پرسش:
تنبلی چیست و چه آثار و کارکردی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد و راهکارهای درمان آن کدام است؟
پاسخ:
در بخش نخست پاسخ به این سوال به مباحثی همچون: مفهوم تنبلی، نشانه‌های تنبلی و کسالت و نکوهش از تنبلی پرداختیم. اینک در ادامه دنباله مطالب را پی ‌می‌گیریم.
کارکردهای تنبلی
درباره کارکردها و آثار تنبلی می‌توان گفت که بستگی دارد به اینکه در چه زمینه‌ای صورت پذیرد؛ از این رو، در هر جا اثر خود را بر جای خواهد گذاشت. اکنون به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
1- کم بهره شدن در زندگی و ذلت
هنگامی که امام علی(ع) مالک اشتر را برای فرمانروایی مصر به آن سرزمین‌ می‌فرستد، در ضمن نامه‌ای به مردم مصر، چنین می‌فرماید: «الا ترون الی اطرافکم قد انتقصت و الی امصارکم قد افتتحت و الی ممالککم تزوی والی بلادکم تعزی انفروا رحمکم الله الی قتال عدوکم و لا تثاقلوا الی الارض فتقروا بالخسف و تبوء وا بالذل ویکون نصیبکم الاخس و ان اخا الخرب الارق و من نام لم ینم عنه والسلام؛ آیا نمی‌بینید که مرزهای شما را تصرف کردند و شهرها را گشودند و دستاوردهای شما را غارت کردند و در میان شهرهای شما آتش جنگ را برافروختند؟ برای جهاد با دشمنان کوچ کنید خدا شما را رحمت کند،‌ در خانه‌های خود نمانید که به ستم گرفتار و به خواری دچار خواهید شد و بهره زندگی شما از همه پست‌تر خواهد بود، و همانا برادر جنگ، بیداری و هوشیاری است، هر آن کس که به خواب رود دشمن او نخواهد خوابید! با سلام و درود!» (نهج‌البلاغه- نامه 62)
و نیز در فرازی از سخنان خود، پیرامون سستی و نافرمانی کوفیان نسبت به حضور در جنگ، می‌فرماید:
«به خدا سوگند! شما براي افروخته شدن آتش جنگ بد مردمي هستيد که با شما نيرنگ مي‌کنند، شما حيله نمي‌کنيد. شهرهاي شما را تصرف مي کنند، شما پروا نداريد. دشمن به خواب نمي رود، شما را خواب غفلت ربوده، فراموشکار هستيد. سوگند به خدا! شکست براي کساني است که دست از ياري يکديگر مي‌کشند. سوگند به خدا! گمان مي‌کنم اگر جنگ شدت يابد وآتش مرگ افروخته شود، شما مانند جدا شدن سر از بدن، از پسر ابوطالب جدا خواهيد شد. سوگند به خدا! مردي که دشمن را به‌طوري برخود چيره کند که گوشتش را بخورد و استخوانش را بشکند و پوستش را جدا سازد، ناتواني و بي‌حميتي او بسيار بزرگ و قلب او بسيار کوچک و ضعيف است...»(همان، خطبه 34)
2- فقر وتنگدستي
درسخني کوتاه امام علي (ع) درباره کارکرد تنبلي در بعد اقتصادي چنين فرموده است:
«ان الاشياء لما ازدوجت، ازدوج الکسل و العجز، فتتج منهما الفقر؛ چيزها چون با هم جفت شدند، تنبلي و ناتواني نيزجفت شدند و از آنها فقر پديد آمد.»(بحارالانوار، ج75، ص 59)
مبتلا شدن به غم و اندوه
حضرت علي(ع) مي‌فرمايد:
«من قصر في العمل ابتلي بالهم» آنکه در کار کوتاهي ورزد، دچار اندوه گردد.» (نهج‌البلاغه- حکمت 239)
ادامه دارد