محمدرضا مرادی
جنگ یمن به مرحله بسیار حساسی رسیده است؛ انقلابیون پس از پیروزی‌های متعدد در عرصه هوایی، اکنون سعی می‌کنند بزرگ‌ترین عملیات زمینی در استان «مأرب» را با موفقیت به پایان برسانند. نیروهای انصارالله و ارتش طی چند ماه گذشته پیشروی‌های گسترده‌ای در این استان داشته‌اند. بیشتر شهرها اکنون آزاد شده‌اند و شهر مأرب به‌عنوان قلب اقتصادی یمن نیز در آستانه آزادسازی است، امری که باعث وحشت ائتلاف سعودی شده است. به همین دلیل، «مطلق بن سالم الازيمع» معاون رئیس ستاد مشترک ارتش و فرمانده نیروهای مشترک، با «عيسى بن سيف المزروعي» معاون رئیس ستاد کل نیروهای مسلح امارات برای بررسی تحولات مأرب، دیدار کرده است. اهمیت آزادی استان مأرب به‌گونه‌ای است که بسیاری از آن به‌عنوان مهم‌ترین نقطه عطف جنگ یمن یاد کرده‌اند. اما اهمیت مأرب چیست؟
اهمیت استان مأرب
استان مأرب اهمیت راهبردی بسیار بالایی دارد؛ زیرا از یک طرف به صنعا پایتخت یمن بسیار نزدیک است و از طرف دیگر بسیاری از منابع نفتی یمن در این استان قرار دارد. ذخایر نفتی مأرب در کنار مناطق الجوف و الشبوه تا حدی است که این منطقه را به دومین میدان نفتی بزرگ شبه جزیره عربستان بعد از مناطق شرقی عربستان تبدیل کرده است.‌ترکیب قبیله‌ای این استان نیز بزرگ‌ترین و قوی‌ترین‌ترکیب در کل یمن است و همچنین از لحاظ فرهنگی و تاریخی به دلیل وجود سد تاریخی مأرب در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد.
وب‌سایت آمریکایی «اینساید عربیا» مدتی پیش درخصوص درگیری‌های مأرب نوشت که این شهر دارای اهمیت استراتژیک و اقتصادی در جنگ یمن است و کنترل نیروهای صنعا بر شهر مأرب، پایان دولت منصور‌هادی در یمن و آغاز یک فصل جدید در تاریخ این کشور محسوب می‌شود و یک درگیری مرگ و زندگی برای هر دو طرف به شمار می‌رود.
استان مأرب که سرشار از منابع نفتی و گازی است، مهم‌ترین مرکز حضور حزب اخوانی «الاصلاح» که بخش اصلی پیاده ‌نظامی دولت منصور‌هادی را تشکیل می‌دهد نیز محسوب می‌شود. با تسلط نیروهای ارتش و کمیته‌های مردمی بر این شهر، دولت مستعفی صرفا مناطقی در استان تعز و بخشی از استان المَهَره و حضرموت را در کنترل خواهد داشت و باقی استان‌ها نیز در کنترل نسبی شبه‌نظامیان شورای انتقالی جنوب (همسو با امارات) قرار دارد.
پیامدهای آزادی مأرب
آزادسازی شهر مأرب باعث دو تحول مهم در معادلات میدانی یمن خواهد شد. از یک سو انصارالله خواهد توانست بر 90 درصد از استان‌های شمالی یمن مسلط شود. این مسئله همچنین باعث دسترسی انقلابیون به منابع نفتی و منابع آبی در شهر مأرب خواهد شد و بخشی از فشارهای وارد بر انصارالله به دنبال محاصره یمن را کاهش خواهد داد. دسترسی به مأرب باعث می‌شود که شرایط برای ائتلاف سعودی در برابر انصارالله پیچیده‌تر از قبل شود.
تحول دوم در درون ائتلاف سعودی به‌وجود خواهد آمد. امارات با حمایت از شورای انتقالی جنوب به دنبال آن است تا قدرت و نفوذ دولت منصورهادی و حزب اخوانی الاصلاح را در یمن کاهش دهد. مأرب نیز مهم‌ترین پایگاه اخوانی‌ها در یمن است. در صورتی که اخوانی‌های این شهر را ازدست دهد قدرت نیروهای مورد حمایت عربستان در یمن به میزان زیادی کاهش پیدا خواهد کرد و شورای انتقالی جنوب که مورد حمایت امارات است خواهد توانستد در هرگونه مذاکره‌ای با دولت مستعفی؛ خواسته‌های خود را بر منصور هادی تحمیل کند. چرا که سقوط مأرب عملاً به معنای قطع شاهرگ‌های حیاتی دولت مستعفی است و شورای انتقالی جنوب با قدرت بیشتری می‌تواند توافقات آینده را‌ترسیم کند.
درمورد عملیات استان مأرب و دیگر جبهه‌ها چند نکته مهم وجود دارد:
- ابهام‌سازی در میدان؛ پيشروي آرام اما مستمر انصارالله به سمت مركز استان مأرب و نيز مرزهاي استان صعده با عربستان و جنوب استان البيضا به سمت درياي عمان همراه است. اين گستراندن جبهه نبرد به سراسر یمن موجب شده تا ارتش سعودي و مزدوران منصورهادي در يمن دچار سردرگمي شوند.‌ اشغالگران نمي‌توانند دقيقا تشخیص دهند كه نيروهاي وابسته به دولت نجات ملي يمن كجا هستند و فردا كدام منطقه را آزاد خواهند كرد. بنابراين دستكم يك قدم از نيروهاي انصارالله عقب هستند.
چنین تاکتیکی، جنگ را براي نيروي هوايي عربستان سخت‌تر هم كرده است. آنها بايد گستره‌اي به وسعت يمن را زير پوشش بمباران خود قرار دهند و گاه نیروهای سعودی و گاهی نیروهای حزب اصلاح (که مزدور عربستان هستند) را به جای نیروهای دولت نجات ملی یمن بمباران می‌کنند.
- توافق با قبایل هر استان؛ دولت نجات ملی یمن خواستار همکاری همه قبایل است و به جای تصرف شهرها و روستا با مردم، بزرگان و حتی قبایل یمنی مذاکره و آنها را در دولت وحدت جذب می‌کند. در استان جوف چنین کردند و در مأرب نیز همین راهبرد نتیجه داده و آخرین قبیله‌ای که متحد انصارالله نبود سرانجام به دولت نجات ملی یمن مستقر در صنعا پیوست. اکنون انصارالله حمایت مردمی را نیز در مأرب به‌صورت کامل دارد. این دیدگاه مردمی انصارالله که به فکر جذب دیگر احزاب و قبایل و همکار بودن با آنها به جای درگیری با آنهاست یکی از رموز موفقیت رهبری این تشکیلات است که در قالب دولت نجات ملی متجلی شده است.
ورود القاعده به مأرب
از چند ماه پیش که عملیات آزادسازی مأرب شروع شده ائتلاف سعودی  ‌تروریست‌ها را به این استان اعزام کرده تا مانع از پیشروی انصارالله شوند. اما این مسئله به اختلافاتی نیز منجر شده است. منابع خبری در استان مأرب خبر داده‌اند که ۳۲۰ عنصر القاعده وارد مأرب شده‌اند و ورود آنها همچنان ادامه دارد. رهبران قبایل یمنی معتقدند که ورود این تعداد عنصر القاعده نشان از بی‌برنامگی میان رهبران اخوانی الاصلاح است. دولت موجود در صنعا تأکید کرده است که اجازه نمی‌دهد مأرب به قلب حضور القاعده بدل شود تا از ساکنانش به‌عنوان سپر انسانی استفاده کند. المسیره نوشته است که تعداد عناصر القاعده از زمان آغاز جنگ در سال ۲۰۱۵ از شش هزار نفر فراتر رفته است. اما یک گمانه‌زنی قوی نیز در این میان وجود دارد و آن هم اینکه ورود عناصر القاعده به مأرب برای کمک به حزب اخوانی الاصلاح، چه بسا دام امارات باشد. رخدادی که بدون اطلاع و رضایت ریاض صورت گرفته است. به گفته کارشناسان دولت امارات هیچ وقت خواسته خود مبنی بر نابودی اخوان‌المسلمین را مخفی نکرده و علنی به زبان آورده است. از سوی دیگر شهر «مأرب» مهم‌ترین مرکز اخوانی‌ها در کل شبه جزیره عربستان و یمن است. اخوانی‌ها و القاعده در تمام پنج سال گذشته با یکدیگر درگیر بوده و برخی فرماندهان القاعده در مأرب دستگیر شده و برخی نیز کشته شده‌اند و چه بسا  ‌تروریست‌های القاعده پس از اینکه اخوانی‌ها کاملاً ضعیف شدند به فکر انتقام و قتل‌عام آنها برآیند.
حزب اصلاح مهم‌ترين مزدور سعودي در داخل يمن است كه نقش پياده نظام آنان را بازي مي كند. آنها براي راضي نگه داشتن سعودي حتی نقش مرزباني را هم در مرزهاي استان‌هاي جنوبي عربستان ايفا مي كنند. هر چند با شكست‌هاي اخير بر حفظ كنترل خود بر مأرب متمركز شده‌اند. در صورتی که مردم مأرب هوادار حزب اصلاح نیستند اما آن حزب با‌ اشغالگری مأرب را به پایتخت خود تبدیل کرده است. از این رو با شکست در مأرب می‌توان به فروپاشی سازمان نظامی حزب اصلاح در یمن امید داشت چرا كه این حزب در جنوب یمن هم با شورای انتقالی درگیر است و در پاییز گذشته نیز در شمال صعده شکست دندان‌شکنی از انصارالله خورده بود. بنابراین دولت سعودی تلاش می‌کند به هر قیمت مأرب را در چنگال خود نگه دارد تا هم حزب اصلاح حفظ شود هم انصارالله از منابع انرژي مأرب دور بماند. از اين رو هم بر شدت بمباران می‌افزاید تا مانع از پیشروی انصارالله شود هم با ادعای آتش بس سعی در جنگ روانی در داخل یمن علیه انصارلله شود.
نتیجه
حضور انصارالله در مأرب به معني رسيدن جنگ يمن به نقطه عطف خود است. چراكه با اين پيروزي هم مشكل انرژي دولت نجات ملي حل مي شود هم‌ اشغالگران نمی‌توانند روی مزدوران حزب اصلاح حساب کنند. در آن صورت امكان پيوستن ساير استان‌هاي يمن به دولت نجات و پايان‌ اشغالگري سعودي محتمل خواهد بود. همه این موارد در حالی است که دولت سعودی ده‌ها هزار مزدور سودانی که در اختیار داشت را از دست داده و در جنوب هم با شورای انتقالی و جنبش حراک مواجه است. از این رو ریاض برای سرپا نگه داشتن دولت ‌هادی به شدت به حزب اصلاح نیاز دارد، اما بعد از شکست حزب اصلاح در شمال یمن اگر مأرب را هم از دست دهد در اصل نیروی زمینی‌ اشغالگران سعودی با خلأ بزرگی مواجه می‌شود.  در الحدیده نیز سعودی‌ها نمی‌توانند امیدی به فعال شدن آن جبهه داشته باشند؛ نیرویی که سواحل الحدیده را‌ اشغال کرده به دو بخش تقسیم شده که با هم درگیر شده‌اند. نیروهای طارق عفاش که پسرعموی عبدالله صالح است و قبیله تهامی.
طبق اعلام رسانه‌ها و فعالان یمنی بیشتر قبایل یمنی در استان مأرب به انقلابیون ملحق شده‌اند و این مسئله آزادسازی مأرب را بیش از هر زمان دیگری به هدفی در دسترس تبدیل کرده است. در صورتی که این شهر آزاد شود انصارالله به بازیگری قدرتمند تبدیل می‌شود و دولت متسعفی بیش از پیش به حاشیه رانده خواهد شد. در مقابل آزادی مأرب باعث تقویت قدرت شورای انتقالی جنوب نیز می‌شود. در واقع دوگانه یمن شمالی و جنوبی با آزادسازی مأرب بیش از هر زمانی محقق می‌شود و طراحان تجزیه یمن را بار دیگر به فکر عملیاتی کردن این توطئه خواهد انداخت.  
روند تضعیف عربستان در یمن که  با حملات پهپادی و موشکی انصارالله به شهرهای عربستان شروع شده است با آزادسازی مأرب کامل خواهد شد و عربستان قدرتمندترین ابزارهای خود را ازدست خواهد داد. عبدالملک الحجری عضو هیئت ملی مذاکره‌کنندگان یمن گفته که مأرب حیات خلوت رژیم سعودی و پایگاه گروه‌های تکفیری محسوب می‌شود. «یاسر المهلل» روزنامه‌نگار یمنی هم خاطرنشان کرده، مأرب پایگاه اصلی مزدوران ائتلاف متجاوز سعودی در یمن است و با آزادسازی آن، ائتلاف سعودی اهرم فشار به صنعا را از دست خواهد داد.
موقعیت جغرافیایی مأرب موجب شده است تا این شهر به گلوگاه‌ تردد کالا و افراد از یمن به عربستان و به سمت کشورهای حاشیه خلیج‌‌فارس تبدیل شود و عملاً این شهر نخستین مرکز بزرگ تجاری و انسانی در مسیر تجارت زمینی یمن با مرکز و شمال شبه جزیره عربی است. البته عربستان هر زمان که در چند سال گذشته در تنگنا قرار گرفته و انقلابیون یمن مراکز راهبردی را مورد حمله قرار داده‌اند سعی کرده با‌ ترفند مذاکره و آتش‌بس موقت به نوعی به بازسازی نیروهای خود بپردازد و سرعت پیشروی انقلابیون را متوقف کند. اهمیت اصلی مأرب وجود مركز فرماندهي نيروهاي سعودي در يمن است كه در پايگاه صحن الجن در شمال شهر مأرب مستقر است. در صورتي كه اين استان آزاد شود عربستان بايد مركز فرماندهي خود را به آن سوي مرز با يمن منتقل كند.  با آزادی این استان سراسر نیمه شمالی یمن از کنترل عربستان و مزدورانش خارج می‌شود. این در حالی است که مزدوران منصور‌هادی از استان‌های مهم جنوب یمن مانند عدن، لحج، ابین و سقطری نیز اخراج شده‌اند از اين رو آزادی مأرب پایان کار منصور‌هادی و حزب اصلاح است که نقش مزدوری آل‌سعود را به عهده ‌دارند. با خاتمه نقش منصور‌هادي است كه كار ائتلاف سعودي در يمن نيز به پايان مي رسد.  بنابراین این احتمال نیز وجود دارد که عربستان به دنبال تداوم مذاکرات و حتی اعلام آتش‌بس در مأرب نیز باشد.