عبـــور از سلبریتــی‌‌پروری برای حمایت از استعدادهای مناطق محروم - بخش اول
عزیزالله محمدی(امتدادجو)
نامش برای اهالی هنر و به‌ویژه جماعت تئاتری آشنا است. نجیب و دارای کلامی شیرین با دایره واژگانی سرشار از ادب و تواضع است که هر مخاطبی را شیفته شخصیت خودش می‌کند.
سعید نجفیان دبیر جشنواره سراسری تئاتر بسیج و عضو شورای نظارت مرکزهنرهای نمایشی با تجارب بسیاری که درخصوص برگزاری جشنواره‌های موضوعی به‌ویژه موضوع بسیج و فعالیت‌های آن دارد بدون تعارف و با صراحت و البته با دلی پر نسبت به بعضی از مسئولین فرهنگی و هنری در روزی که بسیار هم مشغله امور جاری را داشت با رویی گشاده در یک وعده عصرگاهی پذیرای ما شد و حدود دو ساعت از هر آنچه که می‌شد درباره «سودای عشق » گفت را به شیوه عاشقی در هنر نمایشی تئاتر بیان کرد و شد آنچه که پیش روست.
راستی! تا یادمان نرفته اشاره کنیم که در بخش غیر رسمی گفت‌وگو آقای نجفیان یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های این دوره از جشنواره تئاتر بسیج را حضور پر رنگ و اثر گذار بانوان مطرح کرد که از عرصه بازیگری و کارگردانی تا عرصه داوری حضوری فعال دارند و اظهار داشت که تلاش شده است تا فضای جشنواره برای رشد همه هنرمندانی که به‌طور ذاتی دنبال رشد هستند امکان ساز باشد نه فقط ویترین!
***
اولین سؤال این است که جشنواره تئاتر بسیج از سال 95 به بعد جشنواره دچار وقفه شد؛ علت یا علل این توقف و شروع مجدد آن در سال جاری چیست؟
این جشنواره به‌صورت دوسالانه برگزار می‌شود و قرار بود بعد از سال 95 در سال 97 نیز برگزار شود اما هم زمان با برنامه‌های دیگری از جمله کنگره شهدا کشوری بود که همین عامل برنامه را با یک سال تعویق مواجه کرد و متاسفانه بعد از آن نیز شاهد بروز ویروس کرونا بودیم که به طور خاص تمام فعالیت‌های فرهنگی و هنری را تحت‌الشعاع قرار داد و ما هم مستثنی از این موضوع نبودیم. عملا جشنواره به‌طور موقت از آن نظم دوسالانه‌ای که داشت خارج شد و با شش سال تعویق امسال در خدمت هنرمندان عزیز هستیم.
عمده اهدافی که جشنواره دنبال می‌کند شامل چه مواردی است؟
یکی از برجسته‌ترین اهدافی که ما به دنبال آن هستیم و واقعا شعار نیست، موضوع شناسایی بچه‌های بسیجی تئاتری و هنری و هنرمندان بسیجی است که بتوانیم این عزیزان را تحت هدایت،حمایت و آموزش قرار بدهیم.الان اگر جدول اجراهای ما را ببینید ما از اقصی نقاط کشور و جاهایی که تاکنون شاید اسمش را هم کسی نشنیده باشد و برای همه و حتی برای روابط عمومی ما نیز غریب بود گروه داریم، مثل شهرستان‌های کوچک مرزی از شمال کشور تا جنوب و شرق و غرب و این برای ما توفیق بسیار بزرگی است که ما علاوه‌بر کار کردن با این بچه‌ها آنها را تحت پوشش قرار بدهیم؛ بچه‌هایی که در سایر جشنواره‌ها شاید خیلی دیده نشوند و نگاه ما به‌صورت کلی نگاه قهرمان ساز و سلبریتی پرور نیست..ما شهرستانی داشتیم که با اعتباری کمتر از بیست میلیون جشنواره برگزار کرده و بیش از پنج برابر همین عدد را فقط و فقط به گروهها جایزه داده و سایر امور را به نحوی که جذب منابع از اعتبار خودشان بوده گذراندند.حقیقتا دوستان و همکارانم در شهرستان‌ها بی‌توقع و بی‌چشمداشت و با فداکاری و روحیه بسیجی جهت پیشبرد و ارتقاء کیفیت هنر تلاش می‌کنند.
استقبال از این دوره از جشنواره تئاتر بسیج چگونه است؟
در حال حاضر 691 اثر برای شرکت در جشنواره ارسال شده که این استقبال حقیقتا برای من و همکارانم بسیار مغتنم و دلگرم‌کننده است و واقعا جای سعادت است که ششصد و نود و یک گروه دعوت ما را برای شرکت در جشنواره پذیرفته‌اند.
از بین این آثار 320 گروه موفق به راهیابی به جشنواره شدند و 117 اثر به انتخاب کشوری راه یافت و الان ما 32 اثر را در بخش خیابانی و صحنه‌ای جهت شرکت در مرحله آخر جشنواره انتخاب کردیم که به‌طور مسلم می‌توانست این عدد بیشتر باشد اما به‌خاطر محدودیت مالی و زمانی و مکانی ما مجبور شدیم این 32 اثر را به بخش پایانی جشنواره معرفی کنیم.به جهت حفظ این ارتباط با گروهها و تقویت شبکه هنرمندان، ما برای هر گروه پرونده‌ای تشکیل دادیم و نام و مشخصات و شماره تماس همه این هنرمندان در نزد ما برای تقویت این ارتباط موجود است.تعدادی از این گروهها عضو کانون‌های بسیج هستند و تعدادی هم برای اولین بار است که در این جشنواره شرکت می‌کنند و مسلم است که شرکت در این جشنواره یعنی پذیرفتن ضوابط جشنواره‌ای که متولی آن سازمان بسیج هنرمندان است و به خوبی پذیرفته‌اند که در ذیل پرچم بسیج فعالیت هنری و تئاتری داشته باشند. و قواعد و موضوعات و شرایط مورد تاکید بسیج هم کاملا مشخص و عیان است و مطابق سفارش مقام معظم رهبری ما راه را برای کسی مسدود نمی‌کنیم و هرکس که تمایل و اراده‌ای برای پیوستن به جرگه هنرمندان بسیجی دارد شرایط را برای او فراهم می‌کنیم.
نکته جالب این است که در این جشنواره ما صرفا با نیروهای هنری رو‌به‌رو نیستیم که دارای کد بسیجی هستند؛ بلکه کسانی هم به این جشنواره وارد شده‌اند که بعد از جشنواره دارای کد بسیجی شدند و شروع به بیعت با ارزش‌ها کردند و این هم یکی دیگر از ظرفیت‌های این جشنواره است که هیچ‌گاه نه تنها ریزش نداشته بلکه همواره دارای رویش بوده و برای جامعه هنری بسیار ارزشمند است که در این جشنواره حضور دارند. من با صراحت اعلام می‌کنم که صرفا و صرفا یک گروه حاضر نشدند که متون نمایشی آنها در جشنواره بسیج کار شود که اسم هم نمی‌برم و چون همان عدد یک هم جزء آمار ما هست پس با شفافیت اعلام می‌کنم که بله! گروهی بوده است که حاضر به همکاری با ما نشد و از ادامه مسیر انصراف داد که نیازی هم به اسم بردن از آن گروه نیست.
تعیین و نیاز سنجی موضوعات بر چه اساس و کارکردی است؟ آیا این تعیین موضوعات بر اساس موقعیت‌های زمانی و مکانی صورت می‌گیرد یا جشنواره اساسا کنشی است در مقابل وضعیت‌های اجتماعی یا سیاسی و یا هر موضوع دیگرکه بنا است تعمیم به هنر و تئاتر داشته و آنها را تحت تاثیر قرار بدهد؟
بله! صد در صد همین طور است و از آنجایی‌که خود شما هم فعال این عرصه هستید پس به‌خوبی می‌دانید و درک می‌کنید که تعیین موضوعات شامل همه این موارد که اشاره کردید می‌شود و مضاف بر آن همان‌طور که از نام جشنواره پیداست، پیشوند این جشنواره همواره بسیج بوده و بر همین اساس همواره ما به دنبال این هستیم که تعاریف متفاوت از بسیج را در آثار دریافتی ببینیم، برای ما ماهیت و هویت بسیج همیشه مورد سؤال است. پس پرداختن به موضوع بسیج امری است که همیشه باید باشد و این یک کلیت است. نگاه به منویات رهبری در حوزه‌های مختلف مثل خانواده و اجتماع نیز موضوعات دیگری است که غالبا مورد توجه مسئولین جشنواره است و یا مشارکت‌های اجتماعی و فعالیت‌های تاثیرگذار بسیج مثل ایام کرونا و یا گروههای جهادی و یا شرکت در وقایع و حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله موضوعاتی هستند که قطعا در فراخوان‌ها به دلیل جنبه کارکردی آن مورد توجه هستند و ما دوست داریم واکنش و بازتاب چنین فعالیت‌هایی که با چکمه و گونی و بیل و لباس کار و... همراه است را در هنر تئاتر و در بین هنرمندان ببینیم. پس طبیعتا یک سری موضوعات ثابت هستند که هویتی و ماهوی هستند و در مرحله بعد ما یک سری چهره داریم که شاخص هستند؛ مثل شهدا، و طبیعی است که ما دوست داریم این چهره‌ها معرفی بشوند و اگر استانی شهیدی دارد که ابعاد شخصیتی و ویژگی‌های او به تازگی کشف شده، جشنواره بستر بسیار خوب و مناسبی است برای باز شناساندن آن شهید عزیز به مردم و جامعه و این در واقع معرفی قهرمانان ملی است که یا شناخته شده بودند و یا ناشناخته باقی مانده‌اند که وظیفه ما شناساندن این قهرمانان ملی است.بخشی از موضوعات هم با خرد جمعی شورا تعیین می‌شود و ما عموما با افکار جدیدی رو‌به‌رو هستیم که گاهی حتی از دل نمایش‌های دوره‌های قبل به‌وجود آمده و باید در این خصوص تدابیر جدیدتری اتخاذ شود که امسال ما با توجه هم زمانی دو جشنواره مقاومت و بسیج برخی از آثار را که مستقیما به موضوع هشت سال دفاع مقدس و موضوع جنگ و مقاومت مرتبط بودند را به سمت آن جشنواره سوق دادیم و موضوعاتی که تاکنون کمتر به آن در حوزه بسیج پرداخته شده بود را در جشنواره بسیج نگه داشتیم؛ از جمله مسائل اجتماعی و یا اقتصادی و سایر موضوعات دیگر که به‌طور مشخص ما الان اثری داریم که مستقیما به مبارزه با فساد اقتصادی می‌پردازد و این یک رویکرد نو و جدیدی است که به آثار نمایشی راه یافته یا در آثار خیابانی موضوع خانواده دیده می‌شود که این هم تقریبا کم اتفاق می‌افتد.علاوه‌بر همه این موارد برای جشنواره امسال رویکرد و توجه ما به امیدبخشی و تزریق روحیه شاد و توجه به نقش خانم‌ها در سطوح مختلف اجتماعی و فردی بود که انتظار داریم در اکثریت کارها دیده شود و طبیعتا یک سری موضوعات ثابت هستند و موضوعاتی هم بر اساس متغیرهای حاکم بر جامعه تغیر پیدا می‌کنند.
برای جلوگیری از موازی‌کاری با جشنواره‌های دیگر به‌ویژه جشنواره مقاومت چه اقداماتی دارید؟
پیش از این جشنواره مقاومت و بسیج بصورت یک‌سال در‌میان برگزار می‌شد اما امسال مصادف شد با هم زمانی که با توافق مسئولین دو جشنواره تفاهم شد تا به جای اینکه این موضوع تبدیل به ضعف شود از آن به عنوان یک مزیت استفاده شود؛ به این ترتیب که همان‌طور که اشاره شد آثار مرتبط با دفاع مقدس و مقاومت هدایت شدند به جشنواره مقاومت و آثاری که صرفا در حیطه بسیج بودند و در حیطه مقاومت نمی‌گنجیدند به جشنواره بسیج راه یافتند؛ و اینکه اصلا مخاطب و جامعه هدف ما با هم فرق دارند؛ بچه‌هایی که هنوز در مراحل کسب تجربه هستند باید تحت پوشش ما باشند و بنابراین این دو هم در جامعه هدف و هم در موضوع کاملا مجزا از هم قرار دارند.
پس با این توصیف شما، جشنواره بسیج بستری است برای رشد گروههای هنری تا بتوانند در جشنواره‌های مثل مقاومت یا فجر خودشان را بیشتر نشان بدهند؟
صد در صد همین‌طور است، اما با این حال ما در این جشنواره گروه‌هایی هم داریم که بسیار حرفه‌ای هستند. بالطبع قرار گرفتن این گروهها در کنار هم، اعتماد به‌نفس و نوید و تجربه را، هم به گروههای تازه وارد می‌دهد و هم، موجبات ارتقاء گروههای حرفه‌ای را فراهم می‌کند و این موضوع رقابت، در عرصه ورزش نیز چنین است؛ یعنی باید حریف تمرینی قوی باشد تا یک ورزشکار قوی‌تر باشد؛ در هنر هم همین موضوع صدق می‌کند و گروههای هنری باید رقیبان جدی و قوی و حتی برتر از هم برای هم باشند تا بتوانند همدیگر را رشد بدهند.
یک نکته مهم درخصوص گروههای تازه وارد موجود است که آن هم صداقت آنها و بکر بودن آنها و همین‌طور نوآوری آنها در کشف موضوعات جدید است و این بسیار قشنگ است و خدا را شکر حیطه فعالیت ما آن قدر گسترده است که از حیطه دانش‌آموزی تا سراسر کشور را در بر می‌گیرد و من همه آثار را رصد می‌کنم از جمله حتی آثار مرکز هنرهای نمایشی را که وقتی این آثار را کنار هم قرار می‌دهم می‌توانم بگویم که آنها یک سری مزیت‌ها و زیبایی‌ها دارند و گروههای ما یک‌سری مزیت‌ها و زیبایی‌ها که واقعا در آن گروهها دیده نمی‌شود و زبان بیان این گروهها نسبت به هم نیز خاص است که در مجموعه حسن همجواری این گروهها در جشنواره موجبات ارتقای فکری و همین‌طور هنری را به‌همراه دارد.
با توجه به نامگذاری این دوره جشنواره به نام «سودای عشق» وجه تسمیه و وجه تمایز این دوره از جشنواره با دوره‌های قبل را بفرمایید و اینکه سعی کردید در این دوره چه نوآوری‌هایی داشته باشید؟
با توجه به تعاریفی که هم از گروههای نمایشی و هم از مسئولین جشنواره در همه شهرستان‌ها ارائه شد؛ حقیقتا همه ما به دنبال عشق و در سودای عشق هستیم که این حجم از کار را انجام می‌دهیم و جالب است بدانید که خیلی از دوستان دبیر استانی و شهرستانی سنشان از بنده بالاتر هست و با عشق کار می‌کنند که خود بنده به آنها غبطه می‌خورم. وقتی بعضی از همکاران من کنار دریا پرده می‌زنند وتئاتر بسیج کار می‌کنند، وقتی توی اتاقک‌های کوچک مجبور می‌شوند کار نمایشی تولید کنند، وقتی دبیران ما با دستان خالی در این شرایط بحرانی اقتصادی و اجتماعی جشنواره برگزار می‌کنند یعنی اینها در پی سودای عشق هستند و این عشق است که همه را به این سمت می‌کشاند و این اسم را از این همه عاشقانه رفتار کردن بچه‌ها انتخاب کردیم.
درخصوص وجه تمایز این دوره هم باید بگویم که اگر ما تغییرات زیاد و فاحشی داشته باشیم این به آن معنی است که ما در دوره‌های قبل اشتباه کردیم؛ و ما معتقد به این نیستیم و تغییرات ما در حدودی است که ما احساس کردیم بعضی از تجربه‌هایی را داشتیم که باید نسبت به آن تجربیات پیشرفت داشته باشیم. یکی از این تغییرات مهم این هست که ما احساس کردیم حتما بعد از جشنواره هم باید از گروهها حمایت کنیم؛ به‌طور مثال با همه محدودیت‌هایی که داریم در حال حاضر تصمیم بر آن شده تا به پنج گروه نمایشی برگزیده صحنه‌ای برگزیده هر کدام 50 میلیون تومان تحت عنوان حمایت بر اجرای عمومی و پنج گروه نمایشی خیابانی برگزیده 20 میلیون تومان تحت عنوان حمایت بر اجرای عمومی پرداخت کنیم و این منهای 20 میلیونی است که به‌عنوان ورودی به همه گروههای صحنه‌ای حاضر و 10 میلیون به گروههای خیابانی، در این مرحله پرداخت شده و مضاف بر آن همه گروهها هزینه اعزامشان به محل جشنواره نیز با سازمان بسیج هنرمندان استان است و باز این منهای آن چیزی است که گروهها در مرحله استانی تحت عنوان ورودی و کمک هزینه اجرا و جوایز دریافت کرده‌اند.فکر می‌کنم این اتفاق حتی در جشنواره فجر هم نیفتاده و مطمئنم که در جشنواره‌های مناسبتی که اصلا نیفتاده و اینکه با بنیاد حفظ آثار تفاهم شده تا 10 نمایشنامه منتخب چاپ شود و در بخش نمایشنامه نویسی نیز جایزه اول 20 میلیون تومان تعیین گردیده و با افتخار اعلام می‌کنم تمام بودجه‌ای را که برای یک‌سال دریافت کرده‌ام را اختصاص دادم به جایزه و کمک هزینه اجرای گروهها و تمام هزینه‌های دیگر را از جاهای دیگر تامین می‌کنم.
شاید این یک کار غیرحرفه‌ای و متفاوت باشد که مد نظر شما هم هست؛ اما من این کار را کردم و تمام بودجه را اختصاص دادم به حمایت مستقیم و نقدی از گروهها تحت عنوان جایزه و کمک هزینه و این در حالی است که که هزینه و بودجه سالانه من برای برگزاری تمام مراحل جشنواره یک میلیارد و 200 میلیون تومان است و در مقایسه با سایر جشنواره‌ها به یک دهم نیز نمی‌رسد- هرچند اصلا شاید به‌طور رسانه‌ای بازگو کردن این موضوع هم درست نباشد- و من سایر هزینه‌ها از جمله اسکان، ستاد، تولیدات تلویزیونی، کتاب و... را از منابع دیگر تامین می‌کنم و این شاید تفاوت عمده جشنواره با سایر جشنواره‌ها باشد باشد.
ادامه دارد