توصیف قرآن ازخشمِ کشنده دشمنان نسبت به مومنان
محمدرضا قنبریان
غیظ یا همان خشم شدید، حالتی نفسانی است که گاه قلب انسانی را در بر می‌گیرد تا جایی که ممکن است موجب مرگ و سکته شخص شود. از نظر قرآن، کافران و منافقان گاه به سبب پیروزی مومنان و کامیابی‌های آنان در میادین گوناگون، چنان دچار غیظ و خشم شدید می‌شوند که می‌خواهند بترکند.
هر مکر و توطئه‌ای که دشمنان علیه امت و مومنان ودولت اسلامی به کار می‌گیرند نه تنها سودی برای آنان ندارد، بلکه به خودشان بازگشته و موجب نابودی می‌شود. آنان اگر بخواهند استقلال امت را از آنان بگیرند، خودشان شکست می‌خورند و از غیظ به سبب پیروزی مومنان دق می‌کنند و می‌میرند.این حقیقتی است که قرآن از آن خبر داده است.در نوشتار حاضر پیرامون این موضوع سخن گفته شده است.
غیظ؛ خشم کشنده
غیظ و غضب هردو به معنی خشم است. غضب خشمگین شدن و فوران‌کردن خون قلب با قصد انتقام‌گرفتن است، در حالی که شدت یافتن غضب را غیظ گویند. (المفردات فی غریب القرآن، ص 608- 619). واژه غیظ در قرآن بارها به کار رفته است؛ غیظ حالتی نفسانی است که آثار آن در چهره و بدن ظاهر می‌شود. برافروختگی و افزایش فشار و ضربان و حرکت خون به سمت چهره و قرمزی شدید از نشانه‌های آن است. این حالت گاه موجب مرگ و سکته افراد می‌شود. خدا در قرآن از غیظ و خشم دشمنان نسبت به مومنان خبر می‌دهد؛ زیرا دشمنان مدعی دوستی و محبت همچون منافقان، وقتی اطمینان و آرامش مومنان و پیروزی آنان را در میادین گوناگون می‌بینند، در ظاهر ممکن است خشمشان را بروز ندهند، اما در محافل خصوصی شان، آن را به نمایش می‌گذارند، آنان چنان غیظ دارند که ممکن است مرگشان را تسریع کند یا موجب مرگ آنان باشد. خدا در ترسیم این حالت و تاثیر پیروزی مومنان و تاثر دشمنان از آن، خطاب به آنان می‌فرماید: موتوا بغیظکم؛ از این غیظ بمیرید.(آل عمران، آیه 119)
پس غیظ می‌تواند موجب مرگ و سکته افراد شود؛ زیرا خون را به سمت قلب و مغز هدایت می‌کند و با افزایش فشار و حجم خون در این ناحیه، سکته قلبی یا مغزی را به دنبال دارد. از نظر قرآن، شدت غیظ و خشم ممکن است انسان را تا سرحد انفجار پیش ببرد و اجزاء و رگها را از هم جدا سازد؛ چنان‌که از نظر قرآن، وقتی دوزخ با کافران مواجه می‌شود، چنین حالتی از خشم و غیظ بر آن عارض می‌شود: تکاد تمیز من الغیظ؛ نزدیک است که از خشم متلاشی و پاره پاره شود.(ملک، آیه 8؛ فرقان، آیه 12) پس غیظ تا این‌اندازه می‌تواند خطرناک باشد که بند بند بدن را از هم بگسلد و متلاشی کند.
فروخوردن غیظ
اگر این انسان به چنین حالت خطرناک گرفتار می‌شود که مرگ سخت را به دنبال دارد، باید برای رهایی از غیظ یا آثار آن، کاری کند. از نظر آموزه‌های قرآن، انسان برای رهایی از آن باید آن را فرو خورد و کظم الغیظ داشته باشد.
(آل عمران، آیه 134)
ولی سؤال این است که در مسائل فردی چگونه می‌توان کظم الغیظ داشت؟ بی‌گمان فروخوردن غیظ آسان نیست.راه آن این است که انسان مهار و مدیریت نفس خویش را به دست داشته باشد تا بتواند کظم الغیظ کند. فروخوری خشم نیازمند تطهیر وتزکیه نفس است و این جز از طریق ایمان و عمل صالح و توکل وتوفیق خدا امکان‌پذیر نیست. آنگاه است که انسان با برخی از کارهای ظاهری چون تغییر حالت یا وضو گرفتن و مانند آن می‌تواند از غیظ و آثار آن در امان بماند؛ اما تا انسان به درجه ایمان نرسد نمی‌تواند از غیظ، خود را دور نگه دارد یا آن را مدیریت و مهار کند.
آنچه مد نظر این نوشتار است، مهار غیظ نسبت به مومنان و مسلمانان و در ارتباطات فردی نیست که آن خود بحث جداگانه‌ای می‌طلبد؛ بلکه بیان غیظ دشمنان نسبت به مومنان و موفقیت‌ها و کامیابی‌های مومنان است. سخن در این است که از نظر قرآن، دشمنان نسبت به مومنان چنان غیظی دارند که می‌توان گفت این غیظ تا سر حد مرگ است و گویی می‌خواهد آنان را بترکاند و گرفتار سکته کند.
از نظر قرآن، کافران و دشمنان اسلام حتی منافقان نه تنها ایمان مومنان را بر نمی‌تابند، بلکه همه تلاش خود را به‌کار می‌برند تا آنان در کارهایشان موفق نشوند و کامیابی و سعادت را نچشند. ممکن است مدعی دوستی و محبت شوند و در ظاهر چون منافقان با تشویق و ترغیب، اظهار شادی و سرور کنند؛ ولی در باطن چنان غیظ دارند که از شدت خشم ممکن است قالب تهی کنند.(آل عمران، آیه 119)
بدتراز آن زمانی است که با قدرت تمام به جنگ مومنان می‌آیند و گمان می‌کنند مومنان را می‌توانند شکست بدهند؛ زیرا بر اساس محاسبات علمی و ظاهری، آنان پیروز میدان خواهند بود و مومنان شکست می‌خورند وآنان می‌توانند پس از شکست مومنان نعمت‌ها وثروتشان را به غارت برند و غنیمت‌های جنگی بر گیرند؛ اما وقتی بر خلاف محاسبات به ظاهر علمی، خدا به مومنان نصرت می‌رساند و میدان پیروزی را برای مومنان رقم می‌زند، آنگاه است که آنها از شدت غیظ انگشت می‌گزند و می‌خواهند بترکند. خدا در قرآن بیان می‌کند ما مومنان را پیروز میدان می‌کنیم و کافران ودشمنان را در غیظی فرو می‌بریم که خیری در آن نیست؛ زیرا در جهاد، خدا تنها برای مومنان بس است و همو است که دشمن را خوار می‌کند تا از غیظ بمیرند.(احزاب، آیه 25)
قرآن تصریح می‌کند که دشمنان از استقلال مومنان و مسلمانان بشدت خشمگین می‌شوند و غیظ، تمام وجودشان را در برمی گیرد؛ زیرا آنان با همه ابزارها بر آن هستند تا مومنان را خوار و ذلیل کنند و اجازه رشد و شکوفایی کامل و استقلال را ندهند. همه گونه تحریم و فشارها بردولت و امت اسلامی وارد می‌کنند تا آنان را نابود کنند و از درون و برون متلاشی بنمایند؛ اما وقتی می‌بینند که امدادهای غیبی الهی دولت و امت اسلامی را مستقل داشته و اجازه گرایش به غرب و شرق نمی‌دهد، عصبانی می‌شوند و غیظ، تمام وجودشان را می‌گیرد.
از نظر قرآن، امت اسلامی بسان بوته‌ای تازه روییده، وقتی به عنایت الهی محکم می‌شود و کمر خویش را چنان سفت می‌کند که نیازی به غیر نداشته باشد؛ چنان دشمنان از این استقلال می‌ترسند که می‌خواهند از غیظ بمیرند. در حقیقت استقلال امت اسلامی موجب خشنودی خدا به عنوان زارع آنان می‌شود، ودر همان حال کفار و دشمنان غیظ می‌گیرند؛ چرا که خدا وعده داده تا مومنان را یاری کند و آنان را بر دشمنان پیروز گرداند و دنیا و آخرت را برایشان قرار دهد.(فتح، آیه 29؛ نور، آیه 55؛ انبیاء، آیه 105)
هر گامی که مومنان در مسیر الهی و رشد امت برمی دارند، گویی گام بر گلوی دشمنان گذاشتن است که آنان را به غیظ می‌آورد. این گام‌های الهی مومنان هر چند کم و‌اندک باشد، بر اساس اراده و مشیت الهی است و خدا نه تنها پاداش به مومنان می‌دهد، بلکه دشمنان را این‌گونه خوار و ذلیل می‌کند.(توبه، آیه 120) پس نباید گمان کرد که خدا مومنان را در دنیا و آخرت یاری نمی‌کند یا پیروز نمی‌گرداند، بلکه خدا همواره یاریگر آنان است. دشمن هر حیله و ترفندی را می‌خواهد به کار گیرد ولی باید بداند که مکرش نه تنها به ضرر مومنان نیست، بلکه به خودشان برمی گردد و موجب خشم و غیظ آنان می‌شود. این مکر در قالب غیظ و خشم شدید پای خودشان را می‌گیرد و خودشان را نابود می‌کند. (حج، آیه 15)
پس از نظر آموزه‌های قرآن، دشمن با هر مکر و کیدی که وارد معرکه می‌شود تا مومنان را اذیت کند و استقلالشان را سلب کند، خدا همان مکر و کید را علیه خودشان به کار می‌گیرد تا جایی که موجب غیظ و مرگ آنان خواهد شد. لذا از جایی که می‌خواهند پیروز شوند،ضربه می‌خورند و نابود می‌شوند. این‌گونه است که مکر دشمن به خودشان باز می‌گردد و سودی نمی‌برند.