چگونه در دام نشریههای علمی جعلی نیفتیم؟
انتشار مقاله در نشریات، معمولترین روش ارتباط علمی با دیگر افراد جامعه علمی است. پژوهشگران به طور معمول نتایج یافتههای خود را در قالب مقاله با دیگر متخصصان در حوزه علمی خود بهاشتراک میگذارند. از طرفی سنجش رشد علمی هر کشور بستگی به کمیت و کیفیت مقالات علمی تولید شده در آن کشور دارد. همین امر، موجب شده است تا دولتها سیاستهایی را تبیین کنند تا موجبات انتشار هر چه بیشتر مقالات علمی را فراهم آورند.
نشریات جعلی به دامی برای برخی از پژوهشگران تبدیل شده است، اینگونه نشریات فراخوان مقاله به آدرس ایمیل دانشگاهیان میفرستند و با وعده چاپ سریع مقاله آنها را میفریبند. ناشران جعلی، بهخصوص، نویسندگان تازه کار و بیتجربه را که تجربه محدودی در انتشار علمی دارند مورد هدف قرار میدهند.
برخی از نویسندگان فکر میکنند همین که در نشریهای مقاله منتشر کنند امتیازی برای آنها و محل کارشان است اما اینطور نیست. البته نویسندگان با تجربه نیز ممکن است به دلیل بیدقتی و عدم آگاهی از این نشریات و ناآشنایی با معیارهای انتخاب نشریه در دام نشریات جعلی بیفتند و مقالات با کیفیت خود را برای این نشریات ارسال کنند. وقتی نویسندگان پی میبرند که نشریه تقلبی است دیگر دیر شده است و نمیتوانند مقاله خود را خارج کنند و متاسفانه به دلیل انتشار در این مجلات به آن مقالات با کیفیت نیز با بدبینی نگریسته میشود و حتی حضور آن مقالات در کارنامه علمی افراد امتیاز منفی برای آنها به شمار میرود.
در این بین ویژگیهای نشریات جعلی را میتوان در موارد زیر جستوجو کرد:
1- نشریات جعلی هیئت تحریریه فعال ندارند: آنها پژوهشگران واقعی را بدون اطلاع آنها به عنوان عضو هیئت تحریریه معرفی میکنند. برخی از این پژوهشگران وقتی به این موضوع پی میبرند، از نشریه درخواست میکنند که نامشان برداشته شود اما پاسخی دریافت نمیکنند.
2- نشریات جعلی داوری علمی ندارند: داوری قلب علم است چراکه براساس داوری آنان است که پژوهانه اختصاص داده میشود.
3- نشریات جعلی«هزینه انتشار مقاله» از نویسنده دریافت میکنند: یکی از ویژگیهای اصلی نشریات جعلی، اخذ هزینه انتشار مقاله از نویسنده است. اما این مبلغ را به صورت روشن در نشریه خود ذکر نمیکنند بلکه بعد از پذیرش مقاله هزینه را به نویسنده اعلام میکنند. این مبلغ البته نسبت به نشریات معتبر پایین بوده و بین 80 تا 300 دلار است، چون واقعا کاری برای مقاله انجام نمیدهند.
4- نشریات جعلی قدمت چندانی ندارند: نشریات جعلی پدیده ایجاد شده در چند سال اخیر هستند و بنابراین عمری کمتر از 10 سال دارند.
5- نداشتن آدرس پستی و شماره تماس: نشریات جعلی به طور معمول، اطلاعات تماس خودشان را نمیدهند و فقط به آدرس ایمیل غیردانشگاهی یاهو یا جیمیل بدون ذکر نام شخص به خصوصی اکتفا میکنند.
6- نشریات جعلی در هیچکدام از نمایه نامههای معتبر نمایه نمیشوند: مقالات نشریات جعلی به دلیل نمایه شدن در نمایه نامههای معتبر از طریق جستوجو بازیابی نشده و به همین دلیل خوانده و استفاده نمیشوند. البته برخی از آنها به دروغ اعلام میکنند که در نمایه نامههای معتبر حضور دارند.