ضرورت بازسازی و نوسازی مدارس فرسوده در کشور - بخش نخست
سقفی مطمئن با یاری‌دست‌های خیرین مدرسه‌ساز
فریده شریفی
نیکی و خیررسانی به مردم در دین اسلام آن‌قدر بااهمیت است که بر اساس روایات بسیاری، بعد از انجام دادن واجبات و ترک محرمات هیچ چیزی بهتر از این نیست که خیر انسان به مردم برسد و بتواند گره از کار کسی باز کند و غم از دل کسی بزداید.
یکی از امور خیر و خداپسندانه‌ای که از مصادیق بارز باقیات صالحات است امر مقدس مدرسه‌سازی، تعمیر، بازسازی، بهسازی و مرمت مدارس کهنه و فرسوده است.
از آنجا که نقش تعلیم و تربیت در دین اسلام بسیار رفیع است و در جای جای قرآن کریم بر انسان‌سازی و تربیت انسان‌ها تکیه شده است سرمایه‌گذاری در راه علم و دانش و ساختن مدرسه یا بازسازی مدارس می‌تواند نقش مهمی در توسعه و تعالی بشریت داشته باشد و یکی از نیازهای اساسی جامعه برطرف شود.
خیران مدرسه‌ساز این نیاز اساسی را درک کرده و با دل و جان در این امر مقدس مشارکت نموده‌اند بدان حد که بارها مسئولین آموزشی اعلام کرده‌اند که بدون مشارکت، همکاری و همیاری خیرین مدرسه‌ساز امکان نوسازی، بازسازی و تجهیز مدارس در این حد و اندازه وجود نداشته است.
اهمیت ساخت مدرسه
رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی(ره) در سخنرانی‌هایشان بارها بر اهمیت مدرسه‌سازی تاکید می‌فرمودند و معتقد بودند که همه کشور باید مدرسه شود، در یکی از سخنرانی‌ها اظهار داشتند، «مومنین محترم مجازند از ثلث سهم مبارک امام(ع) برای مدرسه‌سازی کمک نمایند.»
مقام معظم رهبری نیز تلاش در راه مدرسه‌سازی را جهادی مقدس عنوان فرموده و مشارکت در مدرسه‌سازی را از ماندگارترین کارهای نیک برشمرده‌اند.
این بیانات و موکدات نشان می‌دهد که توسعه و تجهیز مدارس کشور و گسترش فضای آموزشی در کشور تا چه میزان اهمیت دارد.
دکتر «مهرالله رخشانی‌مهر» معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور در گفت‌وگوی اختصاصی با گزارشگر کیهان به مسئله مهم نوسازی، بازسازی یا مقاوم سازی مدارس در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «در کشور ما در حدود 30 درصد از مدارس فرسوده هستند که نیازمند تخریب و بازسازی یا مقاوم‌سازی هستند و البته در برخی از استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان به دلیل پراکندگی روستاها وضعیت مناسب نیست و فرسودگی مدارس بیشتر است که با تخصیص اعتبارات ویژه باید این فرسودگی جبران شود و مدارس بازسازی و نوسازی گردند.»
وی اضافه می‌کند: «بودجه‌هایی که هم‌اکنون برای سازمان در نظر گرفته شده پاسخگوی نیازهای نوسازی، بازسازی و مرمت مدارس فرسوده نیست و این مسئله نیازمند یک اعتبار ویژه و خاص در دوره 3 یا 4 ساله است.»
به گفته رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور، 1710 میلیارد تومان اعتبار برای تجهیز مدارس در نظر گرفته شده است که از این مقدار 50 میلیارد تومان برای خرید تجهیزات در نظر گرفته شده است و سالانه نزدیک به 200 میلیارد تومان برای تجهیزات در اختیار ادارات کل قرار می‌گیرد.
دکتر رخشانی‌مهر همچنین خاطرنشان می‌کند: «وضعیت تخصیص اعتبارات در سال 97 به مراتب بهتر از گذشته است و در تمام ردیف‌های اعتباری افزایش بودجه داشته‌ایم و اعتبار تکمیل پروژه‌های خیرساز هم بسیار عالی بوده و اتمام پروژه‌های نیمه تمام هم در اولویت سازمان بوده است.»
علاج واقعه قبل از وقوع
موقعیت جغرافیایی ایران به گونه‌ای است که هرچند وقت یک بار حوادث طبیعی و غیرمترقبه مانند زمین‌لرزه و سیل پیش می‌آید و کشور را در شرایط بحرانی قرار می‌دهد، آمار وقوع زلزله و سیل نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های دولتمردان و مسئولان کشور مدیریت بحران حوادث است، اما نمی‌توان مدیریت بحران را تنها در زمان بحران انجام داد و قبل از حادثه باید به فکر نوسازی و مقاوم‌سازی ساختمان‌های مسکونی، بیمارستان‌ها و از همه مهم‌تر مدارس بود.
«روزبه دریانی» کارشناس عمران درباره اهمیت مقاوم‌سازی ساختمان‌ها می‌گوید: «موضوع تعمیر و بازسازی ساختمان‌های آموزشی با قدمت بالا را باید جدی گرفت، چرا که عمر ساختمان‌ها در شرایط استاندارد باید بالای 50 سال باشد اما بسیاری از ساختمان‌ها به دلیل رعایت نکردن استانداردهای فنی و ایمنی، معمولا عمر کمتری دارند و اگربه موقع تعمیر یا بازسازی نشوند خطرات جبران‌ناپذیری برای ساکنان ایجاد خواهند کرد.»
وی اضافه می‌کند: «بشر کنونی نمی‌تواند از وقوع زلزله جلوگیری کند اما می‌تواند با به کارگیری یک سری روش‌ها از به وجودآمدن خسارات مالی و فجایع انسانی جلوگیری نماید. یکی از این روش‌ها مقاوم‌سازی سازه‌ها در برابر زلزله است، به عبارت دیگر برای دستیابی به ایمنی ساختمان باید سعی شود از علوم و فنون مهندسی استفاده شود تا ضریب اطمینان و ایمنی ساختمان‌ها بالا برود.»
خانمی که پسرش در یکی از دبستان‌های مناطق نسبتا بالای شهر درس می‌خواند در این باره به گزارشگر کیهان می‌گوید: «بسیاری از مدارس این منطقه خانه‌های قدیمی و منازل مسکونی هستند که مناسب مدارس و کلاس‌های درس نیستند و کاملا مشخص است که این خانه‌ها استیجاری می‌باشند و برای این منظور در نظر گرفته نشده‌اند. به طور مثال مدرسه فرزند من کلاس‌های محدودی در هر طبقه دارد و پلکان و راهروی ورود و خروج دانش‌آموزان بسیار کم‌عرض و باریک است به نحوی که بچه‌ها هنگام زنگ تفریح با یکدیگر برخورد می‌کنند و پایین می‌آیند، یا مثلا نمازخانه در پشت‌بام مدرسه به صورت کاملا پیش‌ساخته و با ایرانیت ساخته شده که آن هم استاندارد نیست، اما چاره‌ای نداریم و به دلیل نزدیک بودن به منزل‌مان مجبوریم فرزندانمان را در این مدارس ثبت‌نام کنیم.»
وی اضافه می‌کند: «با توجه به شهریه‌ای که مسئولین مدارس از والدین دریافت می‌کنند باید بودجه بیشتری به امر بازسازی، مرمت و تعمیر مدارس اختصاص پیدا کند اما اکثر مدارس توجهی به این مسائل ندارند و فقط در آغاز سال تحصیلی دیوارها را نقاشی می‌کنند و فقط به ظاهر مدارس رسیدگی می‌کنند!»
وقتی به تابلوی بسیاری از مدارس توجه می‌شود سال تأسیس آن مدارس نشان می‌دهد که از قدمت زیادی برخوردارند و حتی برخی از آنها را می‌توان مدارس پیر نامید، چرا که چندین نسل در آن درس خوانده و فار‌غ‌التحصیل شده‌اند. کارشناسان معتقدند وجود بافت‌های فرسوده و ساختمان‌های کهنسال یکی از بیماری‌ها و معضلات شهری است که از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی، فرهنگی و امنیتی بسیاری از ناهنجاری‌ها را در دل خود نهفته دارد و برای تأمین امنیت شهروندان باید این ساختمان‌ها بهسازی و نوسازی شود.
ضرورت بهسازی و نوسازی مدارس
به گفته مسئولان مسکن و شهرسازی در حال حاضر عمر متوسط ساختمان حداقل 50 سال است، لیکن بیشتر ساختمان‌های فرسوده با اینکه از قدمت کمتر از 50 سال برخوردارند اما جزو بافت فرسوده به حساب می‌آیند و علت آن رعایت نکردن مشخصات فنی و مقررات ملی ساختمان در ساخت و سازهاست.
در واقع برای احداث یک ساختمان به غیر از طراحی و محاسبه، کیفیت اجرا نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارد و در نظر گرفتن مواد و مصالح ساختمانی مناسب ایمنی ساختمان را افزایش می‌دهد.
براساس آمارها استان تهران، خراسان رضوی و اردبیل بیشترین تعداد مدارس فرسوده را دارند. 60 درصد مدارس بخش مرکزی تهران فرسوده‌اند و 45 مدرسه عمر بالای 40 سال دارند، 17 هزار کلاس درس نیز در شهر تهران در نوبت مقاوم‌سازی قرار دارند و این بدان معنی است که در صورت بروز زلزله این کلاس‌ها در معرض تخریب قرار می‌گیرند. در خراسان رضوی و اردبیل نیز بسیاری از مدارس استیجاری و یا قدمت بالای 60 سال دارند و نیاز به تعمیر و بازسازی و مقاوم‌سازی در این مدارس بسیار ضروری و حیاتی است. اگر دولت به تنهایی فرآیند نوسازی و ساخت مدارس را در دست بگیرد زمان بسیار زیادی طول خواهد کشید تا این مدارس فرسوده، بهسازی و نوسازی شوند، بنابراین به کمک‌های مردمی، مشارکت بخش خصوصی و خیران مدرسه‌ساز همواره نیاز است و نقش آنها در بازسازی و تجهیز مدارس بسیار ضروری و مهم است.
براساس آمار 35 درصد مدارس در سال 95 و 20 درصد مدارس در سال 96 توسط خیران مدرسه‌ساز ساخته و نوسازی شده‌اند و اکنون درحدود 600 هزار خیر مدرسه‌ساز در کشور به امر مدرسه‌سازی برای دانش‌آموزان می‌پردازند.
«محمدرضا حافظی» رئیس جامعه خیرین مدرسه‌ساز در این باره می‌گوید: «20 سال است که حرکت خیرین مدرسه‌ساز در کشور آغاز شده است و اولین خیر مدرسه‌ساز نیز امام راحل(ره) بودند که مبلغی را برای مدرسه‌سازی اختصاص دادند و این جمله را فرمودند که همه کشور باید مدرسه شود.»
وی اضافه می‌کند: «در حال حاضر به همت نیک اندیشان در سراسر کشور مدارس زیبایی ایجاد و افتخارات بزرگی حاصل شده است و به یاری آنان 37 درصد کل مدارس کشور احداث شده که این حرکت زیبا و مقدس نه‌تنها در کشور بلکه در بیرون مرزها نیز جریان دارد و خیرینی در خارج از کشور برای ساخت و نوسازی مدارس کشورمان مشارکت دارند.»