بسیج مردمی؛ بسیج تأثیرگذار
پیروزی انقلاب اسلامی زمینه‌ساز تشکیل نهادهایی در ساختار کشورمان شد که مانند آن در تاریخ کم‌نظیر و در برخی موارد بی‌نظیر است؛ نهادهایی مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، کمیته‌های انقلاب اسلامی، بنیاد مسکن، جهاد سازندگی و بسیج مستضعفین. امام خمینی(ره) با اندیشه‌ای ناب و هدفمند، به دنبال باز کردن سریع گره‌های کشور بود و در این راستا با تشکیل نهادهایی که ذکر شد، بوروکراسی اداری به‌جامانده از حکومت پهلوی تغییر کرد و کشور در مسیر عدالت، آبادانی و پیشرفت هرچه سریع‌تر گام برداشت. پس از گذشت نزدیک به 45 سال از عمر پربرکت انقلاب اسلامی، برخی از این نهادها در طول زمان منحل شدند یا تغییر ماهیت دادند اما در این میان فراگیرترین ابتکار حضرت امام(ره) یعنی بسیج میلیونی توده‌های مردم برای پیشبرد حرکت انقلاب اسلامی تا به امروز با قدرت به مسیر خود ادامه داده است. بسیج یا به تعبیر بنیانگذار انقلاب اسلامی، شجره طیبه به درخت تنومندی تبدیل شده که در طول 4 دهه با وجود اینکه در معرض آسیب‌های فراوانی قرار داشته اما در بسیاری از عرصه‌ها نقش‌هایی را ایفا کرده که مثال‌زدنی است.
«بسیج» پاسخی به تهدیدات آمریکاست
بسیج در مفهوم اسلامی خود اساساً دارای حوزه‌ای وسیع و کاربردی عمیق و گسترده است که ماهیتی ایدئولوژیک و عمیقاً اعتقادی دارد و امام خمینی(ره) به عنوان بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران، نخستین بار کلمه «بسیج» را در پاسخ به تهدید نظامی آمریکا، در واکنش به تصرف سفارت این کشور، در پنجم آذر و با هدف بازدارندگی، مورد تأکید قرار دادند. دراین‌باره محمد درودیان، راوی و پژوهشگر مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس معتقد است که «در ابتدا ایده تشکیل بسیج از سوی امام خمینی(ره) به منظور بازدارندگی در برابر تهدید نظامی آمریکا بود، اما با شکست بازدارندگی و تهاجم عراق به جمهوری اسلامی، ایده بسیج به شکل‌گیری دفاع مردمی در مقابل متجاوز انجامید. به عبارت دیگر «اگر تشکیل بسیج در برابر تهدید نظامی آمریکا نقش بازدارنده نداشت، اما با ایجاد آمادگی اولیه ذهنی- تشکیلاتی، هنگام مقاومت در برابر تجاوز عراق، آثار خود را نشان داد.»
بسیج و حفظ امنیت ملی
از سوی دیگر در سالهای پس از انقلاب و فراز و نشیب‌های زیادی که ایران اسلامی پشت سر گذاشت، شواهد امر گویای این است که همواره بسیج در خدمت به انقلاب، حدومرز نمی‌شناسد و در هر زمان و هرکجا که انتظام ملی به خطر افتد و نیاز به حضور توده‌های انقلابی باشد، حاضر می‌شود. بسیج کارکردهای مختلفی چون سازندگی، دفاع خارجی و داخلی و... دارد که کمتر نهادی را می‌توان مشابه آن سراغ گرفت. در حقیقت همین توسعه کارکردی است که بسیج را مایه اصلی تأسیس و حمایت از انتظام ملی ساخته است. برای نمونه می‌توان یادآور شد که بسیج به‌عنوان یک نیروی نظامی مردم‌نهاد در دوران جنگ تحمیلی نقش بسیاری در جنگ و در راستای دفاع از کشور ایفا نمود. علاوه‌بر نقش نظامی بسیج در دوران جنگ، با خاتمه یافتن جنگ از یک‌سو و تحقق بخشیدن به ایده ارتش 20میلیونی با افزایش توان نظامی خود از سوی دیگر، نقش خود را در حفظ امنیت نظامی تکمیل کرد.
تفکر بسیج رمز موفقیت در اقتصاد مقاومتی
در ادامه توجه به این نکته ضروری است که بسیج در اقتصاد مقاومتی نیز نقش بسزایی داشته و دارد تا جایی که کارشناسان بر این باور هستند که اقتصاد مقاومتی تبلور بسیج در حل مسائل اقتصادی است. به‌عبارت‌دیگر، همان‌گونه که مردم مهم‌ترین رکن اساسی در بسیج هستند، در اقتصاد هم بدون مشارکت مردم اتفاق مؤثری رخ نخواهد داد. عملی کردن اقتصاد مقاومتی در جامعه تأثیر و نتایج مثبتی در عرصه اقتصادی به دنبال دارد که در نهایت رشد تولید داخلی و اقتصاد بومی را رقم می‌زند. از سوی دیگر این نوع اقتصاد با خودکفایی و استقلال اقتصادی رابطه‌ای مستقیم دارد. مقاومت در برابر تحریم‌های کشورهای بیگانه می‌تواند جامعه را از وابستگی برهاند و خوداتکایی و استقلال اقتصادی را رقم بزند. ازاین‌رو همان‌طور که در بسیج، سازماندهی، رهبری، ایمان و انگیزه رکن است، در اقتصاد مقاومتی نیز سازماندهی، اعتقاد به هدف متعالی، هدایت و رهبری شرط اساسی است. دراین‌باره نماینده مردم کلیبر، خداآفرین و هوراند در مجلس شورای اسلامی با ذکر اینکه در مردمی‌‌‌سازی اقتصاد و تثبیت فرهنگ بسیجی در لایه‌های اقتصادی شاید موفق نشده باشیم و هنوز نیازمند کار جهادی مضاعفی هستیم،، تصریح کرد: «بسیج به عنوان نیروی مردمی می‌تواند به مردمی شدن اقتصاد کمک زیادی کند و تحقق این امر مستلزم سیاست‌گذاری و همراهی مردم و مسئولان است.»
حاتمی در پاسخ به این سؤال که آیا بسیج توانسته نقشی در بهبود شرایط اقتصادی و معیشتی مردم داشته باشد؟ گفت: «در کمک‌های مؤمنانه و طرح شهید سلیمانی نقش بسیج پُررنگ بود و در مردمی کردن اقتصاد نیز می‌توان نقش بسیج را پُررنگ کرد و از طرفی اگر روح بسیج بر دستگاه‌های اقتصادی حاکم باشد و خروجی آن مردمی شدن اقتصاد شود، قطعاً نقش بسیج را در بهبود شرایط اقتصادی و معیشتی به‌طور ملموس خواهیم دید.»
بسیج و کارآفرینی
بحران بیکاری به‌عنوان یک معضل تمامی جنبه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی یک جامعه را به‌شدت متأثر می‌کند و گاهی نیز اثرات غیرقابل جبرانی بر جای می‌گذارد. در کشور ما بسیج به‌عنوان نهادی برخاسته از دل مردم در همه زمینه‌ها سازماندهی شده و با گسترشی که در بین همه اقشار جامعه و با تعهد بالایی که به آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی دارد، می‌تواند در عرصه کارآفرینی و در راستای اهداف نظام جمهوری اسلامی، نقش بسزایی را ایفا کند. این امر سبب می‌شود موتور تولید و اشتغال در کشور روشن شود و جامعه از نظر اقتصادی پیشرفت کند. از همین منظر آغاز به كار مركز بسیج كارآفرینی كشور در تیرماه 1393، گامی نو و روبه‌جلو در جهت شكوفایی ظرفیت‌های كارآفرینی بسیج و در راستای حمایت و هدایت كارآفرینان علمی بوده است؛ مركزی كه با تفاهم چهارجانبه سازمان بسیج علمی كشور، سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای، شهرداری تهران و شركت سرمایه‌گذاری «اول‌سازان» به عنوان مجری طرح آغاز به کارکرده است. این مركز با هدف یكپارچه كردن امكانات دولتی با سرمایه و تفكر بخش خصوصی، تاكنون توانسته اقدام‌های مؤثری در جهت اشتغالزایی انجام دهد. از آنجاکه اشتغالزایی یكی از محورهای مهم و درواقع نخست سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است و این روزها بحث‌های بسیاری درخصوص بسترها و راهكارهای لازم جهت تحقق آن مطرح است، بسیج كارآفرینی می‌تواند نقشی مهم در این عرصه ایفا كند و با همت و یاری خود در مسیر بهبود وضعیت اشتغال جامعه، اهرمی مؤثر برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی به شمار آید.
بسیج انقلابی طی سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره نشان داده است كه می‌تواند در جهت كارآفرینی، ایجاد اشتغال و رشد اقتصاد متکی‌به‌خود همانند بازویی قدرتمند عمل كند. بسیج كارآفرین تاكنون در جای‌جای ایران با بهره‌گیری از فرصت‌ها، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موجود، اشتغالزایی كرده است. ازاین‌رو، همت گماردن برای تقویت این فرآیند سازنده حتی می‌تواند مسیر اجرای اقتصاد مقاومتی را نیز هموار سازد. بنابراین شایسته است تا بسترهای تحرك بسیج در زمینه كارآفرینی را هرچه بیشتر از قبل فراهم آورد.
بسیج و جنگ نرم
واژه «جنگ نرم» که بعد از فتنه ۸۸ وارد ادبیات سیاسی ایران شد، عبارتی است که این روزها بیش از هر زمان دیگری نامش را می‌شنویم. پیش از آن مفاهیمی مانند «عملیات روانی» یا «تهاجم فرهنگی» در سپهر ادبیات سیاسی کشور کاربرد داشت اما از دهه 90 به بعد با رشد سریع تکنولوژی، میدان و عرصه جنگ شکل پیچیده‌ای به خود گرفت و به یکباره تغییر کرد. اکنون جهان در برهه‌ای از تاریخ ایستاده که در جنگ فرهنگی، غرب شکست خورده و بستر خود را عوض كرده است و این همان نقطه‌ای است که بسیجی باید بایستد. به بیان مقام معظم رهبری (مدظله العالی)
«در جنگ نرم دشمن به سراغ سنگر‌های معنوی می‌آید که آنها را منهدم کند. به سراغ ایمان‌ها، معرفت‌ها، عزم‌ها، پایه‌ها و ارکان اساسی یک نظام و یک کشور، دشمن به سراغ اینها می‌آید که اینها را منهدم کند و نقاط قوت را در تبلیغات خود به نقاط ضعف تبدیل کند، فرصت‌های یک نظام را به تهدید تبدیل کند. این کارهایى است که دارند می‌کنند؛ در این کار تجربه هم دارند، تلاش هم زیاد می‌کنند، ابزار فراوانى هم در اختیارشان هست. باید ابعاد دشمن و ابعاد دشمنى را بدانیم تا بتوانیم بر او فائق بیاییم. البته ما مدد الهى داریم، کمک غیبى داریم، بدون شک این را انسان دارد مشاهده می‌کند، اما ما مادامی‌که هوشیارانه، آگاهانه در میدان نباشیم و تدبیر لازم را به کار نبریم، کمک الهى به سراغ ما نخواهد آمد».1388/07/02
دراین‌باره سردار غلامرضا سلیمانی تصریح کرد: «ما هم‌اکنون در یک جنگ نرم بسیار پیچیده به سر می‌بریم و در کانون توجه نظام سلطه هستیم. دشمن تلاش دارد تا از طریق این جنگ نرم سبک زندگی در کشورهای اسلامی را تغییر دهد. بسیج از اساس یک نیروی متخصص جنگ نرم و یک تشکیلات مردمی است که در همه‌جا حضور دارد. بسیج سند راهبردی 10سالهای مبتنی بر بیانیه گام دوم تهیه کرده است و ما بر مبنای این سند، تلاش برای تحقق ایران قوی را ادامه می‌دهیم.»
رئیس سازمان بسیج تأکید کرد: «آمریکا دیگر قدرت پیاده‌‌‌سازی راهبردهای خود را ندارد و اینها ناشی از این است که ایران توانسته در سطح جهانی تأثیرگذار باشد و در این مسیر بسیج به‌عنوان یک قدرت نرم مؤثر بوده است. همچنین تشکیل یک شبکه مردمی در فضای مجازی توانسته تا حد زیادی در حوزه جنگ نرم تأثیرگذار باشد.»
برنامه بسیج برای تولید محتوای فضای مجازی
این روزها عبارت «جنگ نرم» با واژه «رسانه» توأمان است به‌عبارت‌دیگر، عملکرد رسانه‌های غربی در شرایط کنونی با توجه به تغییر کارکردها و نقش‌های کنونی رسانه از نقش‌های مسالمت‌آمیز به رویکردهای خصمانه و جنگ‌طلبانه، به تهدیدی جدی برای کشورها تبدیل شده‌اند. بسیاری از دولت‌های غربی به خصوص آمریکا از رسانه‌ها به‌عنوان ابزاری جنگی برای به کرسی نشاندن منویات و مقاصد خود بهره‌برداری می‌کنند. این امر به‌عنوان تهدیدی جدی برای کشورها به‌خصوص کشور ما مطرح است. امروزه بسیج به‌عنوان گسترده‌ترین نماد نظام اسلامی شناخته می‌شود و اساساً شناخت جایگاه بسیج و بسیجی در سطوح مختلف از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
سازمان بسیج مستضعفین به‌عنوان نیروی مردمی پاسدار نظام اسلامی و ارزش‌های انقلاب به‌عنوان یکی از مجموعه‌های مقابله‌کننده با بحران‌سازان امنیت ملی است. در این‌باره سرهنگ گودرزی تأکید کرده است: «امروز با توجه به اهمیت فضای مجازی و رسانه و راه‌انداختن جنگ شناختی توسط دشمن برای انحراف جوانان از مسیر پیشرفت و سعادت، بسیجیان باانگیزه، هوشمند و هنرمندانه در این عرصه ورود پیدا کرده‌اند و به فضل الهی و تلاش‌های جهادی، فضای مجازی را به میدانی به نفع ارزش‌های انقلاب اسلامی تبدیل خواهند کرد.»
به گفته معاون هماهنگ‌کننده سپاه روح‌الله استان مرکزی تولید محتوای اثرگذار در فضای مجازی از اهمیت بسیاری برخوردار است و ابزار تحقق جهاد تبیین محسوب می‌شود و بسیج در این راستا برنامه دارد که یکی از آنها رویداد تولید محتوای دیجیتال بسیج است.
اعتماد مردم به بسیج در ایام کرونا
از نقش بسیج در اقتصاد، تأمین امنیت و رفع تهدیدات که بگذریم به گزاره‌ای می‌رسیم که در تاریخ ثبت شد و آن ایام اوج همه‌گیری ویروس منحوس کروناست. آن زمان شاید این‌گونه به نظر می‌رسید که فقط کادر درمان هستند که در خط مقدم مبارزه با کووید-19 ایستاده‌اند اما بسیجیان پا به‌پای کادر درمان برای مقابله و کنترل این همه‌گیری از جان خود گذشتند و در کنترل این بیماری با کمک کادر درمان حماسه آفریدند. « 545هزار بسیجی در کشور در راستای مقابله با ویروس کرونا در وزارت بهداشت و حوزه‌های مختلف نقش‌آفرینی کردند.» این خبری است که در خرداد سال 99 وقتی هنوز کرونا در جای‌جای کشورمان جولان می‌داد، از سوی سردار نعمان غلامی معاون هماهنگ‌کننده سازمان بسیج مستضعفین منتشر شد. دراین‌باره «قاسم سلیمانی دشتکی» استاندار خوزستان تأکید کرده است: «بسیج در بحث مبارزه با ویروس منحوس کرونا نقش بسیار مهمی در قالب طرح شهید سرافراز ما ایفا کرد و به کمک کادر بهداشت و درمان آمدند و با کمک عوامل دیگر توانستند زنجیره کرونا را قطع کنند و تا حد زیادی جلوی انتشار و ابتلای بیشتر را بگیرند.» وی اذعان کرد: «در کنار این کار بزرگ، نقش مهمی در توجه به معیشت مبتلایان و نیازمندان داشتند که در قالب کمک‌های مؤمنانه توانستند بخش وسیعی از کمک‌ها را دریافت کنند چون مردم به بسیج و مسئولان اعتماد دارند و توانستند محموله‌ها و بسته‌های مختلف غذایی و بهداشتی و دارویی را آماده کنند.»
حال مخلص کلام این‌جاست که انقلاب اسلامی ایران به عمری بالغ بر نیم‌قرن نزدیک می‌شود. در این 45 سال همواره ایران اسلامی در معرض انواع تهاجمات و ناملایمتی قرارگرفته و باوجود دشمنی‌ها هیچ‌گاه از مسیر اصلی خود خارج نشده است. شاید به جرأت بتوان گفت مسبب این امر مردم و بسیج هستند که در شرایط مختلف و بحران‌های سخت بسیجی‌وار کنار یکدیگر ایستاده‌اند. نهادی همچون بسیج که شاکله اصلی آن را مردم تشکیل می‌دهند در ایام پس از انقلاب، کارکردهای زیادی را پذیرفته و در بزنگاه‌های گوناگون نقش بسزایی را ایفا کرده است اما ما در این گزارش تنها به گوشه‌ای از آنها اشاره کردیم تا به بهانه هفته بسیج از دلاورمردان بسیجی کشورمان قدردانی به عمل‌آورده باشیم.
انسیه ربیعی