پرسش:
مردم کوفه به‌طور کلی، چه ویژگی‌های شخصیتی و روانی داشتند که این‌چنین در مقابل امام حسین(ع) رنگ عوض کرده و مواضع خود را تغییر دادند؟
پاسخ:
در بخش نخست پاسخ به این سؤال به دو ویژگی از شخصیت روحی و روانی کوفیان شامل: 1- نظام‌ناپذیری 2- دنیاطلبی به نحو اجمال اشاره کردیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
از این رو تجمع عده‌ای از شیعیان مخلص به رهبری سلیمان ابن صرد خزاعی و پیشنهاد دعوت از امام حسین(ع) و تشکیل حکومت در کوفه، به سرعت از سوی کوفیان، مورد استقبال قرار گرفت، زیرا احتمال پیروزی و تشکیل حکومت را قوی می‌دانستند. کوفیان، حتی پس از ورود عبیدالله به کوفه، امید پیروزی را از دست ندادند. از این جهت، تعداد فراوانی از آنها، به همراه مسلم در محاصره قصر عبیدالله شرکت کردند، و هنگامی که احساس خطر نمودند، به سرعت از نهضت کناره‌گیری کرده و مسلم وهانی را به دست عبیدالله سپردند. این احساس خطر، هنگامی شدت گرفت که شایعه حرکت سپاه شام از سوی طرفداران عبیدالله در میان مردم، پخش شد. البته ترس از سپاه شام را نیز می‌توان معلول دنیاطلبی مردم کوفه به شمار آورد.
3- تابع احساسات بودن
با مطالعه مقاطع مختلف تاریخ کوفه، می‌توانیم تابع احساس بودن اهالی آن را مشاهده نماییم. علت اصلی این ویژگی شخصیتی کوفیان را می‌توان در عدم رسوخ ایمان در قلب‌های آنان و شناخت عمیق از آموزه‌های وحیانی اسلام دانست و طبعاً از افراد و قبایلی که با دیدن عظمت و شوکت اسلام به آن پیوستند، و برای دنیای خود به جنگ رفتند، انتظاری جز این نمی‌توان داشت. شاید معروف شدن کوفیان به نیرنگ‌بازی، فریبکاری و بی‌وفایی، تا جایی که به ظهور مثل‌هایی مانند: اغدر من کوفی (فریبکارتر از کوفی) یا «الکوفی لایوفی» (کوفی وفا ندارد) انجامیده، نیز ناشی از همین ویژگی احساساتی بودن آنها باشد.
4- پرخاشگری و خشونت
نظامی بودن شهر کوفه و پدید آمدن فرصت‌های متعدد برای جنگیدن، روحیه‌ای خاص و پرخاشگرانه توأم با خشونت به آنان داده بود. زیرا آنان مغرور و سرمست از قدرت نظامی و فتوحات خویش، در برابر هر تحولی پرخاش کرده، با شورشگری و خشونت درصدد بازیابی هویت خویش و به دست آوردن منافع خود بودند. چرا که اساساً این روحیه نظامی‌گری و پرخاشگرانه ریشه در تاریخ شکل‌گیری کوفه دارد. این شهر در سال هفده هجری، به فرمان عمر، خلیفه دوم و به دست سعدابن ابی‌وقاص، به منظور تشکیل یک پادگان بزرگ نظامی جهت ساماندهی نیروهای نظامی برای گسترش هرچه بیشتر فتوحات اسلامی شکل گرفت، به همین دلیل موقعیت ویژه شهر کوفه در صدر اسلام، شمار قابل توجهی از سران قبایل، فرماندهان بزرگ نظامی و جنگجویان زبده، در این شهر ساکن بودند، ولذا طبیعی بود که روحیه نظامی‌گری و پرخاشگرانه در این جامعه نهادینه شده باشد.
5- قبیله‌گرایی
یکی از بزرگ‌ترین آفات جوامع عربی در صدر اسلام، روحیه قبیله‌گرایی در میان آنان بود که مانع پذیرش حق و آموزه‌های وحیانی اسلام می‌گردید. قبیله‌گرایی حاکم بر عراق و جزیره‌العرب در کوفه نیز نمود داشت و افراد قبیله، به رئیس قبیله خویش، بیش از رئیس حکومت وابسته بودند. از سوی دیگر سیاستمدارانی همچون معاویه و ابن‌زیاد، با تطمیع رؤسای قبایل از توانایی آنان بر ضد امامان شیعه سوءاستفاده می‌کردند و مردم را به مخالفت و دشمنی با امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) می‌کشاندند!