رونمایی از دستاورد جدید هسته‌ای با قابلیت استفاده در پرتو درمانی و بخش‌های صنعتی
محمد اسلامی، روز یک‌شنبه 5 شهریور در نشست خبری در حاشیه نمایشگاه روایت خدمت با اشاره به شعار شرکت پارس ایزوتوپ مبنی بر اینکه «جمعه‌ها تعطیل نیست» گفت: ما متوقف نمی‌شویم. برای گرفتن سزیم و مولیبدن با مشکلات زیادی مواجه شدیم، اما از همکاران خواستیم سراغ این کار بروند و شاهد هستیم که این امر با اراده و دانش و ظرفیتی که وجود دارد امروز به نتیجه رسیده است.
اسلامی درباره بازطراحی راکتور خنداب گفت: راکتور خنداب بازطراحی شد با این فرض که نیاز کشور را پاسخ دهد، اما نمی‌شود آن را با فرض ذهنی طراحی کنیم. هدف این بود از بازطراحی راکتور ایزوتوپ مورد نیاز کشور را تولید کنیم که برای ما نیاز مبرم است علاوه‌بر این مهم است که اساسا ما وارد کلوب طراحی و راه‌اندازی راکتور به طور مستقل شویم که خدا را شکر این اتفاق هم افتاده است و در همین مسیر پیش می‌رویم.
با گروسی در وین دیدار می‌کنم
وی درباره احتمال سفر گروسی به تهران گفت: تنظیمات ما با آژانس برقرار است و رفت و آمدها ادامه دارد. آقای کمالوندی اخیرا به وین سفر کردند و معاون آقای گروسی هم به ایران می‌آید و ما هم در کنفرانس عمومی سالانه آژانس در اواخر شهریور شرکت می‌کنیم و در حاشیه آن با آقای گروسی دیدار و گفت‌وگو خواهیم داشت.
رئیس سازمان انرژی اتمی ادامه داد: برای اولین بار با برپایی یک نمایشگاه از دستاوردها در حاشیه کنفرانس عمومی سالانه آژانس سعی داریم تهاجم ظالمانه علیه کشورمان را نشان دهیم و البته با آن با معرفی دستاوردهایمان مقابله کنیم. این برای اولین بار در تاریخ سازمان انرژی اتمی است که سعی داریم جریان یک طرفه حملات علیه صنعت و دانش هسته‌ای ایران را تغییر دهیم.
وی ادامه داد: در سامانه‌های ابزار دقیق کلیه صنایع و در سامانه‌های پرتودهی که چشمه‌های آن باید سزیم باشد هم استفاده می‌شود. قبلا به جای سزیم در برخی سامانه‌های پرتودهی کبالت استفاده می‌کردیم ولی امروز می‌توانیم از سزیم ۱۳۷ استفاده کنیم. همچنین در معادن صنعتی و معدنی و نفت و گاز مورد استفاده است.
اسلامی درباره تولید برق اتمی در کشور گفت: احداث ۲۰ هزار برق هسته‌ای همواره مورد توجه بوده است اما به خاطر تحریم و عدم همکاری کشورهای صاحب فناوری و مزاحمت‌های ایجاد شده در اجرای برنامه تولید برق اتمی با تاخیر مواجه شدیم. الان هزار مگاوات برق از نیروگاه واحد یک در حال تولید است و یک ظرفیت مشخصی از تولید برق دارد. متاسفانه طرح‌های توسعه‌ای ما در رکود بود اما با حمایت دولت و تلاش مضاعف همکاران ما دو واحد دیگر بوشهر امروز کاملا در همه ابعاد فعال شده است و روند ساخت پروژه متفاوت شده است.
وی درباره پروژه دیگر نیروگاهی افزود: مکان‌ها شناسایی شده و در برخی موارد زمین تملک شده است. عملیات اجرایی در یکی از پنج سایت آغاز شده و قرارداد ساخت تجهیزات با صنایع داخلی منعقد شده و مذاکرات با طرف‌های خارجی هم دنبال شده و در افق برنامه سهم ۲۰ هزار مگاوات را ان‌شاءالله محقق می‌کنیم.
پیشنهاداتی برای دیپلماسی هسته‌ای
به وزارت خارجه دادیم
اسلامی درباره نتایج مذاکرات ایران و آژانس و بررسی دو مکان باقیمانده پادمانی گفت: مذاکرات ما با ۱+۴ است و مسیر خودش با وزارت امور خارجه را طی می‌کند. موضوع ما با آژانس در چارچوب همکاری با آژانس است. چارچوب همکاری ما پادمان است و تعامل‌ها با آژانس در یک سال گذشته باعث شد چهار مکان به دو مکان کاهش یابد. در عین حال رفت و آمدها ادامه دارد و امیدواریم در ادامه مکان‌های دیگر هم حل و فصل شود.
وی درباره برخی ادعاها مبنی بر کاهش غنی‌‌سازی ایران اظهار کرد: غنی‌‌سازی بر اساس قانون اقدام راهبردی پیش می‌رود و در چارچوب تدابیر کلی نظام تدابیرش پیش می‌رود و ما هم طبق همان اقدام می‌کنیم.
اسلامی در پاسخ به سؤالی دیگر گفت: یکی از نیازهای فوری این است که دیپلماسی هسته‌ای را برای کشورهای منطقه پایه‌ریزی کنیم و پیشنهاداتی دادیم که مورد استقبال وزارت خارجه قرار گرفته است. فکر می‌کنم با برقراری روابط در آستانه بازگشایی سفارتخانه روزنه‌های خوبی ایجاد می‌شود. اولا فهم از برنامه هسته‌ای‌مان را به یک فهم فراگیرتر تبدیل کنیم و تعاملاتی را پایه بگذاریم که بتواند روابط را تسهیل کند و در ادامه همکاری فراگیری را با کشورهای منطقه پایه‌گذاری کنیم.
رئیس سازمان انرژی اتمی در پاسخ به اینکه تولید سزیم ۱۳۷ از پسماند هسته‌ای است توضیح بیشتر می‌دهید؟ گفت: منابع هسته‌ای در اختیار برای هر کشوری ارزش افزوده دارد و می‌تواند در چرخه منابع باشد. سوخت هسته‌ای میرا نیست و همواره می‌تواند در چرخه باشد. آنچه برای ما مهم است اینکه در چارچوب نیازهای کشور از این ظرفیت و امکان بهره لازم را ببریم و این کار در چارچوب پادمان و نظارت آژانس انجام می‌شود و باید تاکید کنیم که ظرفیت تولید سزیم با نیاز کشور منطبق است.
اولین راکتور یک مگاواتی سوخت توریوم
در پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای
در حال طراحی و ساخت است
اسلامی در ادامه گفت: اولین راکتور یک مگاواتی بر مبنای سوخت توریوم در پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در حال طراحی و ساخت است و این یکی از خواسته‌های مهم ماست که روی راکتورهای کوچک کار کنیم. سنگ بنا و پایه در انرژی اتمی سوخت هسته‌ای است و مبنای آن غنی‌‌سازی است. اگر در این حوزه توسعه پیدا کنید و چرخه سوخت را کامل در اختیار بگیرید می‌توانید مدعی شوید صنعت هسته‌ای را در اختیار دارید. آنها که با ما دشمن و مخالفند و با چرخه سوخت مخالفند یعنی با پیشرفت ملت ایران مخالفند. نخبگان و اهل علم و قلم بدانند صنعت هسته‌ای یک صنعت پیش برنده و راهبردی است.
وی در پاسخ به ایسنا درباره تولید سزیم از پسماند هسته‌ای در کنار روش شکافت مواد هسته‌ای گفت: شکافت فن دستیابی به سزیم ۱۳۷ است. ما از منابع مصرف شده برای تولید سزیم نیز استفاده می‌کنیم.
رئیس سازمان انرژی اتمی در پاسخ به سؤالی دیگر درباره شرکت در نشست سالیانه آژانس گفت: در این نشست حاضر می‌شوم و ان‌شاءالله امسال حضور قوی‌تری خواهیم داشت. چند سند است که در آژانس باید تصمیم‌گیری شود که درباره آنها ما هم به عنوان عضو باید بررسی و نظر دهیم.
در ۱۴۰۰ از دو معدن استفاده می‌کردیم
اما امروز از10 معدن
و سال آینده از ۲۰ معدن استفاده می‌کنیم
معاون رئیس‌جمهور در پاسخ به سؤالی دیگر تصریح کرد: ما هم از فرصت‌هایی که در کشور است استقاده می‌کنیم و هم سعی می‌کنیم فرصت‌ها را خلق کنیم. مثلا معادن اورانیوم بسیار حیاتی هستند. در ۱۴۰۰ ما از دو معدن در این حوزه استفاده می‌کردیم اما امروز معادن در حال استفاده ما به ۱۰ معدن رسیده و سال آینده از ۲۰ معدن عبور می‌کند و این روند یک زنجیره ارزشی ایجاد می‌کند که نفع عمومی و تخصصی دربر دارد. همچنین در حوزه پرتودهی تمام سازوکارها را فراهم کردیم و دستگاه‌های مولد پرتو را آماده کردیم و اتفاقا آماده توسعه است تا پرتودهی به زندگی مردم وارد شود.
وی افزود: در ۱۰ سال آینده جلوگیری از ضایعات و دورریزهای سنگین اتفاق می‌افتد و از سموم در محصولات کشاورزی کاسته می‌شود و عیار صادرات کشاورزی ایران هم افزایش می‌یابد و ما سعی داریم این آثار دیده شود.
سزیم ۱۳۷ چیست و چه کاربردهایی دارد؟
سزیم ۱۳۷ ساتع‌کننده پرتو گاماست که هم برای پرتو درمانی و هم در بخش صنعتی استفاده می‌شود. از این محصول در بحث صنعت در سنجشگرهای صنعتی استفاده می‌شود.
به گزارش مهر، سازمان انرژی اتمی ایران با توجه ویژه به منویات مقام معظم رهبری، سند تحول دولت مردمی، سند راهبردی صنعت هسته‌ای در افق ۱۴۲۰ و به‌ویژه با هدف رفع نیازهای مردم و کشورمان، پروژه‌های کلان و راهبردی دانش‌بنیان و پیشران حوزه‌های مختلف صنعت هسته‌ای را با محوریت روحیه خودباوری، خوداتکایی و درون‌زایی در سطح ملی تعریف و عملیاتی نموده است.
در همین راستا دانشمندان و متخصصان هسته‌ای صنعت هسته‌ای کشور برای اولین بار موفق شدند هسته پرتوزای سزیم ۱۳۷ که دارای ارزش‌های اقتصادی، فناوری، دانش‌بنیانی و کاربردهای متعدد است، را در مقیاس آزمایشگاهی به تولید برسانند و بخش مهمی از نیاز کشور به چشمه‌های صنعتی را رفع کنند.
این رادیونوکلئید که نیمه عمری حدود ۳۰ سال دارد، و در اثر فعالیت‌های راکتور و عمدتاً در سوخت هسته‌ای مصرف شده و پسماندهای پرتوزا یافت می‌شود.
با توجه به نیاز کشور به تولید سزیم -۱۳۷ و دشوار بودن واردات این رادیونوکلئید، یک طرح تحقیقاتی برای دستیابی به دانش فنی جدا‌سازی و تخلیص این ماده از محصولات شکافت اورانیوم در پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای آغاز گردید که با موفقیت در تیر ماه ۱۴۰۲ به پایان رسید.
با اجرای موفق این طرح تحقیقاتی نه‌تنها دانش فنی لازم برای جدا‌سازی و تخلیص سزیم -۱۳۷ از محصولات شکافت اورانیوم برای نخستین بار در کشور بومی‌سازی شده است، بلکه واحد آزمایشگاهی احداث شده برای این منظور، می‌تواند برای دستیابی به دانش فنی جدا‌سازی سایر هسته‌های پرتوزا از محصولات شکافت که دارای کاربردهای خاص در پزشکی و صنعت هستند، مورد استفاده قرار گیرد.
هسته پرتوزای سزیم ۱۳۷ کاربردهای پزشکی و صنعتی متعددی داشته و در دستگاه‌های پرتوتابی،
براکی‌تراپی، رادیوتراپی، چشمه‌های کالیبراسیون و انواع مختلف گیج‌های صنعتی استفاده می‌شود.
امروزه از سزیم -۱۳۷ در اکتیویته‌های بالا جهت پرتودهی فرآورده‌های خونی، مواد آرایشی، مواد غذایی و سایر محصولات استفاده می‌گردد. سزیم -۱۳۷ جهت پرتودهی فرآورده‌های خونی قبل از تزریق به بیمار جهت جلوگیری از بیماری پیوند علیه بیمار (GVHD) استفاده می‌شود. در حال حاضر پیشگیری از این عارضه با پرتودهی مستقیم با‌اشعه گاما یا ایکس به فرآورده‌های خونی قبل از تزریق ممکن است.
همچنین در اکتیویته‌های کمتر، سزیم ۱۳۷ در گیج‌های صنعتی جهت اندازه‌گیری ضخامت، سطح، دانسیته و رطوبت استفاده می‌گردد.
یکی دیگر از کاربردهای سزیم -۱۳۷ در چاه‌پیمایی جهت کسب اطلاعات لازم از خواص کلی سازند از جمله جنس سنگ، خواص پتروفیزیکی، ساختمان لایه‌های اطراف چاه و اطلاعات زمین‌شناختی طبقات زمین می‌باشد.
شایان ذکر است در فاز نخست با توجه به پرتوزایی بسیار بالای برخی پاره‌های شکافت و خطرات ناشی از آن، یک اتاقک سربی مناسب و واحد یکپارچه جدا‌سازی
سزیم -۱۳۷ طراحی و ساخته شد. سپس فرآیند انحلال هدف اورانیوم پرتودیده و جدا‌سازی رادیوشیمیایی سزیم -۱۳۷ به صورت پیوسته درون اتاقک سربی انجام پذیرفت.
با طراحی، ساخت و راه‌اندازی واحد آزمایشگاهی جدا‌سازی سزیم -۱۳۷ از محصولات شکافت، در نخستین گام بیست و چهار میلی کوری سزیم -۱۳۷ به فرم شیمیایی سزیم نیترات و با خلوص رادیونوکلئیدی 99/9 درصد (در حجم ۲۵۰ میلی لیتر) تولید گردید.
این واحد آزمایشگاهی توانایی تولید حدود ۲ کوری سزیم -۱۳۷ در سال را از انحلال اهداف اورانیومی پرتو دیده دارد. این مقدار می‌تواند نیاز فعلی کشور به چشمه‌های صنعتی سزیم -۱۳۷ با اکتیویته‌ای از چند میکروکوری تا چند میلی کوری را رفع کند.
لازم به ذکر است با توجه به اکتیویته بالای چشمه‌های سزیم -۱۳۷ برای پرتودهی فرآورده‌های خونی (بالای ۱۵۰۰ کوری) در حال حاضر امکان تولید این چشمه‌ها در واحد آزمایشگاهی احداث شده وجود ندارد.
دانشمندان این مرز و بوم در حوزه‌های گوناگون صنعت هسته‌ای با تلاش شبانه‌روزی و اراده‌ای پولادین واژه ما می‌توانیم را معنی کرده‌اند و فرصت خدمت را به نمایش اقتدار علمی و فناوری کشورمان تبدیل می‌کنند. در این صنعت، جمعه‌ها تعطیل نیست.