاً والدین یا خود به جابه‌جایی کودکان می‌پردازند یا رانندگانی آموزش ندیده و بعضاً با تأثیرات منفی بر دانش‌آموزان چنین کاری را انجام می‌دهند که هر دو شیوه پیامدهایی چون افزایش حجم ترافیک دارد.
نهادهای آموزشی چون آموزشوپرورش و وزارت علوم باید نسبت به جامعه پیرامون خود مسئولیت داشته باشند. اثربخشی اجتماعی یکی از رسالت‌های نهادهای نوین آموزشی در سراسر دنیاست. از همین رو طراحی و مکان‌یابی مدارس و دانشگاه‌ها باید با لحاظ این مسئولیت صورت گیرد. نمی‌توان بدون مطالعه، دانشگاه و مدرسه تأسیس کرد و مسئله رفت‌و‌آمد و جای پارک را حواله به همسایه‌های اطراف کرد. داشتن زمان‌بندی متفاوت برای مقاطع تحصیلی مختلف و برای دانشگاه‌ها می‌تواند به بهبود وضع ترافیک کمک کند.
آشفتگی ترافیکی مهرماه، در سطح کلان مسئله‌ای نیست که حل‌شدنی نباشد، تدبیر می‌خواهد و همت و همکاری همه ذی‌نفعان که به بخشی از آنها اشاره شد. در سطح محلی هم هیچ راه‌حل یگانه‌ای برای مدیریت ترافیک برای پرهیز از انبوهی ترافیک مدرسه وجود ندارد. برای هر مؤسسه آموزشی بستگی به اندازه و مکان آن باید راهکار متفاوتی را جست‌وجو کرد.
آثار اضطرابی ترافیک
بر سطح یادگیری دانش‌آموزان
خیلی از پدر و مادرها، بچه‌هایشان را خودشان به مدرسه می‌رسانند. در این حالت یک اتفاق می‌تواند رخ بدهد و حتی بعد از مدتی به یک‌روال تبدیل شود: کاهلی پدر و مادر و در نتیجه تأخیر فرزند در رسیدن به مدرسه.
وقتی با تأخیر حرکت می‌کنید یا حساب تراکم ترافیک را نمی‌کنید و در نتیجه دیر به مدرسه می‌رسید، در تمام این مدت، چشم فرزندتان به ساعت است و تمام طول مسیر را در حالت اضطراب طی می‌کند.
وقتی شما او را مقابل در مدرسه پیاده می‌کنید، کارتان را تمام شده می‌شمارید، درحالی‌که فرزندتان در آن لحظات در اوج اضطراب است؛ زیرا با تأخیر وارد مدرسه شده است. البته دیگر مثل قدیم‌ها، خبری از تنبیه بدنی و برخوردهای آن‌چنانی نیست، ولی برای کودکان و نوجوانان چیزی بدتر از تحقیر شدن نیست. شاید این جمله خانم یا آقای معلم که به‌به! چه‌عجب رسیدی! یا تو که باز دیر کردی، برای بزرگ‌ترها چندان سنگین نباشد، ولی برای بچه‌ها بسیار شکننده است و دانش‌آموز احساس حقارت می‌کند. این حس وقتی تشدید می‌شود که دانش‌آموز همان‌گونه که دارد حرف معلم را می‌شنود، زیر چشمی نگاهی به هم‌کلاسی‌هایش دارد و در دلش غوغاست که آنان اکنون در دل خود چه می‌گویند؟ بعضی از مدارس هم از سیستم کسر امتیاز برای دانش‌آموزان استفاده می‌کنند و دانش‌آموزی که با تأخیر وارد می‌شود در همان اول صبح احساس می‌کند که چیزی را باخته است.
شکوفه مؤمن‌زاده یک روان‌شناس کودک و نوجوان ضمن بیان مطالب بالا در ادامه می‌گوید: «دانش‌آموزی که از دقایق قبل از حرکت در خانه مدام می‌گوید: دیر شد و بعد همه مسیر را با اضطراب طی می‌کند و سپس در همان لحظات اولیه ورود به مدرسه با اضطراب مضاعف مواجه می‌شود، حتماً نمی‌تواند تمام توانمندی‌هایش را برای یادگیری به کار ببندد و در نتیجه آرام‌آرام دچار افت تحصیلی می‌شود و بدتر از آن، اضطراب، در وجودش نهادینه می‌شود.»
این روان‌شناس در پایان صحبت‌هایش متذکر می‌شود: «جالب این‌جاست که خیلی از مشاوران و روان‌شناسان نیز ممکن است در مراجعات احتمالی به نزدشان، نتوانند تشخیص دهند که علت اضطراب دائمی و افت تحصیلی دانش‌آموز چیست؟ بنابراین اگر خودتان فرزندتان را به مدرسه می‌برید، تنبلی نکنید و از فردا، ساعت‌تان را برای نیم ساعت زودتر کوک کنید. اگر هم فرزندتان خودش به مدرسه می‌رود یا با سرویس راهی می‌شود، حتماً کمی زودتر از موعد مقرر آماده‌اش کنید تا او روز خود را یا اضطراب شروع نکند. این نکته بسیار ساده‌ای است؛ اما اجرای آن، اثر شگفت‌انگیزی در تقویت روحیه فرزندتان دارد.»
مهار ترافیک در شهر هوشمند
فن‌آوری اطلاعات را می‌توان یکی از امتیازات مدرن برای هر شهری در دنیای امروز دانست. فناوری اطلاعات در راحت کردن زندگی شهری در جوامع امروزی نقش اساسی داشته و پیشرفت آن در چند سال گذشته موجب شده که در خیلی از کشورها با استفاده از این فناوری‌ها، راهکارهای نوینی برای کنترل و بهبود وضعیت ترافیک ارائه شود.
سامانه‌های کنترل تطبیقی یا هوشمند چراغ‌های راهنمایی تقاطع‌ها در بسیاری از کشورهای دنیا به کار می‌رود و در مدیریت و بهینه‌‌سازی جریان ترافیک و روان‌‌سازی آن، نقش مهمی دارد. تهران در سال ۷۷، به سیستم کنترل مرکزی هوشمند مجهز شد.
امید سیاوش، کارشناس ترافیک ضمن بیان مقدمه بالا در ادامه می‌گوید: «با توجه به اهمیت چراغ‌های راهنمایی در کنترل و هدایت ترافیک، یکی از فعالیت‌های اصلی شرکت کنترل ترافیک تهران گسترش و ارتقای سامانه کنترل چراغ‌های راهنمایی در سطح شهر تهران بوده است.
مهم‌ترین این فعالیت‌ها توسعه و گسترش سامانه هوشمند یکپارچه کنترل چراغ‌های راهنمایی در سطح شهر بوده است. ۹۵۰۰ کیلومتر معبر شریانی و بزرگراهی و جمع‌کننده و پخش‌کننده و ۲۳۰۰ کیلومتر معبر در اختیار در تهران، طول شبکه‌های در اختیار را به ۱۶ میلیون و ۵۰۰ هزار کیلومتر می‌رساند که رقم قابل‌توجهی در مقابل ۳ میلیون خودرو در حال تردد در سطح شهر نیست.
بر این اساس ۲۷۶ تقاطع در سطح تهران به سامانه هوشمند یکپارچه کنترل چراغ‌های راهنمایی مجهز شده‌اند ۲۵۰ مورد دیگر هم به‌زودی به این سامانه مجهز می‌شوند.
همچنین در این راستا، ۱۹ تابلوی متغیر خبری در تهران نصب شده و ۱۷۰ کیلومتر فیبر نوری اختصاصی کشیده شده است.»
گستردگی و پیچیدگی ترافیک تهران استفاده از چراغ‌های راهنمایی هوشمند را در تقاطع‌های پرتردد ناگزیر می‌کند. این کارشناس ترافیک با استناد به آمار موجود توضیح می‌دهد: «بر اساس آمار شرکت کنترل ترافیک اگر یک تقاطع در شهر تهران دچار نقص فنی یا دست‌کاری شود نه‌تنها عملکرد آن تقاطع بلکه توازن یک شبکه با حداقل ۱۵ تقاطع دیگر به هم می‌خورد.
نمونه موفقیت‌آمیز به‌کارگیری سامانه هوشمند یکپارچه کنترل چراغ‌های راهنمایی در تقاطع‌های خیابان طالقانی است. از ضلع شرقی دانشگاه تهران که به سمت شرق بروید، غیر از تقاطع خیابان فلسطین که میدان است، خیابان طالقانی ۱۰ تقاطع چراغ‌دار دارد که از تقاطع وصال شروع شده و تا تقاطع شریعتی ادامه دارد.
اما وقتی وارد خیابان طالقانی می‌شویم، به‌خصوص بین تقاطع ولی‌عصر تا بهار، از ۷ تقاطع چراغ‌دار، عملاً پشت یک یا دو چراغ بیشتر متوقف نمی‌شویم که نشان از موفقیت سامانه هوشمند یکپارچه کنترل چراغ‌های راهنمایی در این محدوده دارد.
در تهران همچنین سامانه اولویت‌دهی به خودروهای امدادی برای استفاده بهینه از زمان طلایی و عدم اتلاف وقت و حضور به‌موقع خودروهای امدادی در مواقع خطر در حال آزمایش است. در این سامانه پیشرفته، به محض فعال شدن تجهیزات داخل خودرو امدادی (حتی در فاصله دور از تقاطع)، گیرنده مربوط تقاضای عبور خودرو امدادی را دریافت کرده و چراغ مسیر را سبز می‌کند (یا در حالت سبز نگه می‌دارد) تا زمانی که خودرو از تقاطع عبور کند و به عبارتی گیرنده تقاضا را دریافت نکند. سامانه اولویت‌دهی به خودروهای امدادی هم اکنون در تقاطع خیابان مطهری و سلیمان خاطر در حال آزمایش است.»
پانزده روز مترو رایگان
برای دانش‌آموزان و دانشجویان
روز اول مهر 1402 جلسه هماهنگی با حضور مدیران و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی از جمله مجتبی شفیعی، رئیس سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران، مسعود درستی مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تهران و حومه، پوریا علیمردانی مدیرعامل سازمان پایانه‌ها و پارک‌سوارهای تهران، شادی مالکی مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی شهر تهران، مهدی گلشنی مدیرعامل سازمان حمل‌ونقل عمومی و ترافیک شهرداری تهران و دیگر مسئولان در مرکز کنترل ترافیک تهران برگزار شد.
مهدی گلشنی، مدیرعامل سازمان حمل‌ونقل عمومی و ترافیک شهرداری تهران می‌گوید: «به نظر می‌آید ترافیک اصلی تهران برای روز دوشنبه (زمان این گفت‌و‌گو یکشنبه 2 مهر 1402 است.) اتفاق می‌افتد، امیدوارم به کمک همدیگر بتوانیم یک مهر خوب را آغاز کنیم و با تمهیدات پیش‌بینی‌شده شاهد کاهش ترافیک در زمان بازگشایی مدارس باشیم.»
علوی‌زاده نماینده سازمان تاکسیرانی می‌گوید: «احتمالاً امروز ترافیکی مانند دوشنبه (زمان تهیه این گزارش شنبه اول مهر 1402 است.) را تجربه نخواهیم کرد، اما امروز نیز چهار پهنه اصلی تهران مورد بررسی قرار می‌گیرند. قرارداد تیپ سرویس مدارس هم امروز روی سامانه قرار می‌گیرد و آموزشوپرورش می‌تواند برای بستن قرارداد اولیا با سرویس مدارس بر اساس این تیپ اقدام کند. قرارداد مدارس استثنایی منعقد شده است.»
مهدی علیزاده، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی خاطرنشان می‌کند: «طبق برنامه‌ریزی صورت‌گرفته ما از امروز حداقل دو هزار و چهل و هفت دستگاه اتوبوس را در سطح شهر تهران شاغل جاری خواهیم داشت. بعد از ۵ سال از ۴ دستگاه اتوبوس مترو باس خریداری شده، تست گرم می‌کنیم که بعد از رفع نقص این چهار دستگاه در خدمت مردم باشد. در ۶ پهنه در سطح شهر تهران در قالب ۶ سامانه با تمام قوا خدمت‌رسانی می‌کنیم. مضاف بر اینکه برای دانشگاه‌ها خصوصاً دانشگاه علوم تحقیقات خط ویژه گذاشتیم.»
کامران صوری، مدیر مرکز کنترل ترافیک نیز در ادامه می‌گوید: «طبق روال سال‌های گذشته اولین معبری که در ماه مهر ترافیک شده بزرگراه نواب است. وضعیت ترافیک در هفته اول مهر سال گذشته بر این اساس است که با توجه به تعطیلات هفته اول خیلی درگیر ترافیک نبوده است و عمده شلوغی‌ها مربوط به هفته دوم بوده است. سال گذشته مناطق ۵ و ۶ و ۱ بیشترین ازدحام ترافیک را داشتند. نقص فنی خودرو مثل سال قبل بیشترین نقش را در ترافیک داشته است، اما با توجه به کم بودن بارندگی بعید است که امسال مانند سال پیش باران معابر را دچار ترافیک کند. بیشترین تصادفات سال گذشته در منطقه ۵، ۲ و ۱۰ بوده است.»
نماینده سازمان پایانه‌ها نیز عنوان می‌کند: «از ساعت ۶:۳۰ صبح تا ۱۰ صبح هم راننده‌ای نمی‌تواند سند بار درون‌شهری را اخذ کند و این یک فرآیند کنترل شده است.»
نماینده امدادخودرو نیز در تشریح عملکرد نهاد مربوط بیان می‌کند: «ما برای ابتدای مهر ۴۹۲ ناوگان برای خدمت‌رسانی به مردم طی سه شیفت تدارک دیدیم. این ناوگان در ۳۲ نقطه از سطح اتوبان‌ها و شهر تهران با هماهنگی پلیس حضور دارند.»
مسعود درستی، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تهران و حومه هم با اشاره به‌رایگان شدن مترو در ۱۵ روز کاری مهرماه اظهار می‌کند: «بنا بر مصوبه شورای شهر تهران دانش‌آموزان و دانشجویان می‌توانند از این تسهیلات استفاده کنند.»
وی می‌افزاید: «با توجه به اقدامات انجام شده در مترو و بهره‌برداری از بخش میانی مترو خط ۶، مهرماه سال ۱۴۰۲ متفاوت با سال ۱۴۰۱ خواهد بود و با افتتاح این بخش از خط ۶ دسترسی به مرکز شهر تسهیل می‌شود.»
مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تهران و حومه در پاسخ به این پرسش که کدام یک از خطوط مترو پیش‌بینی می‌شود که در آغاز سال تحصیلی پرازدحام و شلوغ باشد، می‌گوید: «خطوط ۱، ۲ و ۴ خطوط پرازدحام محسوب می‌شوند، البته تمهیدات برای اعزام قطار در خطوط به‌خصوص خطوط اشاره شده در نظر گرفته شده است.»
سید مجتبی شفیعی، مدیرعامل سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران نیز در حاشیه جلسه ستاد استقبال از مهر به مناسبت آغاز سال تحصیلی و بازگشایی مدارس ۱۴۰۲ در جمع خبرنگاران اظهار می‌دارد: «اقداماتی در طول ۲ ماه گذشته در حوزه حمل‌ونقل عمومی و کنترل ترافیک شهری انجام شده که متولیان در جلسه مذکور در حال ارائه گزارش در این زمینه هستند.»
مدیرعامل سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران درباره تغییر در نحوه اجرای طرح ترافیک تصریح می‌کند: «یکی از ایده‌هایی که کلیات آن در شورای‌عالی ترافیک شهر تهران به تصویب رسید بازنگری روش مدیریت محدوده طرح ترافیک تهران بود که در این ایده پرداخت عوارض عادلانه‌تر می‌شود، در حالی که درگذشته پرداخت عوارض صرفاً فقط در ورود و خروج به طرح و نوع معاینه فنی و ساعت ورود به طرح بود، اما روش درست باید آن باشد که علاوه‌بر موارد مذکور، میزان پیمایش خودرو می‌تواند در میزان پرداختی شهروند و عوارض پرداختی تأثیرگذار باشد.»
شفیعی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «شورای ترافیک شهر تهران برای سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تکلیفی را محول کرده که در ۶ماهه دوم سال بستر عادلانه‌تری را برای ورود به طرح ترافیک و میزان پیمایش در آن آماده کند.»