چکیده: دولت پاکستان که به تازگی موافقت مسئولان صندوق بین‌المللی پول برای دریافت وام 6 میلیارد دلاری را دریافت کرده است در راستای اجرای سیاست‌های تضمینی آن دست به اقداماتی زده که فشار را روز به روز بر مردم این کشور بیشتر خواهد کرد.
***
دولت پاکستان پس از روی کار آمدن عمران خان برای نجات از بدهی‌ها اقدامات زیادی برای دریافت وام‌های بین‌المللی کرده است. از جمله نهاد‌هایی که این کشور مذاکرات جدی برای دریافت وام از آن دنبال نموده است، نهاد صندوق بین‌المللی پول می‌باشد.
شرایط خطرناک صندوق بین‌المللی پول برای پرداخت وام
از ابتدای سال 2017 میلادی در 5 برهه زمانی ارزش پول پاکستان با سقوط جدی مواجه شد، تا جایی که در اواسط ماه اکتبر روپیه این کشور کم ارزش‌ترین واحد پولی جنوب آسیا شد. در این بین پاکستان از ابتدای دولت عمران خان تلاش جدی برای مذاکره با صندوق بین‌المللی پول برای دریافت وام 12 میلیارد دلاری را آغاز کرد. روند پر فراز و نشیب این مذاکرات در تاریخ 23 اردیبهشت با موافقت مقامات صندوق با پرداخت وام 6 میلیارد دلاری به پایان رسید. اما نکته حائز اهمیت در پرداخت وام پیش شرط‌های صندوق بود که موجب ایجاد شکافی در بین احزاب مختلف پاکستان گردید. از جمله شرایط منتشر شده این نهاد برای پرداخت وام، واقعی شدن نرخ برابری دلار با پول ملی این کشور است که به گواه کارشناسان، پذیرش این خواسته، کاهش بی‌سابقه ارزش روپیه را به همراه خواهد داشت. همچنین افزایش 20 درصدی قیمت برق و افزایش میزان مالیات دریافتی از مردم از جمله این شرایط بود.
وام صندوق، مایه اختلافات داخلی
در پاکستان
با اینکه مقامات دولت پاکستان از موافقت این بسته نجات مالی صندوق ابراز خرسندی می‌کنند و دستیابی به این وام را به‌عنوان یک موفقیت برای خود تلقی می‌کنند اما احزاب دیگر در این کشور نظر متفاوتی دارند. احزاب مخالف از جمله مسلم لیگ و حزب مردم این کار را فروش حاکمیت این کشور می‌دانند.
اختیار ولی خان دبیر حزب مسلم لیگ، گفت که حزب حاکم بر پاکستان ماه‌های بسیاری را به هدر داد چون نمی‌توانست تصمیم بگیرد که آیا وام صندوق بین‌المللی را بپذیرد یا آن‌که نگران واکنش مردم به افزایش قیمت‌ها نباشد.
وی گفت که گرچه دولت هنوز مفاد این توافق را منتشر نکرده، اما برخی از نکاتی که رسانه‌ها بدان‌ اشاره کرده‌اند نشان می‌دهد که حاکمان آغاز به بازی با آینده و استقلال این کشور کرده‌اند.
وام سرآغاز افزایش فشار اقتصادی بر مردم
امروزه کمتر کسی پرداخت وام‌های صندوق را سر‌آغازی بر افزایش فشارهای اقتصادی بر اقشار ضعیف جامعه نمی‌داند زیرا این نهاد برای داشتن ضمانتی برای بازپرداخت وام‌های خود، دولت‌ها را مجبور به کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمدها می‌کند. کاهش هزینه‌ها عموما منجر به کاهش دستمزد‌ها، کاهش حقوق‌های بازنشستگی، کاهش خدمات سلامت و دیگر هزینه‌هایی است که منجر به کاهش رفاه عمومی جامعه می‌گردد. اما افزایش درآمد دولت منجر به افزایش قیمت کالاهای عمومی چون برق و گاز و افزایش مالیات‌ها می‌گردد، این عملیات اقتصادی مورد توصیه صندوق سبب ایجاد فشار اقتصادی از دو جهت بر مردم خواهد گردید. همین موضوع در هنگام بحران یونان سبب ایجاد اعتراضات شدید مردمی به دلیل کاهش بودجه سلامت، حقوق اتحادیه‌ها و حداقل دستمزدها گردید.
آغاز تشدید فشار بر مردم پاکستان
 پاکستان هم به‌عنوان کشوری که شرایط صندوق بین‌المللی پول را برای دریافت بسته نجات مالی خود پذیرفته است لاجرم باید همین مسیر را طی کند. اکنون که هنوز قسمت اول این وام هم به پاکستان نرسیده است خبرها حاکی از افزایش 200 درصدی قیمت گاز در این کشور است که به گفته سازمان تنظیم مقررات نفت و گاز پاکستان (OGRA) افزایش بهای نفت و گاز، حاصل کاهش یارانه‌های دولتی است. این سومین بار از زمان به قدرت رسیدن عمران خان است که بهای گاز افزایش می‌یابد و از لحاظ سیاسی برای کشور پاکستان که برای دهه‌ها از گاز ارزان قیمت بهره می‌برده، موضوعی حساسیت برانگیز محسوب می‌شود.
درس عبرت پاکستان برای ایران
آنچه در تعامل پاکستان با صندوق بین‌المللی پول در حال رخ دادن است می‌تواند آیینه تمام‌نمایی از اجرای سیاست‌های این نهاد در کشورها برای مقامات کشور ما باشد. زیرا نهادهای تصمیم ساز اقتصادی، مانند سازمان برنامه و بودجه که کارشناسان این نهاد را به‌عنوان مشاورین خود انتخاب می‌کنند، باید بدانند که آنچه برای این نهاد اهمیتی ندارد رفاه اجتماعی و فشار‌های وارد بر قشر ضعیف جامعه است در حالی‌که این سیاست‌ها در جمهوری اسلامی که به دنبال گسترش عدالت و برابری اجتماعی است نمی‌تواند سرلوحه خوبی باشد.