تحريم‌هاي آمريكا رنج زلزله‌زدگان سوري را چند برابر كرده است
سرویس خارجی-
پس از زلزله بزرگ اخیر ترکیه و سوریه و همزمان با روزهایی که آمار قربانیان زلزله و تعداد مصدومان روز به روز در حال افزایش بود، تعداد زیادی از شرکت‌های حمل‌ونقل هوایی از ورود به فرودگاه‌های سوریه به خاطر تحریم‌های آمریکا و اروپا خودداری کردند. در واقع تحریم‌های یکجانبه غرب علیه سوریه در افزایش تعداد قربانیان زلزله به دلیل عدم توانایی تأمین تجهیزات پزشکی و آواربرداری فوری نقش اساسی داشت و زلزله اخیر نشان داد این تحریم‌ها فراتر از دولت‌ها، بسیاری از مردم و شهروندان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ارتباط با تاثیر تحریم‌های آمریکا و کشورهای غربی علیه سوریه، روزنامه کیهان گفت وگویی را با خانم «آلنا دوهان» گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور تحریم‌ها انجام داده و نظرات کارشناسی وی را درباره تاثیرات این تحریم‌ها بر مردم سوریه جویا شده است. دکتر آلنا دوهان در این گفت‌و‌گو راجع به تأثیر منفی اقدامات قهری یکجانبه بر برخورداری از «حقوق بشر» صحبت کرد. او در زمان شروع کارش در شورای حقوق بشر سازمان ملل، استاد حقوق بین‌الملل در دانشگاه دولتی بلاروس و مدیر مرکز تحقیقات صلح بود. وی یک بار هم در اردیبهشت ۱۴۰۱ برای بررسی اثر تحریم‌های آمریکا بر حقوق بشر به ایران سفر کرد و گزارش وی در سپتامبر ۲۰۲۲ به سازمان ملل ارائه شد. دکتر دوهان طی کنفرانسی در تهران گفته بود آمریکا در جریان تحریم‌های خود کنوانسیون وین و حقوق مدنی مردم ایران را نقض کرده‌است. مشروح این گفت‌و‌گوی تفصیلی درباره تاثیر تحریم‌های غرب بر سوریه را در ادامه بخوانید:
آیا معتقدید تحریم‌های آمریکا علیه سوریه بی‌اثر شده است؟
به طور کلی باید خدمت شما بگویم که ارزیابی اثربخشی سیاسی تحریم‌های آمریکا علیه سوریه و همچنین هر کشور دیگری خارج از دستورکار شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد و گزارشگر ویژه این شوراست. کار من به عنوان «گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد تأثیر منفی اقدامات قهری یکجانبه بر حقوق بشر» ارزیابی قانونی بودن این اقدامات از سوی دولت‌ها و سازمان‌های منطقه‌ای است که بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل و به صورت یکجانبه اعمال شده است. با توجه به تعدد تحریم‌های یکجانبه اعمال شده علیه سوریه ارزیابی دقیق تأثیر این تحریم‌های یکجانبه امکان‌پذیر نیست.
در عین حال بایستی تاکید کنم که تحریم‌های آمریکا علیه سوریه همراه با سایر تحریم‌های یکجانبه دیگر کشورها و اتحادیه اروپا علیه این کشور و تبعیت بسیار زیاد بانک‌ها و شرکت‌های خصوصی از این تحریم‌ها، به شدت بر حقوق بشر مردم سوریه تأثیر گذاشته است. تشدید مشکلات اقتصادی، ممانعت از باز‌‌سازی کشور و جلوگیری از فعالیت عناصر کلیدی در زیرساخت‌های ملی از برق و اینترنت گرفته تا آب، حمل‌ونقل و کشاورزی همه این حوزهها تحت تاثیر تحریم‌های یکجانبه قرار می‌گیرند. این تحریم‌ها همچنین بر حق سلامت، مسکن، غذا، کار و همه چیزهایی که برای بقای انسان‌ها و شهروندان ضروری است، تأثیر می‌گذارد. در واقع در شرایط تحریم، حق برخورداری از استانداردهای زندگی مناسب برای شهروندان دست نیافتنی می‌شود.
نقش تحریم‌ها را در فروپاشی اقتصادی سوریه چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا تحریم‌ها وضعیت اقتصادی سوریه را بحرانی‌تر کرده است؟
تحریم‌ها به وضوح وضعیت وخیم اقتصادی سوریه را بدتر کرده است و تأثیر آن بسیار فراگیر است. به عنوان مثال، مشکل برق را در نظر بگیرید، چیزی که هیچ اقتصادی در دنیای امروز بدون آن کار نمی‌کند، اما در سوریه به‌دلیل تحریم، حتی تامین برق هم تحت تاثیر قرار گرفته است. تحریم‌های آمریکا و غرب، دولت سوریه را از داشتن منابع لازم برای حفظ زیرساخت‌های تولید برق، باز می‌دارد، چه برسد به آنکه حتی بخواهد سیستم تامین برق خود را بهبود ببخشد. این تحریم‌ها همچنین منجر به عدم امکان تهیه تجهیزات، قطعات یدکی و سوخت برای نیروگاه‌های فعال، حتی از طریق مکانیسم معافیت‌های بشردوستانه می‌شوند و تهیه تجهیزات تولید برق در شرایط تحریم حتی با معافیت‌های بشردوستانه نیز امکان‌پذیر نیست.
از سوی دیگر کمبود برق بر تمام جنبه‌های اقتصاد سوریه تاثیر می‌گذارد. اکثر مردم این کشور ممکن است که فقط 1-2 ساعت در روز برق داشته باشند. در شرایط کمبود برق در سوریه تحت تاثیر تحریم‌ها، حتی بیمارستان‌ها که اولویت دسترسی به برق دارند، فقط حدود 11 تا 12 ساعت در روز برق دارند و در ادامه ساعات فعالیت مجبورند از ژنراتورهای کوچک دیزلی استفاده کنند. همچنین از آنجایی که پمپ‌های آب به طور مستقیم به تامین برق پایدار و بدون وقفه وابسته هستند، مردم نمی‌توانند دسترسی مناسب به آب تمیز، فاضلاب و آبیاری داشته باشند. البته بسیاری از مشکلات اقتصادی دیگر نیز با تحریم‌های غرب در سوریه بدتر شده است. تحریم‌ها توانایی سوریه برای تولید محصولات کشاورزی را کاهش داده‌اند و بنابراین موادغذایی کمتر تولید شده و قیمت‌ها به شدت افزایش یافته است. لذا حتی داد و ستدهای خرد و محلی نیز تحت تأثیر تحریم‌ها قرار گرفته‌اند. شهروندان سوریه به دلیل این تحریم‌ها منابع مالی لازم برای خرید را ندارند و نرخ ناامنی غذایی و فقر به حدود 90 درصد رسیده است. تحریم‌ها همچنین مردم را از دریافت خدمات اولیه بانکی، استفاده از اینترنت، فعالیت اقتصادی، دریافت حواله ارزی از خارج بازداشته و بسیاری از مشکلات مالی را دامن زده است.
لطفا نقش تحریم‌های آمریکا را در بحران بهداشتی سوریه برایمان تشریح کنید؟
بحران بهداشتی در سوریه به دلیل تحریم‌های یکجانبه غرب به شدت آسیب دیده است. مشکلات برق و سوخت که قبلاً ذکر کردم به این معنی است که تجهیزات پزشکی نمی‌توانند همیشه استفاده شوند و تجهیزات حساس ممکن است آسیب ببینند. بیمارستان‌ها ممکن است منبع تغذیه پشتیبان داشته باشند، اما برای کار کردن به سوخت نیز نیاز دارند. علاوه‌بر این، دستیابی به خود تجهیزات پزشکی، تهیه قطعات یدکی، انواع داروهای حیاتی و حتی امکان واردات مواد مورد نیاز برای ساخت محصولات دارویی به داخل کشور، همگی به دلیل تحریم‌های یکجانبه با مشکلات بحرانی مواجه هستند. البته کالاهای بشردوستانه و درمانی از نظر فنی مشمول تحریم نیستند اما در عمل حتی این بخش از کالاها نیز مانند هر چیز دیگری تحت تاثیر تحریم‌ها قرار گرفته‌اند، زیرا پیچیدگی تحریم‌ها، مبهم بودن آنها و مجازات‌های اجرایی سخت‌گیرانه باعث ایجاد ترس در بین تامین‌کنندگان کالاهای درمانی و پزشکی شده و بخش خصوصی ریسک ارسال این تجهیزات به سوریه به‌دلیل نگرانی از نقض تحریم‌های آمریکا را نمی‌پذیرد.
حتی تحویل دارو و تجهیزات پزشکی توسط سازمان ملل و سایر سازمان‌های بشردوستانه بین‌المللی به دلیل قوانین پیچیده و گیج‌کننده تحریم‌ها و نگرانی از تحریم‌های ثانویه و متهم شدن به اتهامات کیفری و مدنی برای نقض یا دور زدن این تحریم‌ها امکان‌پذیر نیست. معمولا سازمان‌های بشردوستانه از کشورهای صادر‌کننده تحریم‌ها می‌خواهند تا چندین مجوز برای تحویل حداقلی ملزومات بشردوستانه را صادر کنند، اما صدور این مجوزها نیز ممکن است برای ماه‌ها یا حتی بیشتر از یک سال زمان ببرد و تحویل کمک‌های بشردوستانه به تعویق افتد.
در حال حاضر بسیاری از بیمارستان‌ها در جریان جنگ‌های اخیر در سوریه تخریب شده‌اند، بنابراین این بیمارستان‌ها در حال حاضر در ساختمان‌هایی فعال هستند که برای اقدامات درمانی مناسب نیستند. بیمارستان‌های سوریه همچنین با کمبود شدید نیروی متخصص مواجه هستند و تنها چند متخصص بیهوشی با تجربه در این کشور مشغول به کار هستند. بسیاری از جراحی‌ها و اقدامات پزشکی در سوریه به دلیل عدم وجود تجهیزات و وسایل لازم امکان‌پذیر نیست. به عنوان مثال سوری‌ها برای انجام سی تی اسکن در بیمارستان سرطان شناسی باید حدود 6 ماه منتظر بمانند که این زمان طولانی منجر به پیشرفت مرگبار سرطان قبل از تشخیص می‌شود.
به طور کلی تحریم‌ها چه آسیبی به مردم عادی سوریه وارد کرده و سازمان ملل تاکنون چه اقداماتی در این خصوص انجام داده است؟
شدت آسیب تحریم‌های غرب بر سوریه در همه جنبه‌های زندگی مردم این کشور دیده می‌شود. تحریم‌های آمریکا و سایر تحریم‌های یکجانبه همچنین تأثیر گسترده‌ای بر وضعیت کلی بشردوستانه در سوریه داشته است، تا جایی که احتمالاً همه افراد در این کشور حداقل آسیبی را از این تحریم‌ها تجربه می‌کنند. این تحریم‌ها به طرق مختلفی فراتر از جنگ، زندگی را برای مردم سوریه چالش برانگیز کرده است. حوزه‌های اصلی آسیب‌دیده در سوریه بر اثر تحریم در بیانیه پایان مأموریت 11 نوامبر 2022 سازمان ملل از کشور سوریه منعکس شده است. با این حال، گزارش نهایی شورای حقوق بشر سازمان ملل درباره تاثیر تحریم‌ها بر وضعیت حقوق بشر سوریه در سپتامبر 2023 به شورای حقوق بشر سازمان ملل ارائه خواهد شد.
در جریان زلزله اخیر سوریه، تحریم‌ها چگونه مانع کمک‌رسانی به زلزله زدگان شد؟ آیا امکان توضیح بیشتری وجود دارد؟
تحریم‌های یکجانبه غرب علیه سوریه مانع از آن می‌شود که دولت سوریه توان لازم برای دسترسی به منابع مالی و مادی لازم برای کمک به زلزله زدگان و آسیب دیدگان داشته باشد. ارسال کمک‌های بشردوستانه به سوریه به دلیل تحریم‌های یکجانبه حتی قبل از وقوع زلزله بسیار پیچیده بوده است و اکنون این پیچیدگی خود را نشان می‌دهد. به ویژه، در جریان سفرم به سوریه در ماه‌های اکتبر تا نوامبر 2022، بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی و محلی نگرانی‌های جدی خود را در مورد هزینه‌های بالای فعالیت در سوریه به دلیل افزایش قیمت سوخت تحت تاثیر تحریم‌ها و چالش‌های تراکنش‌های مالی و ارسال تدارکات ابراز کردند. آنها همچنین به عدم اقدام بانک‌های خارجی برای پردازش‌های مالی به مقصد سوریه و همچنین ترس کمک کنندگان بشردوستانه برای حمایت از سوریه اشاره کردند. حمل‌ونقل و شرکت‌های بیمه‌ای برای ارسال کالاها و خدمات بشردوستانه نیز تحت تاثیر تحریم‌ها هستند و در عمل تدارکات کالاهای بشردوستانه به‌دلیل عدم همکاری شرکت‌های بیمه‌ای به سوریه به شدت دشوار است. معافیت‌های بشردوستانه که به‌طور رسمی برای تحریم ارائه شده‌اند، بسیار محدود، ناکارآمد و بی‌نتیجه هستند. این معافیت‌ها منحصراً دارو و غذا را شامل می‌شوند و هیچ‌گونه کالای مورد نیاز برای باز‌‌سازی مناطق زلزله زده و تعمیر زیرساخت‌های برق، تامین آب، آبیاری یا فاضلاب، و همچنین بذر و کود، سوخت، ماشین آلات کشاورزی و سایر کالاهای حیاتی را شامل نمی‌شود. زیرساخت‌های حیاتی سوریه به شدت تحت تأثیر 12 سال جنگ داخلی آسیب دیده است و زنجیره تأمین مواد اولیه دچار چالش شده است. معافیت‌های بشردوستانه کنونی، فقط تحت عنوان استفاده از کالاها فقط با عنوان «بشردوستانه مطلق» باعث شده تا فعالیت‌ها به شدت محدود شود، چون همه فعالیت‌ها به‌دلیل کارکرد دوگانه در رده‌بندی بشردوستانه دسته‌بندی نمی‌شود. علاوه‌بر این، فعالیت بسیاری از سازمان‌های بشردوستانه برای جمع‌آوری پول آنلاین و نقل و انتقالات بانکی و کمک به مردم سوریه محدود شده، زیرا آدرس‌های IP سوریه یا شماره تلفن ارتباط آنها از سوریه مسدود شده است.
معافیت‌های بشردوستانه فعلی برای تحریم‌های آمریکا هنوز کافی نیست و مشخص نمی‌کند که چه خط قرمزی بین امدادرسانی و باز‌‌سازی وجود دارد که توسط سایر اسناد تحریمی ممنوع شده است، بنابراین خطر تحریم‌های ثانویه علیه شرکت‌های فعال در حوزه باز‌‌سازی سوریه همچنان وجود دارد. علاوه‌بر این، فعالیت بشردوستانه تحت معافیت‌های تحریمی قرار نگرفته و حتی برای فعالیت در این حوزه نیز همچنان با محدودیت‌های بسیاری در سوریه رو‌به‌رو هستیم.